Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру

="justify">      Бәсеке қабілеттілікті бағалау үшін таңдалған тауар − майлылығы 3,2% ультрапастерленген “Айналайын” сүті. Сүт − тұтынушының қоржынындағы қажетті тауарларының бірі болып табылады. Соған байланысты сүтке деген сұраныс жеткілікті деңгейде тұрақты болып келеді. Сонымен қоса сұраныс пен ұсыныстың кейбір маусымдық ауытқуларын айтып өтсе болады. Жазғы уақытта сүтке деген сұраныс төмендейді, бірақ бұл кезде ауылшаруашылық кәсіпорындары сау көлемін ұлғайтады, осының нәтижесінде сұраныс, ұсыныстан асып түседі. Жазғы маусым аяғында, әсіресе, жаңа жылдық мерекелерге қарсы, сүтке деген сұраныс жоғарлайды. Осы уақытта сүтті сау көлемі төмендейді, ол сұраныстың, ұсыныстан асып түсуіне әкеледі.

     Алматы қаласының нарығында сүтті негізінен тұрғылықты өндірушілер ұсынады, сонымен қатар импорттық өнімдер де бар. Бәсеке деңгейі өте жоғары, себебі нарықта ұсыныс көп. Көптеген кәсіпорындар өзінің фирмалық дүкенінде өте кең тауарлар ассортиментін ұсынады. Тұтынушылар көп жағдайда мамандандырылған фирмалық дүкендерге барады, себебі оларонда тауар әлде қайда сапалы және қызмет көрсету жоғары деп есептейді. Сондықтан да сұраныс қанағаттандырылған деп айтсақ болады. Фирмалық дүкендерде шынымен де тауарлар сапасы жоғары, сақтау мерзімі қадағаланып, тауардың сертификатталғанына кепілдік береді. Тауарлардың ассртименті тұрақты, запастар уақытысымен толтырылып отыратындықтан, сауда үздіксіз жүргізіледі.

      Сүт кең көлемді жарнамалық  тауар екенін айтып өткен жөн.  Нарықта отандық импорттық бұйымдарды  белсенді түрде жарнамалайды.

      Негізгі бәсекелестер болып, аналогтық өнімді ұсынатын тұрғылықты кәсіпорындар болып табылады.

      UNT – сүтін сатудан бүгінгі  күні Nestle және Miss брэндтерін өндіретін  Kosmis компаниясы лидер болып табылады. Бұл сүт бүрынғы Miss түрік компаниясының,  Қостанайдағы зауытында өндіріледі. Nestle корпорациясы Турциядағы Miss   компаниясын сатып алғаннан кейін, Қазақстанда орналасқан зауыт автоматты түрде жаңа қожайындарға ауысты. Жыл басында компания Қазақстан нарығының 39 пайызын иеленген. Екінші орында “Айналайын”  брэндімен “Raimbek agro” (28 пайыз). Бұл екі өндірушілердің тармақталған дистрибьютерлік жүйесі бар және олардың өнімі Қазақстанның көптеген қалаларында танымал болып келеді. Үшінші орында “Зайлийское”, “Деревенское”, “Био - молоко” маркаларымен  “ФудМастер Асептик” алған. Төртінші, бесінші орынды  “Любимое сүтімен ” “Агропродукт” және  “Домик в деревне”, “Веселый молочник” сүтімен WBD иеленген. 
 
 

         47

               43

                          39

34.                           

                           28

                                          21                             20   20         

                                    14                                               14

                               9                                                            10

                                                                                                    6

                     0   0           

  

     Kosmis                             Raimbek Agro                       ФудМастер 

                                                        12

                                                                           9

                        8

                              7

                                                                     6

                  5                                5         5

                                                                                 3

            2                                                                    

           

0. 0

Агропродукт                                WBD 

1. – сурет. Қазақстан нарығындағы UNT – сүтін  өндіретін компанияларының үлесі.

 

   Бәсекелестерді  бағалаумен қатар, өнімдерді салыстыру  қажет. Осы мақсатта көрсеткіштер жүйесін  қолданамыз.

      “Raimbek agro” ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау нәтижесінде, бұл кәсіпорынның өнімі жеткілікті деңгейде бәсекеге қабілетті деген шешім қабылдауға болады.

      Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін  модельдеу әдісі есептеу қарапайымдылығымен, түсініктілігімен, универсалдылығымен, ашықтығымен, өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жеткілікті деңгейде, объективті модельдеуге мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді. 

6 –  кесте. Критерийлер жүйесі және  кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін  бағалау көрсеткіштері. 

     

      Кәсіпорын өнімнің бәсекеге қабілеттілігін  модельдеу, бірнеше этаптардан  тұрады:

      Жеке бәсеке артықшылығын (баға, сапа) модельдеу.

Мысалы: “Айналайын” сүті, “ФудМастер” сүтіне бағаға қатысты кері тәуелділікте болады.

      “Айналайын” сүті – 1л, 3,2% - 140тг 

      “ФудМастер” сүті – 1л, 3,2% - 135тг

                                               ₁₃₅

                                      α = --------- = 0,96;   (15)

                                               140

     α - “Айналайын” сүтінің, “ФудМастер” сүтіне бағаға  қатысты бәсекеге қабілеттілігі;

      2. Кәсіпорын өнімнің, бәсекелестер  өніміне сапаға қатысты бәсекеге  қабілеттілігі тура тәуелділікті  көрсетеді.

                                               5

                                      β = --------- = 1,25;      (16)

                                                4

      β - “Айналайын” сүтінің, “ФудМастер” сүтіне, сапа критерийлерінің көлеміне қатысты бәсекеге қабілеттілігі;

      5 - “Айналайын” сүтінің, сапа  көрсеткішінің нақты деңгейі;

     4 - “ФудМастер” сүтінің,  сапа көрсеткішінің нақты деңгейі;  

      3.Кәсіпорын өнімнің жеке бәсекелік  артықшылықтарын бәсекеге қабілеттілік  моделінде біріктіру.

                                      J = 0,96*1,25 = 1,2      (17)

      J = сүттің бәсекеге қабілеттілігін көрсететін интегралды көрсеткіш;

3 ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН арттыру ЖОЛДАРЫ

3.1 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда, кәсіпорын өнімінің сапа және баға саясатын жетілдіру

     

     Ел  Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстанды дамыған бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосу міндетін қойып отыр. Ол үшін ең алдымен бізде өндірілетін өнімдер әлемдік талаптарға сай болуы керек. Сондықтан өнімнің бәсекеге қабілеттілігін көтеру мақсатында, оның бәсекеге қабілеттілігін сипаттайтын  сапасын жақсарту мен баға саясатын жетілдіру қажеттілігі туындайды. [6]

      Әлемдік нарықтың қатаң талаптары  мен бәсекелік шарты отандық  өнімдерді  өндіруші кәсіпорындардың сол талаптар мен шарттарды ұстануын қалайды. Өйтпеген жағдайда әлемдік нарықта өнім түрлері бойынша негізгі өндіруші ірі мемлекеттер өздерінің бәсекелік ықпалымен еліміздің ішкі нарығын және енуге мүмкін болатын көршілес мемлекеттердің нарықтарын игеріп алуы қиын емес.

       Сондықтан ішкі нарық өнімдерінің  бәсекелік қабілеті ең алдымен,  олардың сапасына байланысты. Өнімдердің  сапалық деңгейі бірнеше тұрғыда  анықталады. Әлемдік нарыққа шығудың  негізгі жолы болып, халықаралық  сапа стандартының талаптарын орындау және оны өндіріске енгізу қадамадары болып саналады. 

      Өнімнің сапасын арттыру үшін  келесідей іс - әрекеттерді жүзеге асыру керек:

      −отандық тауар өндірушілер өнімнің  сапасын халықаралық стандарттарға  сәйкетендіру;

      −сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және олардың бәсекелік қабілетін қалыптастыру мақсатында мемлекеттік сапа жүйесін жетілдіру;

      −тамақ өнімдерінің адам өміріне  қауіпсіздігін, оның сапалық талаптарын  ғылыми тұрғыда негіздеу;

      −өндірістік және ғылыми зерттеу мекемелерінің ортақ жүйесін құру;

      −отандық қалыптасқан дістүр  бойнша халықтық тұтыну ерекшеліктеріне  сай таза өнімдер шығару үрдісін  ұстан;

      −өнімнің биологиялық құрамын  табиғи түрінде сақтау үшін  ғылыми негізделген жолдары мен  әдістерін іздестіру;

      −өнімнің сапасын көтеру жөнінде  және адам өміріне қауіпсіздігін  қалыптастыруда стандарттау мен  сертификаттау талаптарын жетілдіру  бойынша ұсыныстар жасау;

      −өнімді дайындау мен өңдеуде  отандық және шетелдік жаңа  озат техника мен технологияларды пайдалану;

      −тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне  сай өнімнің жаңа түрлерін  шығару арқылы ассортиментті  кеңейту;

      −инновациялық озық үлгідегі  құрал−жабдықтар мен қондырғыларды  енгізуге қажетті қаржыларды  тарту жолдарын іздестіру және белсенділік таныту; [7]

      Жоғарыда айтылған шаралармен  қатар, сапалы өнім өндіруде  мемлекеттің ролі де маңызды  болып табылады. Елімізде 2010 жылдан  бастап жыл сайынғы Қазақстан  Республикасы Президентінің “Сапа саласындағы жетістіктері үшін” сыйлығын алуға арналған конкурсы және “Алтын сапа” республикалық көрме конкурсын өткізу белгіленген. Ол конкурстар еліміздегі кәсіпорындардың сапалы өнім шығаруын ынталандыру мақсатында  туындағаны мәлім. Конкурста берілетін сыйлықтармен қатар,  бір салық жылы ішінде корпоративтік табыс салығының 50 пайыздық жеңілдікке ие болатынын және екі жыл бойына сыйлық эмблемаларын  жарнамалық мақсаттар үшін пайдалана алатындарын ерекше атап көрсеткен жөн.

      “Сапа саласындағы жетістіктері үшін” сыйлығы өнімнің сапасы, оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізгені үшін, сондай – ақ ұйымның сапаның басқарудың тиімділігі жоғары әдістерін енгізгені үшін  конкурстық негізде жыл сайын беріледі.