Зертханалық жұмыс

№1 ерітінді, мл. 0 1 2 4 4 5 6 8 10 12 16

№2 ерітінді, мл. 100 99 98 97 96 95 94 92 90 88 84

Түс градустары 0 5 10 15 20 25 30 40 50 60 70

Цилиндрге сүзілген зерттелетін суды құйып, кесте бойынша  дайындалған 

ерітінділер құйылған цилиндрмен салыстырып табады. Бұдан  да дәлірек 

фотокалориметрмен анықтауға болады. Ол үшін хром-кобальт  шкаласы 

бойынша градуирленген график сызады. Түсті әртүрлі ерітінділерді көк

спектрлі 5 см-лік  кюветамен фотоколориметрде өлшейді. Түсі 35

0

 жоғары ауыз 

суға пайдалануға  болмайды.

5. Иісі: Судың  иісі балмен есептеледі. Иісі  жоқ су 2 балдан аспау қажет

Құралдар:Тығынды  колба; 200 мл конустық колба; сағат шынысы; электр

плитасы; термометр; зерттелетін су.

Тығынды колбаның 2/3 бөлігіне зерттелетін су құйып, жақсылап шайқап

араластырып, тығынын  ашып, иісін байқайды. Иістің интенсивтілігі 5  балдық

шкаламен есептеледі.

0-иіссіз, 1-өте әлсіз, 2-әлсіз, 3-иісті, 4-ішуге жарамсыз, 5-өте қатты иісті

су. Судың иісін  төмендегідей терминология бойынша  сипаттайды:

Символы Иістің сипаты

А Хош иісті

Б Балшық иісті

В Шіріген иісті

Г Ағаш иісті

Д Жер иісті

З Көгерген

П Балық иісті

Р Көмірсутек иісті

С Шөп иісті

Т Белгісіз иісті

6. Дәмі: Судың  дәмі балмен анықталады. 2 балдан  аспайтын су жарамды су 

болып табылады. Судың дәмі де иісі арқылы анықталады.

Зерттеу нәтижелерін  келесі кестеге түсіріңіз:

Зерттеуге алынған  су Мөлдір

лігі

Түсі  Иісі  Температ

урасы

Дәмі  Тұнбасы 

Өзен  суы

Су қоймасының суы27

Ауыз су

Блиц тест

1. Атмосфераның, жауын-шашынның, жер беті мен жер  асты суларының, 

мұхит  пен  теңіз  суларының,  топырақтың,  түпті  тұнбалардың,

өсімдіктердің, жануарлардың химиялық құрамын бақылайтын және

химиялық ластағыш заттардың таралуын тексеретін жүйе:

А. Физикалық  мониторинг                             В. Химиялық мониторинг

С. Биологиялық  мониторинг                          D. Экобиохимиялық мониторинг

Е. Құрама экологиялық  мониторинг

2. Зерттейтін  обьектілерді байланыстырып және  тәжірибелік мәліметтерді 

тіркеп жазып  алуға арналған радиометриялық қондырғылармен

қамтылған ұшқыш  аппараттар қолданылатын авиациялық, космостық 

мониторинг:

А. Құрама экологиялық  мониторинг               В. Химиялық мониторинг

С. Биологиялық  мониторинг                            D. Экобиохимиялық мониторинг

Е. Дистанциялық мониторинг

3. Адам аптаның  8 сағаттық жұмыс күнінде немесе  аптасына  жалпы  41

сағаттан  аспайтын жұмыс істеген  кезде, еңбекке  жарамды жасының

соңына дейін  ешқандай ауру тудырмаған, яғни  қазіргі  зерттеу  әдістері 

оның  ешқандай  ауруын  тіркемеген  немесе  денсаулығында  ешқандай 

ауытқулар  туындатпайтын  концентрация?

А. ШМКж.з.                В. ШМКм.бр.                С. ШМК о.т               

D. ШМКс                    Е. ШМКбш

4.  Атмосферадағы  азот және күкірт қостотықтары  шығарындыларының 

су тамшыларымен қосылуы нәтижесінде пайда болатын  қосылыстар?

А. негіздік жауын-шашын                                       В. Фотохимиялық смог

С. Қышқылдық  жауын-шашын                              D. Шаң-тозаң

Е. Тотықтырғыштар

5. Табиғи құбылыстардың  және антропогендік іс-әрекеттердің  әсерінен 

қоршаған орта жағдайының өзгеруін бақылау, бағалау, тексеру және

болжау жүйелері.

А. экологиялық сараптама                       В. Экологиялық мониторинг

С. Экологиялық  аудит                             D. Экологиялық инспекция               

Е. Дұрыс жауабы жоқ

6. Ластағыш көздердің  ауданын, шығу тегін, таралу  көлемі мен 

ластағыштардың  сапалық құрамын анықтауға арналған табиғи ортаның

жеке компоненттерінің (ауа, су, топырақ) сапалық анализі  қалай аталады?

А. Суперэкотоксиканттар                         В. Улылық дәрежесі                

С. Ластану индикациясы                          D. Зиянды әсер табалдырығы                   

Е. Зиянды әсер28

7. XXғасырдың 70 жылдарының  басында «қышқылдық жаңбыр» 

терминін енгізген ғалым?

А. А. Смит                                   В. В.И.Вернадский                        С. Г.Одум

D. А.Тенсли                                 Е. В.Шелфорд

8. Аз дозасының  өзінде ферменттерге айтарлықтай  күшейтуші немесе 

тежеуші әсерін тигізуге қабілетті заттар қалай  аталады?

А. Ксенобиотиктер              В. Суперэкотоксиканттар               С. Гидрохимия

D. Эпидемиология               Е. Полютанттар

9. Поллютанттар  деген не?

А. қолайсыз жағдайлар  туғызатын химиялық қосылыстар

В. қолайсыз жағдайлар  туғызатын  бактериялар

С. қолайсыз жағдайлар  туғызатын вирустар

D. пайдалы табиғи  ресурстар

Е. ағынды сулар  түрі

10. Топырақтың санитарлық жағдайы қандай факторға байланысты?

А.  топырақ  құрамына                                 В. топырақтың ластануына

С. топырақтың өздігінен  тазаруына          D. ауыр металдарға

Е. ластану индексіне

Бақылау сұрақтары:

1. Судың сапасы  дегеніміз?

2. Судың органолептикалық  қасиеттері 

3. Гидросфераның  қазіргі жағдайы, антропогендік  ластануы

4. Сулы ортадағы  ШМК түрлері

5. Гидросфераны  ластайтын объектілер

6. Гидросфера  ластануының тіршілік иелеріне  тигізетін әсері қандай?

Глоссарий:

ШМКс

- шаруашылық пен ауыз сулары және мәдени-тұрмыстық салада

қолданылатын  сулардың қоймаларындағы заттардың  шекті мөлшерлік 

концентрациясы

ШМКб.ш - балық  шаруашылығында қолданылатын сулардағы  заттардың шекті 

мөлшерлік концентрациясы

Әдебиеттер тізімі:

1.

2. Безуглая Э.Ю. «Метеорологический потенциал и климатические особенности

загрязнения воздуха  городов». Л.: Гидрометеозидат. 1984, 184 с.

3.  Беспамятов  Г.П., Кротов Ю.А. «Предельно допустимые  концентрации 

химических веществ  в окружающей среде». Л: Химия, 1985.

4.  Василенко  В.Н., Назаров И.М., Фридман М.Д.  «мониторинг загрязнения 

снежного покрова». Л.: Гидрометеоиздат, 1985, 182 с.

5.  Израэль  Ю.А. «Экология, климат и влияние  возможных его изменений на 

селькое хозяйство  страны». М., Высшая школа, 1987.29

6. Израэль Ю.А. «Экология и контроль состояния природной среды». М., 1979.

7.  Кузин А.М.  «Прирдный радиоактивный фон  и его значение для биосферы 

земли». М., Наука, 1991, 111 с.

8.  Орлов Д.С., Малинина М.С., Мотузова Г.В., Садовникова  Л.К., Соколова 

Т.А. Химическое загрязнение почв и  их охрана: словарь-спаравочник. М., 1991.

9. Рыспеков Т.Р.  «Мониторинг природной среды». Алматы, Қазақ университеті,

2003, 156 с.

10.  Санитарные  парвило по охране атмосферного  воздуха населенных мест.

(Минздрав РК.), 1997.

11. Чигаркин А.В.  Геоэкология Казахстана. Алматы, 1995, 160 с.

12. Чигаркин А.В  Региональная геоэкология Казахстана. Алматы, 2000, 224 с.

13. Шамен А.  Гидрометеорология и мониторинг  природной среды Казахстана.

Алматы, Ғылым, 1996, 296 с.

Қосымша:

1.  Бельгибаев М.Е. некоторые принципы ландшафтно-экологического

обонования природопользования и природоустройства//Науч.-прак. Конф.

Ландшафтно-экологические  основы природопользования и природоустройства.

Целиноград: 1991. С. 5-10.

2.  Востокова  Е.А. Картографическое обеспечение космического мониторинга

экологических условий//Научно-прак. Конф. Ландшафтно-экологические 

основы природопользования и природоустройства. Целиноград: 1991. С. 14-18.

3. Жекулин В.С.  Введение в географию: Учебное  пособие – Л-д, 1989.

4.  Кабата-Пендиас  А., Пендиас Х. Микроэлементы в  почвах и растениях. М.,

1989.30

№7 Зертханалық  жұмыс

Жұмыстың тақырыбы: Ағынды сулар мен олардың құрамы

Жұмыстың мақсаты: Ағынды сулар мен олардың негізгі  құрамы, судың сапа

көрсеткіштерімен  таныстыру, ағынды судағы мұнай өнімдерінің мөлшерін

анықтаудың әдістемесін  меңгеру.

Құрал-жабдықтар:  хлороформ,  н-гексан,  алюминий тотығы, әйнекті мақта,

төрт хлорлы көміртек (ерітінді), бөлгіш воронка (100 мл), хроматографиялық

түтік, воронка, пипеткалар.

Сабақтың жоспары:           

                                             І. Зертханалық жұмысты орындау

               ІІ. Бақылау сұрақтарына жауап  беру

                                             ІІІ. Блиц тест

     ІV. Зертханалық жұмысты тапсыру

Зертханалық жұмыс

Мұнай өнімдерін  анықтаудың гравиметриялық әдісі

            Анализді жүргізуге дайындық.  Хроматографиялы түтікке биіктігі 1см 

әйнекті мақта, содан соң биіктігі 2-3см алюминий тотығын және биіктігі 1см

әйнекті мақтаны  салады.

             Анализді жүргізу.

   1000см³   зерттелуші ерітіндіні бөлгіш  воронкаға құяды. Сынама алынған 

колбаны хлороформмен шайып, бөлгіш воронкаға құямыз. 2см³ (0,5)

хлороформ қосып, қоспаны 1мин араластырады. Тұнғаннан  кейін экстрактты

конусты колбаға  құяды. Экстрактты қосуда хлороформ экстракциясын 2-3рет

қайталайды. Экстракттың  қосылған порциясына 5-10г сусыз натрий

күкіртқышқылын  қосып, 25-30мин кейін құрғақ конусты  колбаға фильтрлейміз,