Шпаргалка по "Бухгалтерлік есеп"

  Қосымша төленбеген капитал - кәсіпорынның өзінің меншігіндегі негізгі құралдары мен инвестицияларын қайта бағалаған уақыттағы олардың құнының өскен сомасынан және тағы да басқа жағдайлардан туындайды.

  Резервтік (сақтық, сақтаулы) капитал - келешекте (алдағы уақыттарда) болуы мүмкін зияндар мен шығындардың орнын толтыруға арналып  кәсіпорынның өзінің таза пайдасынан (табысынан) бөлінген  меншік капиталының бір бөлігі. Резервтік капиталдың мөлшері мен құрылу тәртібі  ҚР-ның заңдары мен ұйымның  (қоғамның) жарғысында  қаралады.

  Бөлінбеген  пайда (табыс) - кәсіпорынның жалпы кірісінен барлық жұмсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен басқадай бағыттарға пайдаланған сомаларын шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.

  Қайтарылып  алынған капиталдың есебі. Акицонерлік коғам акционерлердің жалпы жиналысында акциялардың номиналдық құнын (бірақ еңтөменгі деңгейден кем болмауы керек), не жалпы акцияның шығарылуы көлемін қысқарту жөнінде шешім қабылдауына құқылы. АҚ заң актілерінде белгіленген тәртіп бойынша, алдын-ала өзінің барлық кредиторларын хабардар етіп отыруға міндетті.

  36. Өндіріске кететін шығын есебіне 90 «Негізгі өндіріс», 920 «Қосалқы өндіріс», 9 «Үстеме шығындар» шоттары пайдаланылады

  Шыгындар  - активтердің келуі немесе пайда болған өндіріс шығындарымен байланысты міндеттердің артуы.

  Негізгі - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланысты: шикізат және материалдар, қосалқы материалдар мен басқа шығындар.

  Үстеме  - өндірісті ұйымдастыру, оған қызмет ету және басқарумен тікелей байланыста пайда болады.

  Бір элементті - бір элементтен тұрады

  Кешенді - бірнеше элементтен тұрады

  Тікелей - өнімнің нақты бір түрін өндіретін өндіріспен байланысты және өзіндік  құнына  тікелей   салынуы  мүмкін  (шикізат,  негізгі  материалдар,  аударым),

  Жанама  - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей салынбауы мүмкін. Өзгермелі - оның көлемінің өзгеруі өндіріс көлемінің өзгеруіне тікелей үйлесімді (пропорционально) болады (өндірістік жріысшылардың еңбекақысы, технологиялық энергия, отын жэне т.б.) және бұл кезеңдегі өнім шығарылымын үйлесімді (пропорционально) бөледі.

  Тұрақты - өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне тәуелді емес

  Ағымдағы  - жиі қайталанатын кезеңдік шығын

  Бір жолғы - демалыс төлемі, жөндеу жүргізу және т.б.

  Өндірістік  - тауарлық өнімді дайындаумен және оның өндірістік өзіндік құнын қалыптастыруға кететін барлық шығын жатады

  Әкімшілік - жалпы басқарумен байланысты шығындар және жалпы шаруашылық  әкімшілік тағайындауындағы шығындар.

  Коммерциялық  (өндірістен тыс) - өнімді сатып алушыға өткізумен байланысты шығын.

  Өндірушілік (жоспарланған) - ұтымды технология мен өндірісті ұйымдастыру арқылы өнімді белгіленген сапада өндіруге кететін шығын.

  Өндірушілік емес (жоспарланбаған) - технологияның жетіспеушілігінен және өндірістің дұрыс ұйымдастырылмауынан болатын салдар,

  Реттелетін  - атқарушы шығын деңгейін реттейтін немесе оған елеулі ықпал ете алады

  Реттелмейтін  - қызметкер оның деңгейіне елеулі ықпал ете алмайтын шығын

  Жалпы - өндірілетін өнімнің барлық көлеміне кететін шығынды білдіреді.

  Орташа  - есепте бір өнім бірлігіне кететін шығын.

  Өнімге  - өнімнің өзіндік құнына жұмсалатын шығын (тікелей шығын).

  Кезеңге - кезең шығындары: жалпы және әкімшілік шығындары, тауарды сату шығындары, сыйақы бойынша шығындар (жанама шығындар). 

  37. Өндірістегі шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қарапайым әдісі біртекті өнім шығаратын кәсіпорында (су электр станциялары, кен, кемір, мұнай мен газ өндіретін кәсіпорындар) пайдаланылады. Оларда, әдетте, аякталмаған өндіріс болмайды (егер де олар болса, онда онын көлемі шамалы болады) және шала фабрикаттарды өзі өндіреді. Шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың тапсырыстық әдісі аз сериялы және жеке-дара өндірісі бар кәсіпорындарда, жөндеу және эксперименттік жұмыстарда пайдаланылады. Барлык, тікелей шығындар әрбір (жекелеген) тапсырыстар бойынша белгіленген номенклатура баптарының кескінінде есепке алынады. Тапсырыс кәсіпорыннын өндірістік бөлімшесінде арнайы бланкілерде ашылады, содан соң ол орындаушы - цехқа және бухгалтерияға түседі. Әрбір тапсырысқа өзіндік код беріледі, онда жүмысшыға есептелген жалақы, барлық кұжаттардағы материалдардың шығысы, өндіріске кеткен шығын есебін жүргізетін карточкаға көшіріліп жазылады. Тапсырыстың өзіндік құны оларды әзірлеумен байланысты шығындар сомасынан тұрады.

  Шығындарды  есепке алудың және өнімнің өзіндік  құнын калькуляциялаудың бөлістік әдісі өнімді жаппай өндіретін кәсіпорындарда қолданылады, онда бастапқы шикізат дайын өнімге дейін рет-ретімен технологиялык өңдеуден етеді. Бұл әдіс шикізаттың кешенді түрде пайдаланылатын кәсіпорындарында: металлургиялык, химиялық, мұнай өңдеу және басқа да салаларда колданылады. Өндірістегі шығындарды есепке алудын және өнімнің езіндік қүнын калькуляциялаудын нормативтік әдісін негізінен жаппай өндіріспен шүғылданатын кәсіпорындар пайдаланады. Дегенмен де, оны кіші сериялык, және жекелеген кәсіпорындарда пайдалануға болады. Өндірістегі шығындарды есепке алу өнімнін өзіндік құнын калькуляциялаудың нормативтік әдістері бойынша жұмыстардың технологиялық және нормативтік карталар жасаудан басталады. Ол карталарда материалдардың, жалакының жұмсалуы жөне өнім дайындауға кажетгі басқа да шығындар айқындалады. Нормативтік карталардың негізінде өнім бірлігінің нормативтік өзіндік құны керсетілген нормативтік калькуляциялары бойынша жасалады.

  38. 

  39. .Дайын өнім негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның бір тұтастығы, стандартпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сыпау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсімделеді.

  Дайын өнімді есептеу үшін 221 «дайын өнім»  деп аталатын активті инвентарлық  (мүліктік) шот пайдаланылады. Қабылдау-тапсыру құжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады. Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы қоймада, екіншісі цехта қалады. Экономиканың әр түрлі салаларында қабылдау- тапсыру құжатының (накладнойының) арнайы (немесе арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін. Қабылдау-тапсыру құжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады. Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы қоймада, екіншісі цехта қалады. Экономиканың әр түрлі салаларында қабылдау- тапсыру құжатының (накладнойының) арнайы (немесе арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін.

  Өндірістік  тапсырмалардың орындалу барысын жедел  байқап отыру үшін және шығарылған дайын өнімнің құнын жедел есептеп отыру үшін өнеркәсіптің барлық салаларында «Өнім шығару жиынтығы» деген құжаттың нысаны қолданылады. 

  40

  41

  42 

  43 Есеп беру деп кәсіпорының өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметің кешеді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есеп беру процесін жасау есеп  жұмысының соңғы сатысы болып табылады.

  Қаржылық  есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына  заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ, мемлекеттік органдар, т.б. кіреді.

  Есеп  беру мәліметтерін кәсіпорынның тиімділігін  бағалау үшін сондай-ақ шаруашылық қызметті талдау үшін сыртқы пайдаланушылар пайдаланады.

  Осымен  қоса, есеп беру кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты (бастапқы) база болып табылады.

  Есеп  беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін  анық және объективиті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру, бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің сабақтастығын (үйлесімдігін) сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.

  Бұрмаланған есеп бергені үшін кәсіпорынның басшысы  мен бас бухгалтері Қазақстан Республикасының әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді. 

  45"Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп" заңды тұлғаның қаржылық жағдайындағы өзгерісті бағалауға мүмкіндік береді, бұл оларды есепті кезең ішіндегі операциондық (өріс алатын негізгі қызмет пен инвестициялық және каржы қызметтеріне жатпайтын өзге де қызметі), инвестициялық (ұзақ мерзімді алашақтарды сатып алу мен сату) және қаржылық қызметі (жеке капиталы мен заем қаражаттарының мөлшері және құрамындағы өзгеру нәтижесі болып табылатын заңды тұлғаның қызметі) тұрғысынан алғанда қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы туралы хабарламамен қамтамасыз етеді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп субъекттісінің есепті жылдың ішінде қаржылық есебінің құрамында беріледі.

  Ақша  қаражатының қозғалысы туралы есеп беру үшін арнайы әзірленген кестелерді (таблицаны) пайдаланады, онда келесі акпараттар келтіреді (ақша қаражатының қозғалысын жанама әдәспен есептеу):

• өткен және есепті жылдағы баланс, оның барлық баптары салыстырмалы және олардың әрқайсысы бойынша ауытқуы анықталады;
• өткен және есепті жылдағы қаржылық-шаруашылық қызметтің этикесі туралы есеп беру, оның барлық табыстары мен шығыстары, сондай-ак есепті кезеңнің срнындағы таратылмаған табысы (зияны) салыстырылаады.

  Мәліметтерді  салыстырудың нәтижесінде қандайда қызмет түріне (операциондық, инвестициялық немесе қаржылық) сомалардың үлес салмағын анықтауға болады.  

  46 Қызмет нәтижесі - пайда және залал туралы есепте берілген субъектінің кірістері мен шығыстарының өзара байланысы болып табылады. Пайда көп жағдайда қызмет нәтижелерінің өлшеуі ретінде немесе инвестицияларға кіріс немесе акцияға пайда сияқты басқа өлшеулер үшін негіз ретінде пайдаланылады. Пайданы өлшеуге тікелей байланысты қаржылық есептердің элементтері кірістер мен шығыстар болып табылады. Олар мынадай түрде айқындалады:

  1) кіріс - активтердің ағыны немесе өсімі нысанындағы есепті кезең ішіндегі экономикалық пайданың ұлғаюы немесе капиталға қатысатын адамдардың жарналарына байланысты ұлғаюдан ерекшеленетін капиталдың ұлғаюына әкелетін міндеттемелердің азаюы.

  2) шығыстар - активтердің жылыстауы  немесе азаюы нысанындағы есепті кезең ішінде экономикалық пайданың азаюы немесе капиталға қатысатын адамдарға бөлуге байланысты азаюдан ерекшеленетін капиталдың азаюына әкелетін міндеттемелердің пайда болуы.

  Пайда мен залал туралы есеп өзіне осы  кезеңде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптарын қамтуға тиіс. Мынадай жағдайларда берудің өзгеше тәртібі бар:

1. есеп саясатындағы қателер мен өзгерістердің әсері олар туындаған кезеңдегі кірістер мен шығыстар түрінде емес, өткен кезеңдердің түзетулері ретінде беріледі;
2. қайта бағалаудан мүліктің құнының өсуі шетелдік қызметтің қаржылық есептерін аудару нәтижесінде туындайтын кейбір пайда мен залал және хеджингтік құралдардың әділ құнындағы кейбір өзгерістер пайда немесе залал түрінде емес, олар туындаған кезде капиталда тікелей көрінеді. 

  Пайда мен залал туралы есептің тікелей  өзінде берілетін ақпарат өзіне  ең болмағанда мынадай сомалардың біріктірілген  көрсеткіштерін қамтуға тиіс:

  1) кіріс;

  2) қаржыландыруға арналған шығындар;

  3) үлестік қатысу әдісі бойынша  ескерілетін ассоциацияланған ұйымға және бірлескен қызметке инвестициялардан түсетін пайданың немесе залалдың үлесі;

  4) салықтар төлеу жөніндегі шығыстар;

  5) тоқтатылған қызметтен салынатын  салықтардан кейін пайдадан немесе  залалдан жиынтық соманы құрайтын  бірыңғай сома және тоқтатылған қызметті білдіретін шығуға арналған активтерді немесе топты (топтарды) сатуға немесе шығаруға жұмсалатын шығындарды шегергендегі әділ құн өзгерген кезде танылған салықтардан кейін өзге де кіріс немесе залал;