Қаржы ұйымдарындағы маркетинг мәні, мазмұны оның қазіргі таңдағы жағдайы

Қазақстан үшін мүкіндіктер

Қазақстан ТМД және Орталық Азия кеңістігінде заңды түрде исламдық қаржыландыруды енгізу шараларын бірінші қатардағылармен  қолға алды. «Отандық қор нарығын жұмыс істеуін қамтамассыз ету қажет, 2020 жылға дейін ТМД және Орталық Азияның исламдық банкингінің орталығына айналып, Азиядағы қаржы орталықтарының жетекші ондығына кіруі тиіс»

(29.01.2010 жылғы ҚР Призидентінің халыққа жолдауы. «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері»)

ҚР исламдық қаржысының заңнамалық негізі

12.02.2009 жылғы ҚР заңы

 «Исламдық банктердің қызметі мен ұйымдастырылуы және исламдық қаржыландыру ұйымдары туралы Қазақстан Республикасының Заңындағы кейбір енгізулер мен толықтырулар»

Келесі  заңнамалық актілерге өзгерістер енгізілді:

• Азаматтық кодекс;
• Салық кодексі және өзге де бюджетке міндетті төлемдер кодексі;
• Бағалы қағаздар нарығы туралы Заң;
• Инвестициялық қызмет туралы Заң;
• Банк және банктік қызмет туралы Заң.

Заңмен келесідей Исламдық банк операциялары ескеріледі;

1. Заңды және жеке тұлғалар үшін қайтару мерзіміне дейін пайызсыз депозиттерді ашып беру және банк есептерін жүргізу (Қард Хасан және Уадия).
2. Заңды және жеке тұлғалардың инвестициялық депозиттерді қабылдау (Мудараба).
3. Банктік қарыз операциялары: исламдық банкпен ақшалай түріндегі жедел, қайтарымсыз және сыйақысыз шартымен несие беру (Қард Хасан).
4. Кәсіпкерлік қызметті қаржыландыру:

Делдал  саудагер ретінде сауда қызметін коммерциялық несие беруімен қаржыландыру (Мурабаха, Истисна).

       Серіктестік негізде өнеркәсіптік және саударгелік қатнасты қаржыландыру жолымен заңды тұлғалардың жарғылық қорын құру

      (Мудараба, Мушарака)

5. Лизингтік (арендалық) шартымен инвестициялақ қызмет (Иджара, Иджара уа Иктина).
6. Исламдық банктік операцияларды жүргізу кезіндегі агенттік қызмет (Уакала).

Исламдық  құнды қағаздары – Сукук .Исламдық құнды қағаздары – Cукук –жобаларды, қаржыландыру, соның ішінде ифраструктураны дамыту, өндірісті жақсарту және т,б. үшін арнайы шығарылады. Әдетте, жобаны іске асыру үшін исламдық банкпен немесә компаниямен арнайы қаржы компаниясы (SPV) құрылып, оған активтер мен қаражаттар беріледі./10/

Исламдық  құнды  қағаздарды шығару принциптері

Эмитенттің:

• Исламдық құнды қағаздарына пайыз ретінде сыйақы есептеуге (Риба);
• Исламдық құнды қағаздар бойынша тұрақты табысты кепіл етуге (Profit Loss Sharing (PLS) принципі);
• Исламдық құнды қағаздарын шығару және орналастырудан түскен қаражаттарды исламдық қаржы принциптері бойынша тыйым салынған қызметті қаржыландыруға (Харам).

құқысы  жоқ

Сукук түрлері

• Сукук Мудараба
• Сукук Мушарака
• Сукук Иджара
• Сукук Салям
• Сукук Истисна
• Сукук Мурабаха
• Сукуктің басқа да түрлері

ҚРЗаңнамасы 
Исламдық құнды қағаздардың түрлері

• Исламдық инвестициялық қорлардың пайлары және акциялары;
• Исламдық жалгерлік сертификаттар (Сукук Иджара);
• Исламдық қатысушылар сертификаттары

    (Сукук Мудараба, Мушарака);

• Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша бекітілген, исламдық құнды қағаздар болып расталған басқа да құнды қағаздар (Сукук Мурабаха, Сукук Салям, Сукук Истисна

    және басқа да жаңа Сукук түрлерінің

    болу мүмкіндігі).

Маркетингтік тұрғыдан жеткен жетістіктеріміз: Халықты қор нарығының негіздеріне үйрету бойынша

• «Хабар» Телевизиялық арнасындағы апталық «Қаржы барометрі» шолуы
• «Қазақстан» телеарнасындағы «Капитал әліппесі» апталық бағдарламасы
• «Казахстанская правда» жалпыұлттық газетіндегі «Қаржы барометрі» апталық айдары

 

Сурет 9. Маркетингтік құралдар./10/  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. Шет елдік компанияларды  Қазақстан экономикасына  тартудағы маркетинг  рөлі,оны жетілдіру  жолдары

 
 

3.1  «Алматы Өңірлік  Қаржы Орталығы» АҚ  басқа Азия қаржы орталықтарынан ерекшелігі

    Негізгі стратегиялық бағыт бойынша «АӨҚ0» АҚ 2015 жылға таман Азия елдерінің бастапқы топ он қаржы орталықтарының қатарына кіруі көзделген.

Осыған  байланысты алдыңғы қатарлы Азия қаржы орталықтарымен Алматы каржы орталыктарына талдау жасау арқылы, оның күшті, әлсіз жақтарын анықтау арқылы, оның стратегиялық бағыттары анықталды.

Негізгі Азия Қаржы Орталықтары

Дүниежүзілік  Қаржы Орталык Индексінің бағалауы бойынша (Global Financial Centres Index, GFCI) Азиядағы алдыңғы қатарлы қаржы орталықтарына келесілер жатады: Гонконг, Сингапур, Токио, Дубаи, Шанхай, Бахрейн, Пекин, Катар, Мумбаи. Екыншы денгейдегылерге: Сеул, Осака, Куала-Лумпур, Манила, Шеньчжень, Бангкок, Стамбул, Тегеран.

Соңғы жылдары қарқынды дамып келе жатқан қаржы орталықтарына GFCI эксперттері келесілерді бөліп қарастырады: Дубаи, Шанхай жане Сингапур.

     Негізгі қаржы орталықтарының бәсекеге қабілеттілігін көрсететін 5 критерий бар:

1.Адами  ресурстар  (біліктілік деңгейі, жұмыс табу жеңілдігі, жұмыспен қамтылуы, бизнес орта);

2. Бизнес  орта (салық деңгейі, бизнес ашу және жүргізу оңайлылығы, инвесторларды корғау);

3. Нарық көрсеткіштері (капитализация деңгейі, сату көлемі т.б);

4. Инфраструктура (өмір сүру сапасы, тауар бағасы);

5.Экономика  бәсекелестік деңгейі (макроэкономикалық көрсеткіштер)

Негізгі мәлімет алу ол бизнесмендерді, қарапайым тұрғындарға анкета жүргізу арқылы жүзеге асырылады, олар арқылы инфраструктура даму деңгейі, қаржы орталығы моделі т.б

Осы рейтингілік бағалау бойынша қаржы орталықтарының келесідей түрлерін бөліп қарастырады: глобальді, халықаралық,өңірлік,ұлттық.

Осы агенство арқылы «АӨҚО» мен басқа Азия каржы орталықтарына анализ жасалған: Гонконг, Сингапур, Токио, Шанхай және Қазақстан қаржы Орталығы. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кесте 14.  Азия қаржы орталықтарының көрсеткіші./4/

Корсеткыштер	Азия  каржы орталыктары
	Гонконг	Сингапур	Токио	Шанхай	Алматы
Рейтинг GFCI26	3	4	9	31	-
Салык денгейы	3	2	105	168	44
Бизнес  жургызу онайлыгы	4	1	12	83	71
Бизнес  ашу женылдыгы	13	9	44	135	57
Инвесторларды коргау бойынша	3	2	12	83	51
Нарык капитализациясы, млрд доллар США	2 654,4	539,2	4 330,6	3 694,5	53,9
Капитализациянын  ЖЫО катынасы	1 284,1	334,2	98,8	113,6	51.7
Колданыстагы  акция колемы,млрд доллар США	2 138,7	381,6	6 475,8	4 070,1	8.9
Омыр  суру кымбаттылыгы	5	14	4	26	30
Жылжымайтын мулык куны	28	16	32	21	-
ЖЫО миллиардов долларов США	206,707	161,349	4 383,762	3 250,8	104.4
Быр отбасына шаккандагы ЖЫО	29 649	35 163	34 312	2 461	6 707
Жарты жылдык инфляция %	2,02	2,09	0,3	4,7	10,8

 

Көріп отырғанымыздай стратегиялық мақсатқа жетуге толық мүмкіндігіміз бар.Негізгі кемшілігіміз инфляция деңгейі жоғары,10.8% тең, бірақ бұл көрсеткішті уақыт өте келе төмендетуге болады.Айта кететін жайт, бизнес орта бойынша көрсеткіштер жаман емес, салық деңгейі қол жетерлік,  инвесторларды қорғау қажетті деңгейде.Бірақ әлі де болса, бұл көрсеткіштерді алғашқы ондыққа кіру үшін төмендету керек.

Осындай анализ жүргізу арқылы компанияның  артықшылығын, кемшілігін, тәуекелдері  мен мүмкіндіктерін анықтауға мүмкіндік  туады.

 SWOT талдау

 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

SWOT анализ жасау барысында, компанияның келесідей стратегиялық бағыттары анықталды.Біріншіден, инвестициялық тартымдылықты арттыру:

• Қор нарығына қатысушыларына қолайлы жағдай жасау
• Қор нарығының бәсекеге қабілеттілігін арттыру
• Тұрғындардың қаржылық сауаттылығын арттыру
• Қазақстанда жаңа қаржы инструменттерін енгізу

Екіншіден, маркетингтік іс-шараларды жетілдіру:

• РФЦА брендін қалыптастыру,оның танымалдылығын арттыру
• Ақпаратпен қамтамасыз ету, РФЦА ны позициялау,оны жылжыту шаралары

    Сонымен, Каспий жəне Орталық Азия өңірінде жаңа бəсекеге қабілетті қаржы орталықтарының пайда болуы, ол  капиталдың жылыстауына,қор нарығының бөлшектенуіне,негізгі эмитенттердің шетелге кетуіне,АӨҚО имиджінің нашарлауына алып келеды. Оны алдын алу ушын келесыдей шараларды колдану керек: АӨҚО əлеуетті бəсекелестеріне мерзімді түрде талдаумен мониторинг жүргізу;АӨҚО қызметін бағалау жəне оны жақсарту бойыншаұсыныстар əзірлеу; қор нарығының инфрақұрылымын дамыту;қаржы құралдарының жаңа түрлерін енгізу (исламды қаржыландыру, ауылшаруашылығы өнімдеріне биржалық сауда ұйымдастыру жəне т.б.); нарықтық көрсеткіштерді арттыру бойынша іс-шаралар өткізу (нарық капиталдандыруы, сауда-саттық көлемі, акциялар бойынша free-float деңгейі жəне т.б.). «АӨҚО» АҚ  артықшылығы келесідей, ол компанияның бәсекелестерінің болмауы,осыған орай оның үздіксіз ешкіммен жарыспай жұмыс атқаруына мүмкіндігі туса,екінші жағынан нарықтық экономика жағдайында бәсекенің болмауы,аздап сапаның тусуінің негізі болып табылса,болашақта бұл компания жұмысының сапасының төмендеп кетуі әбден абзал. Қазіргі 21 ғасыр негізгі капиталы,адам оның мүмкіндігі  болса,бұл компанияның  жоғары білікті мамандары, маркетингтік іс-шараларды ауқымды пайдалануы,мемлекет тарапынан қолдау көрсетілуі компания имиджінің қалыптасуына,ал ең бастысы осы «АӨҚО» АҚ  Орта Азия мемлекеттерінің ірі қаржы орталығына айналуына толық жағдай жасайды.Ислам қаржыландыруындағы қомақты жұмыстары нәтижесінде, елімізде алғаш рет шариғат кеңесі құрылмақ.Кемшілігі, АРД РФЦА мен АО РФЦА арасында ұқсас бөлімшелер бар,атқаратын функциялары да бір.Осыған орай, бір біріне сену арқылы  жұмыстың нәтижесінің болмауы,жеткен жетістіктерін әр бөлімше өзінің жетістігі ретінде қарастырады. Компания бәсекелері жоқтығынан,жұмыс нәтижесінің төмендеуі,ал ол өз кезегінде компания имиджіне әсер ететіні сөзсіз.Сонымен қатар жоғарыда атап өткендей алдымызда төніп тұрған үлкен қауіп ол көрші Мәскеуде қаржы орталығы кұрылатын болса, немесе көрші елдермен бір экономикалық аймақ құрган жағдайда біз стратегиялық мақсатымызға жете алмай қалуымыз әбден мүмкін.

Осы компаниядағы тәуекелдерді алдын алу барысында, келесідей стратегиялық бағыт анықталды. 

Кесте 15. Стратегиялық бағыт./2/

Стратегиялық  бағыт 1. Қаржы орталығының инфрақұрылымын  дамыту жəне жетілдіру	Мақсат 1.1. Отандық қор, мерзімдік жəне тауар нарықтарын дамыту Міндет 1.1.1. Қор  нарығын дамыту Міндет 1.1.2. Мерзімдік  нарықты дамыту Міндет 1.1.3. Тауар  нарығын дамыту Міндет 1.1.4. АӨҚО таныту (мақалалар, конференциялар, сыртқы жарнама  жəне т.б.)	2011-2015 жылдар
Стратегиялық  бағыт 2. АӨҚО-ны исламдық қаржыландыру бойынша өңірлік  орталық ретінде таныту жəне қалыптастыру	Мақсат 2.1. 2020 жылға таман отандық қор нарығы Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығы мен Орталық Азия мемлекеттері арасында исламдық банкинг бойынша өңірлік орталыққа айналады	2011-2015 жылдар
Стратегиялық  бағыт 3. Халықтың инвестициялық мəдениеті мен  қаржылық сауаттылығын арттыруда маркетингтык ыс шараларды колдану	Мақсат 3.1. 2015 жылға таман халықтың қаржылық сауаттылығы мен  инвестициялық мəдениетін арттыру бойынша іс-шаралар  табысты түрде іске асырылады Міндет 3.1.1. Ақпараттандыру мен оқытуға бағытталған іс- шаралар ұйымдастыру  жəне өткізу Адами ресурстар: 1. Бағалы қағаздар нарығы саласындағы жоғары білікті мамандар іріктеу. 2. Агенттіктің  қызметкерлер құрамының əрбір жұмысшысының кəсіби əлеуетін барынша жүзеге асыру негізінде дамуын қамтамасыз ету. 3. Қызметкерлер  құрамының саммиттерге, семинарларға, фокус-топтарға, дөңгелек үстелдерге қатысуын қамтамасыз ету. 4. Қызметкерлер  құрамын қысқа мерзімдік, орта мерзімдік, ұзақ мерзімдік даярлау жəне қайта даярлау курстарында оқыту. 5. Мемлекеттік жəне орыс тілдерінде іс жүргізу 6. 2016 жылға таман Агенттіктің басқару құрамындағы əйелдер  өкілдігін 30%-ға жеткізу Əйелдердің Агенттіктің  қоғамдық өміріне белсенді қатысуын қамтамасыз ету; əйелдердің жұмыс істеуі үшін қолайлы жағдайлар  жасау (əйелдерге еңбек демалысын қолайлы мезгілде беру, бала туған жағдайда материалдық көмек  көрсету). 7. Стандарттар  қабылдау арқылы Агенттік көрсететін мемлекеттік қызметтерді  жетілдіру 8. Электронды  форматта «Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығы қатысушыларының құжаттамасын қаржы орталығынын  өзге мемлекеттік органдарға ұсынуы мақсатында ағылшын тілінен мемлекеттік жəне орыс тілдеріне  аудару» мемлекеттік қызмет көрестуді енгізу. Ақпараттық  технологиялар: Заманауи бағдарламалық  жəне техникалық жабдықтауды қолдана  отырып, жергілікті есептеу желісін, шағын  АТС, корпоративтік пошта, электрондық құжат айналымы мен Интернетке қолжетімділіктің үздіксіз қамтамасыз етілуі. Транзакциялардың, Интернет-ресурстардағы жеке мəліметтердің қауіпсіздігі	2011-2015 жылдар