Салықтан жалтарыну себепетрі мен оны шешудің жолдары

Мемлекеттің салықтық қызметінің мақсаттары:

1) cалық төлеушілердің экономикалық-қаржылық мүдделерін қорғау мақсатында мемлекеттің салықтық юрисдикциясының шегін ұтымды белгілеу;

2) салықтардың көмегімен республикалық бюджет кірісіне ақша қаражаттарын тарту арқылы әлеуметтік-экономикалық,әкімшілік-саяси және мәдени дамудың мемлекеттік бағдарламаларын ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету;

3) мемлекеттің салық жүйесінің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру;

4) өндіріс аясын және өндірістік қатынастарды тиісінше салықтық-құқықтық реттеуді қамтамасыз ету;

5) шаруашылық субъектілерінің халық тұтынатын тауарларды шығаруға және өнеркәсіп өнімдерін өндіруге бағытталғн белсенді экономикалық қызметтерін салықтық ынталандыру;

6) салық органдары қызметтерінің рентабельділігін арттыру құқықтық негіздерін, элеуметтік жағдайлары мен материалдық базасын жетілдіру түрінде көрініс табады.

Мемлекеттің салықтық қызметінің құқықтық негіздерне салықтық қызметтің жалпы бастамаларын, принциптерін, міндеттері мен мақсатын, салықтар мен салық жүйесінің құрылымын, салық салу процесіндегі фискалдық және peттeyшi функциялардың балансты жұмыс icтeyiн, сондай-ақ салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттерін белгілейтін нормалар жатады.

Салықтық  қызметті жүзеге асыру барысында салықтардың экономикалық мән-жайын білдіретін фискалдық, қайта бөлу, бақылау және peттeyшi функииялары да өз рөлдерін атқарады.

Мемлекет  атынан жүзеге асырылатын салықтық (салықтық-бюджеттік) қызмет тек құқықтық, негіздерге сүйене отырып атқарылады. Салықтық қызметтің құқықтық негіздеріне, 6ipiншi кезекте Қазақстан Республикасының Конституииясы, арнайы қаржылық салықтық заңдар мен басқа да нормативтік құқықтық актілер жатады.

Салықтық  қызметтi жүзеге асыру барысында  салық органдары алған: салық төлеушінің тіркey нөмipi туралы; жеке тұлғаларды қоспағанда, салық жылында салық төлеуші бюджетке төлеген салық және басқа да міндетті төлемдер сомалары туралы; салықтық құқық бұзушылықтар мен қылмыстарды жасайтын тұлғаларды заң бойынша құдалау мақсатында құқық қорғау органдарына, салық төлеушінің салықтық міндеттемелерін айқындау туралы icтepді және салықтық құқық бұзушылықтар мен қылмыстар үшін жауапкершілікті қарау барысында соттарға берілетін; Қазақстан Республикасы тараптардың 6ipi болып табылатын салық немесе құқық қорғау органдарының арасында өзара ынтымақтастық туралы халықаралық шарттарға (келісімдерге), сондай-ақ Қазақстан Республикасы халықаралық ұйымдармен жасасқан шарттарға сәйкес басқа мемлекеттердің салық және құқық қорғау органдарына, халықаралық ұйымдарға ұсынылатын мәліметтерден басқа, салық төлеуші туралы кез келген мәліметтер салық құпиясы болып табылады.

Салық төлеушіге  қатысты ақпаратты салық төлеушінің жазбаша рұқсатынсыз басқа тұлғаға беруге болмайды. Заңда көзделген жағдайларды есептемегенде, салық органдары мен олардың лауазымды адамдары салық құпиясын жарияламауға тиіс.

Салық органдарының лауазымды  адамдарының салық органдарындағы қызметі кезеңінде де, өзі жұмыстан босағаннан кейін де салық құпиясы болып табылатын деректерді жариялауға құқығы жоқ.

Салық органдары  бюджетке түсетін түсімдерді есепке алуды, салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің, сондай-ақ өсімпұлдар мен айыппұлдардың есептелген және түскен сомалары бойынша салықтық міндеттемелердің орындалуын салық төлеушінің жеке шотында көрсету жолымен жүзеге асырады.

Салықтар мен басқа  да міндетті төлемдердің бюджетке түсуін есептеу бірыңғай бюджет сыныптамасына сәйкес жүргізеді. Жеке шоттарды жүргізу тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеy және тіркеy есебіне алу тіркеу туралы (мемлекеттік тіркеу туралы, тіркеу ece6iнe қою туралы, тіркеу деректерінің өзгеруі туралы) өтініш, есептен шығару туралы өтініш негізінде жүргізіледі, сондай-ақ олар уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша жасалып, қол қойылады, куәландырылады және салық есептілігін үшін салық кодекінің 69-бабында көзделген тәрпппен салық органына беріледі.

Салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеуге-салық төлеуші туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Салық. төлеушілерінің мемлекеттік тізіліміне енгізу жатады.

Салық төлеушінің тіркеу нөмері-тұлғаны салық төлеуші ретінде мемлекеттік тіркеу және Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізімде ол туралы мәліметтерді енгізу кезінде салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің барлық түpлepi бойынша салық төлеушіге берілетін бырыңғай нөмір болып табылады.

Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізімінде-салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуін және уақтылы төленуін бақылау мақсатында уәкілетті мемлекеттік орган жүргізетін салық төлеушілерді есепке алудын мемлекеттік деректер базасының жүйесі көpiнic табады.Салық төлеушілерді мемлекеттік тipкey және тipкey есебне алу тәрібін, сондай-ақ тipкey және-есептен шығapy туралы өтініштерге қоса берілетін құжаттардың тізбесін ҚР Қаржы министірлігінің Салық Басқармасы белгілейді [8, 62 б.].

Tipкey есебі  кезінде-салық төлеушінің салық  органында есепке қою, соның нәтижесінде салық төлеушінің тіркелу деректері, яғни салық төлеушінің тұрған жері, оның салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілері; салық төлеушінің тipкey деректерінің ағымдағы өзгерістерін тipкey және есептен шығару нақтыландырылады. Салық төлеушінің тіркелу деректері салық төлеушіні мемлекеттік тipкey (тіркеу есебіне алу) кезінде оның салық органына берген мәліметтері құрайды.

Салықсалу объктілерінің  есебін жүргізу тәртіпбін ҚР Қаржы  министрлігінің Салық Басқармасы белгілейді.

Қазақстан Республикасында  мынадай тұлғалар:

1) тұрақты мекеме құру арқылы қызметтің Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын заңды тұлғалар мен олардың, құрылымдық бөлімшелері, оның ішінде резидент еместер орналасқан жері бойынша;

2) тұрақты мекеме құрмай қызметін жүзеге асыра бастаған күннен бастап отыз жұмыс күнінен астам кез келген он eкi айлық кезеңде қызметін Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғалар қызметін жүзеге асыратын жері бойынша;

3) қызметін бірлескен жеке кәсіпкерлік нысанында жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлер осы қызметін жүзеге асыратын жері бойынша;

4) салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеушілер болып табылатын резидент жеке тұлғалар тұрғылықты жері бойынша;

5) Салық кодексінің 191-бабының 1-тармағында көрсетілген резидент емес жеке тұлғалар Қазақстан Республикасында болатын жері бойынша;

6) Қазақстан Республикасында салық салу объектілерінің иеленетін резидент еместер салық салу объектілері орналасқан және (немесе) тіркелген жері бойынша;

7) Салық кодексінің 521-бабы 1-тармағының 1)-3),5) және 6) тармақшасында көзделген негіздер бойынша мемлекеттік тipкeyre жатпайтын, резидент банктерде ағымдық шоттарын ашатын резидент еместер салық төлеушілер ретінде резидент банктің орналасқан жері бойыншамемемлекеттік тіркелуге тиіс.

Салық төлеушілердің  мемлекеттік тізімін жасау және жүргізу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді Салық төлеушілердің мемлекеттік тізімін ҚР Қаржы министрлігінің Салық Басқармасы жүргізеді.

Жеке тұлғалар заңда көзделген салықтық міндетгемелері туындаған кезден бастап он жұмыс  күшінде салық органына мемлекеттік  тіркеуден өту және салық төлеушінің тipкey нөмipiн алу үшін өтініш жасауға міндетті.

Заңды тұлғалар мен олардың  филиалдары және өкілдіктері Қазақстан Республикасының әділет органдарында мемлекеттік (есептік) тіркеуден өткен күннен бастап он жұмыс күш ішінде мемлекеттік тіркеуден өту және салық төлеу төлеушінің мемлекеттік тipкey нөмірін алу үшін салық органына өтіші жасауға тиіс. Оқшауландырылған өзге де құрылымдық бөлімшелер мемлекеттік тіркеуден ету және салық төлеушінің тipкey нөмірін алу үшін өздері құрылған күннен бастап он жұмыс күні ішінде салық органына жүгінеді.

Салық кодексінің 522-бабы 1 және 2-тармақтарының ережелеріндегі мемлекеттік тіркеуден ету мерзімі осы Кодекспен 527-бабында белгіленген резидент еместерге қолданылмайды.

Уәкілетті мемлекеттік  орган салық төлеушілерің мемлекеттік тіркеуді салық төлеушінің тipкey нөмірін 6epіп және салық төлеуші салық органына мемлекеттік тіркеу туралы өтініш бергеннен кейінгі eкi жұмыс күнi ішінде оған салық төлеушінің куәлігін бере отырып жүзеге асырады.

Салық төлеушінің тіркеу нөмipi өзi ұсынатын салық есеп-қисабы құжаттарында, сондай-ақ салықтық міндеттемелерін орындалуына байланысты өзге де құжаттарда көрсетілуге.

Салық органы салық төлеущінің тіркеу нөмірін  оның салықтық міндеттемелеріне қатысты жіберілетін салық төлеушінің барлық құжаттарында көрсетуге тиіс. Салық төлеушінің тіркеу нөмерін беру, өзгерту және оны жарамсыз деп тану тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды. Салық төлеушілерді тipкey ece6i салық төлеуші салық органдарында салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу рәсімнен өткеннен кейін жүзеге асырылады.

Бұл ретте  салық төлеушіні мемлекеттік  тipкey салық төлеушіні тipкey есебіне алғаш рет қою болып табылады.

Салық төлеуші:

1) заңды тұлға, оның құрылымдық бөлімшелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін жүзеге асыратын шетелдік заңды тұлға: заңды тұлғаның, оның құрылымдық бөлімшесінің орналасқан орны бойынша; қызметті жүзеге асыру орны бойынша; салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілердің орналасқан және (немесе) тіркеу орны бойынша;

2) жеке тұлға, соның iшіндe жеке кәсіпкер үшін: резидентке-тұғылықты жері бойынша; резидент емеске-келген орныбойынша; салық салу объектілерінің, салық салуға байланысты объектілердің орналасқан және (немесе) тіркеу орны бойынша: кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру орны бойынша салық органдарында тіркеу есебіне тұруға міндетті.

Салық органы жеке тұлғаларды салық салу объектілерінің орналасқан жepi бойынша тipкey есебін Салық кодексінің 530-бабына сәйкес салық салу объектілерін есепке алуды және тіркеуді жүзеге асыратын уәкілетті органдар беретін мәліметтер негізінде жүргізеді. Осы мақсатта: жылжымайтын мүлік (жер) үшін-олардың нақты орналасқан жepi, сондай-ақ көлік құралдары үшін-көлік құралдарының мемлекеттік тіркелген жері, ал ондай жоқ болған жағдайда-мүлік иесінің орналасқан (тұрғылықты) жері салық салу объектісінің орналасқан жері болып танылады.

Құрылымдық бөлімшені тіркеу есебіне қою кезінде есепке қою туралы өтініште осы құрылымдық бөлімшені құрған салық төлеуші заңды тұлғаның тipкey нөмipi көрсетіледі.

Салық төлеуші  салық органына тіркеу туралы өтінішті тіркеу есебіне қою орны бойынша: тipкey есебіне қою үшін-тіркеу есебіне қою туралы талаптар туындаған күннен бастап он жұмыс күні iшінде; тipкey деректерінің өзгерістерін енгізу  үшін-осындай өзгepicтep туындаған кезден бастап он жұмыс күні ішінде беруге міндетті.

Тіркеуге алу ece6i салық  төлеушіге бұрын берілген тipкey нөмipі өзгертілмей жүргізіледі. Салық органы тipкeyгe алу есебіне қоюды салық төлеушінің өтініші берілген кезден бастап eкi жұмыс күні iшінде жүзеге асырады.

Салық төлеушінің қалауы бойынша салық органы уәкілетті  мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша оның тіркеуге алу еce6iне қойылғаның растайды.

Cалық төлуешінің  куәлігінде көрсетілген тіркеу  деректері өзгерген жағдайда, Салық  органдарының Салық кодексінің 521-524-баптарында  белгіленген тәртіп негізінде  және мерзімдерде, салық төлеушінің  бұрынғы тіркеу нөмері сақталған және салық төлеушінің дерктері өзгертілген куәлігін беруді жүзеге асырады.

Жеке кәсіпкер немесе заңды тұлға өз қызметін жүзеге асратын орнын немесе орналасқан жерін өзгерген жағдайда, салық төлеуші  он жұмыс күні ішінде тіркеу есебінен шығару туралы өтінішті өз тіркеу есебіне тұрған салық органдарына беругежәне қызметін жүзеге асыратын жаңа орны немесе орналасқан жері бойынша тіркеу есебіне тұруға міндетті.

Салық төлеушіні  Салық төлеушілердің мемлекеттік  тізілімнен шығарып тастау Салық кодексінің 57,58-баптары негізінде салықтық міндеттемелердің тоқтатылуына байланысты жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасын  Салық төлеушінің мемлекеттік тізілімнен:

1) Салық кодкесінің 521-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында аталған резидент еместерді шығару, Республикасындағы салық салу объктілеріне және салықтық міндеттемелерін орындауға (меншік,жерді пайдалану, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығына) қатысты құқықтары тоқтатылғанда жүзеге асырылады;

2) Салық кодексінің 521-бабы 1-тармағының 5) тармақшасыныда аталған резидент еместерді шығару олардың банктегі шоты жабылған жағдайда жүзеге асырылады;

3) Салық кодексінің 525-бабы 1-1-тармағыгың және тармақшаларында аталғандардан басқа, осы Кодекстің 521-бабы 1-тармағына сәйкес мемлекеттік тіркелуге жататын резидент еместерді шығару олар Қазақстан Республикасынан кеткен және осындай резидент емес Қазақстан Республикасындағы салықтық міндеттемелерін орындаған жағдайда жүзеге асырылады.

Салық төлеушіні  Салық төлушілердің мемлекеттік  тізілімнен шартты түрде шығарып тастау салық төлеуші Қазақстан Республикасының заң актілерімен айқындалған әрекетсіз заңды тұлға белгілеріне сәйкес келген, сондай-ақ салық берешегі болмаған жағдайда тіркеу нөмері сақтала отырып жүргізіледі.

Әрекетсіз заңды  тұлға ретінде корпорациялық табыс салығы туралы декларацияны немесе жеңілдетілген декларацияны заңда белгіленген мерзімнен бір жыл өткеннен кейін бермеген заңды тұлға танылады.