Салықтың экономикалық мәні мен міндеті

 
 
 
 

Курстық жұмыс 
 
 

Тақырыбы: Салықтық реттеудің мәні мен міндеті 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Жоспар 
 

 Кіріспе..................................................................................................................3                                                                                                    

 1 Салық саясатының теориялық негіздері                                                        

 1.1. Салықтардың мәні және атқаратын  қызметтері......................................5

 1.2. Қ Р-дағы салық қызметі, құрылымы, құқығы және міндеттері...............16

 1.3.ҚР-да салық саясатының қалыптасуы....................................................18 

 2 Салық саясаты және оның мақсаттары мен бағыттары

 2.1. Салық саясаты мемлекеттің экономикалық қаржылық және фискалдық саясаты.............................................................................................................21                                                                                                                                                                                                                                                                

 2.2. Салықтық реттеу: әдістері, мақсаттары және тиімді шешім қабылдау критерийлері..............................................................................................22

 2.3. Қазақстан Республикасының салық түрлері............................................28

 2.4 Қазақстан  Республикасындағы салықтық реттеудің  негізгі бағыттары..32 

 3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі өзгерістер мен өзекті мәселелер........................................................34 

 Қорытынды………………………………………………………………….37 

 Пайдаланылған әдебиеттер........................................................40 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе

 
 

       Салық саясаты - мемлекеттіѕ қаржылық қажеттіліктерін мемлекет пен салық төлеушілердіѕ экономикалыќ мүдделері тепе-теѕдігініѕ сақталуы негізінде қамтамасыз ету мақсатында жаѕа салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді белгілеу және қолданыстаєыларыныѕ күшін жою, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша ставкаларды, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді, салық базасын өзгерту жөніндегі шаралар жиынтығы.

       Қазақстан бюджеті ұлттық экономиканы басқарудың ең маңызды құралы болып табылады. Кез-келген реформаны, оның ішінде экономиканы жүргізу, экономикаға, әлеуметтік сала мен инфрақұрылымның дамуына аса зор қаржыны жұмсауды талап етеді. Экономикалық реформаны жүргізудегі негізгі ауыртпалықтың  бүгінгі таңда республиканың салық жүйесіне түсуі кездейсоқ емес, өйткені  тек сол ғана біздің қоғам өмірінің барлық саласын: халық шаруашылығын, әлеуметтік сақтандыру мен қамсыздандыру, білім беру, ғылым, мәдениет, өнер, денсаулық сақтау, қорғаныс пен басқаруды қамтитын экономикалық реформаны жүргізуге мемлекеттік ішкі және сыртқы ресурстарын жасақтауға, әрі шоғырландыруға қабілетті.

       Өкінішке орай, қазіргі таңда салықтың және басқа да міндетті төлемдердің республикалық бюджетке дер кезінде төленбеуі және олардың толық аударылмауы және белгілі бір міндеттерді шешуге бөлінген қаржылардың мақсатсыз және тиімсіз түрде шығындалуы, түрлі ұйымдар мен кәсіпорындардың республикалық бюджет қаржысынан алған неше ресурстарының толық қайтарылмауы көз үйренген құбылыс.

       Бюджеттің ұдайы назар аударып келе жатқан проблемалары - бұл бюджеттің кіріс бөлігінің анық, негізді болжануын, оның нақты орындалуымен бюджеттің шығыс бөлігінің оңтайлы болу қажеттігін  қамтамасыз ету. Бюджет міндеттерінің сақталмауы едәуір дәрежеде қалыптасқан экономикалық жағдайдың салдары болып шығады.

       Мемлекеттік кірістерді толықтыру жолындағы қатаң салықтың және кедені әкімшілік, барлық мемлекеттік қаржыларды шоғырландыру оның орындалуының жетісі болуы тиіс.

      Нарықтық қатынастар кеңінен дамып отырған Қазақстан мемлекеті экономикалық істерге зор мән беріп отыр. Қазіргі нарықтық экономикада үкіметтің сапалы, жан - жақты жасалған бағдарламасы, оны іске асыратын мықты мемлекет құралдары болмаса, жүзеге аспайды.

        Себебі, нарық барлық жағдайда да кез-келген 0мәселені шеше алатын әмбебап немесе тиімді реттеуші бола алмайды. Көптеген мәселелердің шешілуі нарыққа бағынбайды және мемлекеттің тікелей әсері етуін қажет етеді. Мемлекет жекеше сектор басты роль атқаратын нарықтың заңды шеңберлерін  құра отырып, экономикада маңызды, бірақ шектеулі роль атқаруға тиіс.

        Қазақстан Республикасы экономикасында халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуына әсерін тигізетін салық саясаты.

        Салық - өркениет үшін төленетін төлем. Оның қандай түрінен болмасын жалтаруға жол бермеу - бүгінгі күннің басты назарында.

        «Қазақстанда салық жинау ісі қандай жолмен жүреді?» деген ең басты мәселе әлі де толық шешімін тапқан жоқ деп ойлаймын. Осы бойынша дипломдық жұмысты жазуда мынандай мәселелерді негізге алдым. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Салық саясатының теориялық негіздері. 

1.1 Салықтың  мәні, оның атқаратын қызметтері 

         Экономикалық, әлеуметтік  және басқа мәселелерді шешу үшін қажетті қаржы көмегімен мемлекетті толық қамтамасыз ету барлық кезеңнің, барлық халықтың басты мәселесі болып келді. Бюджет байлығы салық түсіміне келіп тіреліп тұр. Бұл - ел экономикасына әсер ететін фактор.

         Нарықтық экономикалық елдерде салықтар  мемлекеттік және муниципалды табыстарды  қалыптастыруда басты роль аткарады да, экономиканы басқарудың күшті стимулды құралы болып келеді. Әсіресе, олар ғылыми-технологиялық прогрессті жеделдетуге, антинфляциялық және құрылымдық саясатты жүзеге асыруда белсенді орын алады. Салық салу механизмі кез-келген экономикалық жүйенің күрделі бөлігінің бірі болып табылады.  Салық салу мемлекеттік реттеудің маңызды тәсілі ретінде орын алып,  оның әрекет етуінің тиімділігі әлеуметтік және экономикалық саясаттың жетістіктеріне  әкеледі.  Сондықтан  да  салықтарды төлеу өте қажетті де, мақсатты іс болып табылады.

        Салықтар нарықтық экономиканы  реттеудің ең тиімді нысаны.  Салық негізінде құрылатын мемлекеттік  бюджеттің кірісіне қарай,  мемлекеттің  кәсіпкерлікпен айналысуының және  әлеуметтік кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшерімен заңды құқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі,  төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі.

        Салық саясаты жеңілдіктер мен  жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтың тізіміне қарағанда, жазалау мен жеңілдік шаралары, оларды пайдалану түсініктері өте кең көлемді. Сондай-ақ салық мемлекет қазынасын толтыруға қызмет етеді.

       Экономикалық мазмұны жағынан  салық - заңды белгіленген тәртіппен  халықтан, кәсіпорындар мен мекемелерден  алынатын міндетті төлемдер жүйесі. Табыстың әртүрлі нысандарының  салық көздері болып мыналар  саналады: пайда, проценті,жалақы, дивиденд, рента, т.б.

       Салықтың мәжбүр ету сыйпатынан  басқа ерекше қасиеті - олардың  алым-салық төлеушілердің мемлекеттен  алынатын қызметтерінің құнының  арасындағы сәйкессіздік болып  табылады. Салық салудың мынандай  негізгі қағидалары (принциптері) бар:

• азаматтар салықты мемлекеттен алатын игіліктерге пропорционалды төлеуі керек;
• салықтар табыстың мөлшерінен, салық төлеушінің тұрмыс-халінің дәрежесінен тәуелді болуы керек, яғни салық төлеушілердің төлеу мүмкіндіктеріне, пайда табу мумкіндіктеріне қарай. Салық төлеушілердің табыс табу   мүмкіндіктері әртүрлі болғандықтан, әртүрлі салық ставкалары белгіленеді.

       Салық ставкасы дегеніміз - салықты  есептеу өлшемінен қосындысы  түрінде немесе салық салу объектісінен тіркелген сома түрінде алу проценті болып есептеледі. Процент түрінде алынғанда, егер салық ставкасы салық салу объектісінің қосындысы көрінісін көбейту кезінде өсетін болса, ол үдемелі болуы, егер ол бұл орайда өзгермеген күйінде қалса, бірыңғай болуы немесе сирек жағдайда, егер ол тиісінше төмендейтін болса, кемімелі болуы мүмкін. Салық ставкаларының түріне қарамастан, олар салық базасына қолданылады, бұл база белгілі бір салықтың ерекшеліктеріне қарай өзгеріп отырады. Салық салудың қазіргі таңда қолданылып жүрген негізгі қағидаларын;

 бұлар: 

      а) Салық салудың міндеттілігі принципі

      Салық төлеуші салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық  көлемінде және бөлінген мерзімдерде  орындауға міндетті.

      б) Салық салудың айқындығы принципі

      Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдері айқын болуға тиіс. Салық салу айқындығы салық төлеушінің салық міндеттемелері туындауының, орындалуының тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңдарында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

      в) Салық салудың әділдігі принципі

1. Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады.
2. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.

г) Салық  жүйесінің біртұтастығы принципі

      Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан  Республикасының бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады.

д) Салық  заңдарының жариялылығы принципі

      Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік  құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.

    Салық жинау резерв көздері  болып мыналар табылады:

-қолма  - қол  ақшалай, бартер, т.б. тәсілдер  арқылы өнімдерді сатудан түскен  табысты бақылауды күшейту;

-өнімді  тасудан түскен табыстан төленетен  салық ережесін енгізу;

-есте  сақтау қабілеті бар кассалық  аппараттарды қолданғаны үшін  салықтық айыпты жетілдіру;

-бюджетке  түсуге тиісті салықтан алынған  есепшоттар немесе бөлім бөлімшілердің  есепшоттары арқылы жалтарып  кетуге тырысудың жолдарын  тыю  болып табылады.

      Сондай-ақ акцизді өнімді өндіруге  бағытталған кәсіпорындарда акциздік  мансап (постар) құруда жатады.

      Салық қоғамда, мемлекетте мынандай  қызметтерді атқарады:

- «Қазыналық қызметі» - бұл салықты жинаумен, бюджеттің  кіріс бөлігінің  құралуымен байланысты ;

- «Бөлу қызметі» – бұл  бюджеттің  шығыс бөлігіне және экономиканың түрлі салаларының, аймақтардың және халық топтарының тиісінше  дамуы мен өркендеуі үшін бірдей қолайлы жағдайды қамтамасыз ету, қалыптасқан үйлесімсіздіктерді немесе жол берілген артта қалушылықты жою мақсатымен солар үшін мемлекеттік деңгейде басылымдықтардың шкаласына сәйкес бюджеттің кіріс бөлігін қайта бөлумен байланысты;

- «Ынталандыру» қызметі - ол экономикалық қызметпен әлеуметтік саясаттың ең алдымен жалпы алғанда елдің алдында тұрған макроэкономикалық және саяси міндеттердің орындалуы, соларға байланысты болатын  мемлекеттік деңгейде белгіленген жетекші бағыттар үшін жеткілікті дәрежеде тиімді ынталандырмаларды жасаумен байланысты. Атап айтқанда өндірісті техникамен қайта жарақтандыру, дүниежүзілік рынокқа шығу, қорғаныс қабілетін арттыру, қоғамды жұмылдыру, шетелдік инвестицияларды тарту жөніндегі ынталандырмалар;