Халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидалары

Бұл бөлім қазір үкіметтің  осы салаға қаржы бөлу жөніндегі  нақты қаулысы шықпаса да өздерінің  жыл соңында жасаған жоспарлары негізінде ұйымдастыру, іріктеу  шараларын қолға ала бастаған. Мәселен, қазірдің өзінде 140-тай ұйым, мекемеден 1800-дей адамды жұмысқа  орналастыруға тапсырыс алып үлгерген. Биыл әлеуметтік жұмысқа 1000 адам, “Жастар  іс-тәжірибесі” бағдарламасы бойынша 550 адамды жұмыспен қамту жоспарланып  отырған көрінеді.  
Әлеуметтік жұмысқа 18 топ бойынша жұмыссыздар қамтылмақ. Олардың ішінен әуелгі кезекте III топтағы мүгедектер, көп балалы аналар, бірде-бір адам жұмыс істемейтін отбасы мүшелері сияқты тұрмысы төмен жанұяларды қамту көзделіп, іріктеу жасалған. Бұл жұмыстардың көпшілігі “Өскемен-тәртіп” мекемесі арқылы жүзеге асырылмақ. Өткен жылы мұндай жұмысқа тартылған әр адамға “Жол картасы” бағдарламасы бойынша Үкімет тарапынан 15 мың сом көлемінде айлық жалақы төленген. Ал бұған қоса жұмысқа шақырған мекеме өз мүмкіндіктеріне сай еңбекпен қамту мекемесімен шарт жасасып, үстеме жалақы төлейді. Биыл “Жол картасы” бағдарламасына сай төленетін жалақы көлемі бұдан артық болмаса, кем болмайтыны түсінікті жай.  
Түрлі мамандық бойынша оқу орындарын тәмамдаған жастардың тұрақты жұмыс табуына көмектесетін “Жастар іс-тәжірибесі” бағдарламасы бойынша биыл 550 жас маманды жұмысқа орналастыруға 66 миллион теңге бөлу жоспарланған. Әлеуметтік жұмыс бағдарламасына 120 миллион теңге бөлінбек.  
Елбасының тапсырмасына сәйкес өндіріске, ауыл шаруашылығына, басқадай түрлі кәсіпке қажетті жұмысшы даярлау, қайта оқыту, білімін жетілдіру курстарында оқыту ісі де жалғасын табады. Өткен жылы 84 миллион теңге қаржы бөлініп, 1430 жұмысшы түрлі курстан өтсе, мамандық ерекшеліктеріне сай 2-4 ай мерзімдік бұл оқытуларға биыл 950-дей адам қамтылады деп жоспарлап отыр. Әрі мұндай оқытуларға қамтылған курсанттарға ай сайын өткен жылы 7,5 мың теңге көлемінде шәкіртақы төленген. Биыл да шәкіртақы көлемі бұдан кем болмайды деп күтілуде.  
Жұмыссыздықты азайту мақсатында осындай тұрақты бағдарламалардың сыртында уақытша қоғамдық жұмыстарға 1250-дей адам тартылмақ.

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

      Халықты жұмыспен қамтуды жетілдіру жолдары туралы жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмысы төмендегідей тұжырымдар жасауға мүмкіндік берді:

>Зерттеу нәтижелері бойынша анықталғандай, жұмыспен қамтудың мемлекеттік қызметі халықты жұмыспен қамту мәселелерін шешуді, үйлестіруді, жұмыс күшіне ұсыныс пен сұранысты реттеуді қаматамасыз етуге бағтталған, жұмыссыз азаматтарды жұмысқа орналастыруға ықпал етуге, олардың кәсіби даярлығын ұйымдастыру және жұмыссыздарға әлеуметтік көмек көрсетуге бағытталған ерекше мемлекеттік органдардың құрылымы болып табылады.

>Еңбек нарығы - нарықтық экономиканың аса күрделi элементтерiнiң бiрi. Мұнда еңбектің құнын және оның қызмет ету шарттарын анықтауда тек жұмысшы мен жұмыс берушiнiң мүдделерi айқындалып қана қоймайды, сонымен бiрге, қоғамда болып жатқан барлық әлеуметтiк - экономикалық құбылыстар бейнеленедi.

>Мемлекет, жұмыспен қамту саласында түрлі шешімдер қабылдау және әр түрлі заңдар әзірлеу арқылы әлеуметтік-экономикалық және демографиялық саясатты жүргізе отырып, тиімді түрде халықты жұмыспен қамтуды басқаруға тырысуда. Халықты жұмыспен қамтуды басқару, бір жағынан, маңызды мәселе- еңбек құқығын жүзеге асыруда мақсатты бағытталған болса, екінші жағынан, әлеуметтік-еңбек қатынастары жүйесін қамтамасыз етуде кешенді бағытталған болуы тиіс.

>Қазақстанда орын алған өзгерістер қоғамның әлеуметтік құрылымы мен еңбек қатынастарындағы түбегейлі өзгерістерге жол ашты. Қазақстан Республикасының еңбек нарығының қалыптасуында бірнеше кезеңдерді атап өтуге болады.

      2011 жылғы IV тоқсанда 15 және одан жоғары жастағы экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың саны 8,9 млн. адамды құрады, бұл 2010 жылғы тиісті кезеңге қарағанда 3,4%-ға көп. Республика экономикасында 8,4 млн. адам жұмыспен қамтылды немесе 15 және одан жоғары жастағы халықтың 67,9%. Өткен жылғы IV тоқсанмен салыстырғанда олардың саны 287,7 мың адамға (3,5%-ға) артты.

 

2011 жылғы IV тоқсанда жұмыссыздар  саны (табысты жұмысы болмаған, оны  үздіксіз іздеген және оған  кірісуге әзір болған 15 және одан  жоғары жастағы адамдар) 477,3 мың  адамды құрады және өткен жылдың  тиісті кезеңімен салыстырғанда  2,6 мың адамға немесе 0,5% өсті. Жұмыссыздық  деңгейі 5,4% (2010ж. IV тоқсанда –  5,5%) құрады.

>Қызылорда облысы бойынша экономикалық белсенді халық саны 353,9 мың адамды құрап, өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 33,4 мың адамға көбейген. Облыс экономикасында жұмыспен қамтылған халық саны 334,8 мың адам, оның ішінде өз бетінше жұмыспен қамтылғаны – 125,1 мың адам, жалдамалы жұмысшылар – 209,7 мың адам. Жұмыссыздар саны – 19,0 мың адам. Жалпы жұмыссыздық деңгейі 5,4 пайызды құрап, өткен жылмен салыстырғанда 0,3 пайыздык пунктке төмендеген.

Қызылорда облысының «Жұмыспен  қамту - 2020» бағдарламасына жалпы  қаржыландыру лимиті бойынша республикалық  бюджеттен бағдарламаның 3 бағытын  қаржыландыру мақсатында барлығы 2898,7 млн теңге қаралды.

Қызылорда облысы еңбек нарығының  жағдайына жан-жақты талдау жасалды. Сонымен бірге, облыс аумағында  аймақ жастарының жұмысбастылық  деңгейін, еңбек нарығында қалыптасқан  жұмыссыздыққа көзқарастарын айқындау, жұмыссыздық себептерін анықтау  мақсатында жастар дамуына үлес қоса алатын, қоғамдық құрылымның әртүрлі  саласын қамтитын 15 жас пен 29 жас  аралығындағы Қызылорда облысы жастары  арасында сауалнама жүргізілді.

Өңірдегі қалыптасқан  жастардың жұмыспен қамтылу мәселелерін  талдау жасай отырып, біз келесідей  тұжырым жасай аламыз: Қызылорда  облысы жастарының жұмысқа орналасуындағы кедергілер ретінде бітіруші студенттердің  еңбек дағдылары мен тәжірибелерінің  аздығы, жұмыс берушілердің парақорлығын, тұрып жатқан ауданда жұмыс орындарының  жоқтығын, алған білім мен бос  орындағы мамандықтың сәйкес келмеуі, еңбек нарығында жас мамандардың  бәсекеге қабілеттілігінің төмен болуын және басқа себептерді атауға болады.

Осыған орай, Қазақстан  Республикасындағы еңбек нарығын  зерттеуде аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму бағыттары ескерілу керек. Аймақтағы  еңбек нарығының сұранысына қажетті  мамандар дайындау жұмыстары жандандырылып, іске асырылу қажет.

>Халықты жұмыспен қамту мақсатында, ел экономикасын дамыту және қауіпсіздігін нығайту, адамдардың әлеуметтік-экономикалық және саяси құқықтарын қамтамасыз ету мақсатында тиімді бағыт белгілеуіміз қажет. Осы орайда, біз өз тарапымыздан еңбек нарығын болжау тетіктері жасақталып, ұсынылды.

Аймақтық жұмыспен қамту  мәселелерін шешуде жергілікті атқарушы органдардың рөлін біршама арттыру  керек, өйткені, осы органдар арқылы аймақтық жұмыспен қамту бағдарламалары жасақталады және ең бастысы, жүзеге асырылады.

>Біздің ойымызша, қазіргі қоғамымыздағы белең алып бара жатқан жұмыссыздық мамандықтың дұрыс таңдалмауынан туындаған күрмеулі мәселелердің бірі деп есептейміз. Бұл өз кезегінде еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныстың арасындағы теңгерімнің бұзылуына әкеп соқты.

Осыны ескере отырып, мектептегі жұмыс оқушының өзі туралы білімін, арттыруғ, өзін -өзі тану процесін ынталандыру, еңбек нарығындағы мамандықтарды  таңдау мүмкіндіктерімен таныстыруға  бағытталуы тиіс.

Болашақ мамандық таңдау кезінде  мұндай келеңсіз жағдайлардың алдын  алу үшін жас азаматтың аңсаған  арманы мен шынайы қажеттіліктерін  басшылыққа ала отырып, тұлғаның ерекшеліктері  мен қандай нәрсеге икем екендігін  ескеріп қадам жасаған дұрыс.

       Ашығын айту керек, бізде мамандық таңдау мен ішкі еңбек нарығы сұраныс арасында алшақтық орын алып отыр. Қазіргі таңда басты міндет - әрбір қазақстандыққа сұранысқа ие мамандықты таңдау және ол бойынша білім алу тәртібі мен шарттары туралы мемлекеттен толық ақпарат алу мүмкіндігін беру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Халықты жұмыспен қамтудың қазіргі жағдайы. //«20 жыл: экономикалық өрлеу және тәуелсіздік туы» атты облыстық ғылыми-тәжірибелік конференция. Қызылорда, 2012.
2. Халықты жұмыспен қамтуды мемлекеттік реттеу.
3. Нурғалиева Е.Н «Қазақстан Республикасының еңбек кодексіне түсініктеме»// Қарағанды Болашақ-Баспа, 2012
4. Баймуратов У. Финансы Казахстана.// Том 2.Избранные научные труды.-Алматы.:БИС, 2005. -с.136.
5. ҚР статистика жөніндегі Агенттіктің сандық мəліметтері // Қазақстан Республикасының əлеуметтік-экономикалық дамуы.
6. Жұмағұлов  «Әлеуметтік қамтамасыз ету құқығы». - Алматы, 2005
7. Халықты əлеуметтік қорғау жүйесінің мазмұнын айқындау мəселелері // Основы экономики.  2009 - № 2 (20).
8. Қазақстан республикасының
9. «Қазақстан Республикасының мүгедектерді əлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 13 сəуірдегі N 39 Заңы.
10. Жанпейісов «Еңбек құқығы және әлеуметтік қамсыздандыру»// Астана, «Фолиант баспасы», 2007
11. www.stat.kz
12. Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясы
13. Сундетов Ж. Планирование и прогназиравание в условиях рыночной экономики; Учебное пособие – Алматы: Экономика, 2010.
14. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі
15. Қазақстан Республикасының Статитика Агенттігі Қазақстан 2009-2011.
16. Статистикалық жылнама
17. Ахметова А., Ахметова Г. «Еңбек құқығы» // Алматы, 2008
18. Государственное регулирование рыночной экономики / Под редакцией В.И. Кушлина. Москва, Экономика, 2010.
19. www.google.kz
20. www.government.kz
21. «Үкіметтің, Ұлттық Банктің және ҚҚА-ның экономиканы тұрақтандыру жөніндегі 2009-2010 жылдарға арналған іс-қимыл жоспары»
22. «Егемен Қазақстан»
23. www.Iletani.kz
24. www.zhetysy.kz
25. http://kz.government.kz/site/news/2012/007/70
26. www.aef.kz/upload/iblock/b64/_ya..pdf
27. www.infoportal.kz/node/32778
28. www.enbek.gov.kz/sites/default/.../каз
29. www.egemen.kz/2012/05/12/335158/
30. www.korkyt.kz