Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру

 
 
 
 
 
 
 
 
 

4 – кесте. Бактериясыздандырылған сүт пен кілегейдегі дәрумендер құрамы.

 
 

      “Raimbek agro”  2009 жылдың қазан айында  ИСО 9001 – 9014 халықаралық сапа стандартының аттестациясынан сәтті өтіп, “Руский регистр” сертификатын иеленді.

      Бактериясыздандырылған сүтті өндірудегі технологиялық үрдіс, өндірісте  қолданатын барлық әдістерді сипаттайтын, шикізаттың келіп түсуі мен дайындау операцияларын (тазартуды, сепаратордан өткізуді, нормалауды, гамогенизациялуды, пастерлеуді, тұздарды енгізу стабилизаторларын, қажет болса актериясыздандыруды) құрамына кіргізеді.

      1.Сүттің келіп түсуі – ыдыстың сыртқы жағын қарастыру, температураны, қышқылдықты, майдың массалық бөлігін, тығыздығын, тазалық топтамасын, термотұрақтылығын, шикізат массасын анықтау.

     2.Тазалау – сапа бойынша іріктелініп алынған сүт тазартылып, содан кейін 4 ± 2°C дейін дереу суытылады. Сүттің термотұрақтылығын сақтау мақсатында, тазартуды жылытусыз, келіп түскен температурасында жүргізеді.

      3.Сүтті сепаратордан өткізу – бұл сүтті, кілегей мен майсыздандырылған сүтке, сепаратор көмегімен бөлу үрдісі.

      Сүтті сепаратордан өткізу кезінде оптимальді температура 35 - 40ºC. Сүтті жоғары температурада (60 – 80ºC)  сепаратордан өткізу, кілегейдің  және майсыздандырылған сүттің көбіктенуіне,  майсыздандырылған сүттегі май түйіршіктерінің ұсақталып, майлылықтың көбеюіне алып келеді. Суық сүтті сепаратордан өткізу үрдісі энегетиклық шығындардың төмендеуін сипаттайды.

      4.Нормалау – тазартудан кейін сүтті майлылығы бойынша нормалайды. Нормалау  кілегейдің  немесе майсыздандырылған сүтті араластыру жолымен жүзеге асады. Сүтті нормалау, сүттің химиялық құрамын стандарттар мен техникалық шарттардың мәнімен сәйкестендіруді реттеу мақсатында жүргізіледі.

      5. Сүтті гамагенизациялау (кілегей мен сүт қоспалары) – май түйіршіктерін сыртқы күштермен  ұсақтау үрдісі арқылы, сүтке әсер ету жолымен жүзеге асады. Гамогенизациялау тиімділігі көптеген факторларға, сонымен қатар сүттң қасиеттері мен құрамына да байланысты болып келеді. Гамогенизациялау үрдісі майдың тек сұйық болған жағдайында ғана тиімді болады. Сондықтан гамогенизациялау (50 – 60ºC) температурасы кезінде жүргізу керек. 

      6.Пастерлеу – 4сағат бойы, сүтті бактериясыздандыруға дейін, оның термотұрақтылығын сақтап қалу үшін, сүтті 76 ± 2°C температурасында 20 секунд пастерлейді, содан кейін ол 4 ± 2°C дейін суытылады.

      Пастерлеудің мақсаттары төмендегідей:

      ― Патогендік микрофлораларды жою, тұтынушыға санитарлы –     гигиеналық жағынан қауіпсіз өнім алу;

      ― Жалпы бактериялар мөлшерін төмендету, шикі сүт ферменттерін жою;

      ― Дайын өнімнің  қасиеттерін алу үшін оның физика – химиялық қасиетін бағытты өзгерту.

      Патогенді ағзалардың бірі – туберкулез таяқшасын құртуды қамтамасыз ететін термикалық өңдеу режимі пастерлеудің сенімділігін сипаттайтын негізгі критерий болып табылады. Пастерлеу тиімділігінің жанама көреткіші туберкулез таяқшасының оптимальді температурасынан да жоғары температурадағы, сүттегі фосфотаз ферменттерінің бүлінуі болып табылады.

Егер  пастерлеу нәтижесінде фосфотаздар  бүлінсе, онда ауру жұқтырғыш патогендік микроағзалар да жойылады. Сүттегі басқа да микроағзаларды жою тиімділігі пастерлеу режиміне және шикі сүттің алғашқы жағдайына байланысты болады. Шаруашылықтардың санитарлы – ветеринарлық қатынастарынан алынған мәліметтер бойынша, шикі сүтті пастерлеудің тиімді температурасы  75 - 76ºС,  уақыты 15 – 45 секундқа тең.

      7.Тұздар – стабилизаторын қосу – бактериясыздандыруға жібермес бұрын сүттің термотұрақтылығын тексереді. Термотұрақтылығы III топты және одан жоғары алкогольдік сынауға тең сүтті бактериясыздандыруға стабилизатор тұздарын қоспай жібере береді. Термотұрақтылығы IV топтан төмен сүтті бактериясыздандырылған сүт өндіруде қолдануға рұқсат берілмейді. Термотұрақтылығы IV топты сүтті, стабилизатор – тұздарын тиімді мөлшерде, сүттің массасынан 0,01 – 0,05% қосу арқылы III немесе II топқа жоғарлатады.

      8.Сүтті бактериясыздандыру - өнімнің санитарлы – гигиеналық жағынан қауіпсіз және қоршаған орта температурасында сапаны өзгертпей, ұзақ мерзімді қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

      Бактериясыздандырудың танымал әдістерінің (химиялық, механикалық, радиоактивті, электрикалық, жылулық) ішіндегі сенімділігі жоғары, экономика жағынан тиімді және өндірісте кең қолданыста табылған жылулық әдісі болып табылады.

      Бактериясыздандырудың жылулық әдісінің мәні − 100ºC жоғары температурамен бактерияларды жою мақсатында сүтті өңдеу. Бактериясыздандырудың тиімділігі тікелей температура мен оның үздіксіз әсер етуіне байланысты. Сүт өндірісінде, сүт және сүт өнімдерін бактериясыздандыру үрдісі арнайы ыдыста жүзеге асырылады. Бактериясыздандырылған сүтті өндіру, жылытудың жанама әдісін қолдану арқылы, астауда сүтті бір рет бактериясыздандырып, оны суытып, арнайы төртбұрышты пакетке буып – түю арқылы жүзеге асырылады.

     Сүтті алдын – жылыту, тазарту, даэрациялау, гамогенизациялау, бактериясыздандыру және суыту.

      Гамогенизацияланған сүт 140+/-1C дейін жылытылады, одан кейін регенерация және суыту секциясына жіберіледі, оның температурасы  18+/-2C дейін төмендейді.

      Буып – түю мен таңбалау.

      Астауда таза ауа қысымынан суытылған және бактериясыздандырылған сүт “Тетра – Брик - Асептик” немесе ТУ49995 – 83 құрама материалынан жасалған 1,0л сыйымдылығы бар пакеттерге құйылады.

     Бактериясыздандырылған кілегей.

      1.Шикізатты қабылдау және дайындау − бактериясыздандырылған кілегейді дайындауға I сортты сиыр сүтін пайдаланады. Сүт пен кілегейді кәсіпорын зертханасы белгілеген көлем және сапа бойынша қабылдайды. Тазалаудан кейін сүт 4ºC дейін суытылады. Содан кейін сүт 35 - 40ºC температурасында сепаратордан өткізіледі.

      2. Кілегейді нормалау – кілегейдің құрамындағы майлылығы белгіленген стандарттан жоғары немесе төмен болса, ол нормаланады.

      3. Пастерлеу – нормаланған кілегей 78ºС температурасында 15 – 20секунд пастерленеді, содан кейін 4ºC дейін суытылады.

      4. Тұздар – стабилизаторын қосу – шикізатты термртұрақтылыққа сынау нітижесіне байланысты, пастерленген кілегейді бактериясыздандыруға жібермес бұрын міндетті түрде 0,03 – 0,1 мөлшерінде тұздар – стабилизаторы қосылады. Араластырудан кейін кілегейдің термотұрақтылығын 70% этил спирті бар алкогльдік сынау бойынша тексереді.

      5. Кілегейді құю алдында оны жылыту, астауда бактериясыздандыру және гамогенизациялау – майлылығы 10% кілегейді өндіру барысында оны 70 – 79ºC температурасына дейін жылынып, гамогенизацияланады, содан кейін астауда 120 – 125ºC температурасында 15 – 20 секунд бактериясыздандырылады және 30 – 35ºС дейін суытылады.

      6. Кілегейді құю және буып – түю -  астауда суытылған және бактериясыздандырылған кілегей “Тетра – Классик – Ассептиктің” құрама материялынан жасалынған 0,2л – 0,5л,1л сыйымдылығы бар пакеттерге құйылады.

      “Raimbek agro” ЖШС – нің негізгі техника – экономикалық көрсеткіштері 5 – кестеде көрсетілген. 

5 – кесте. “Raimbek agro” ЖШС 2008 – 2010жж. негізгі техника – экономикалық көрсеткіштері.

       

     5 – кестедегі берілген мәліметтерге  қарасақ, өткізілген өнімнен түскен  табыстың өсу қарқыны 2009жылы 10,5%, 2010жылы  5,5% өскен. Сонымен қатар өткізілген өнімнің өзіндік құнын 2009жылды  2008жылмен салыстырғанда 30,1%, 2010жылды  2009жылмен салыстырғанда 12,8% жоғарлаған. Жалпы және әкімшілік шығындарды, коммерциялық шығындарды және банк несиесінің шығындары мен жарнама шығындарын қамтитын кезең шығындары 2009жылы 24,6% өскен, 2010жылы 31,2% төмендеген.

      Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерді қарастырсақ, өнімді сату рентабельділігі 2008жылы 62,2%, 2009жылы 65.0%  2010жылы 61,5%, ал өнім рентабельділігі

      Кәсіпорынның ұйымдық – құрылымы 1- суретте көрсетілген.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

       
 
 

      1- сурет. Кәсіпорынның ұйымдық – құрылымы. 

      Маркетинг қызметінің жоқ болуы, “Raimbek agro” ЖШС барлық өнімінің тез арада өткізілуімен түсіндіруге болады. Осыған байланысты кәсіпорынның маркетинг қызметін енгізуге ешқандай қажеттілігі жоқ екенін түсінеміз. Алайда, болашақта бұл бөлімнің ашылуы қажетті шара болып табылады. Бұл шараны жүзеге асыруға “Raimbek agro” ЖШС-нің толық мүмкіншілігі бар.

           “Raimbek agro” ЖШС қаржылық қызметінің нәтижесіне, негізгі емес қызметтен түскен табыс әсерін тигізді. Ол 2008жылы 12090мың.тг, 2009жылы 72716мың.тг, 2010жылы 21587мың.тг тең болды. Кәсіпорынның жалпы  табысынан, корпоративті табыс салығын алып тастағанда қалған таза табыс 2008жылы  545758 мың.тг, 2009жылы  630290мың.тг, 2010жылы 629078мың тг құрады.

      Қор қайтымдылығының жоғарлауы негізгі құралдарды қолданудың тиімділігін көрсетеді 2008жылы 19,51теңге табыс келсе, 2009жылы 21,08теңгеге, ал  2010жылы 20,13теңгеге табыс келген.

      Жұмыскерлердің жылдық орташа саны 2008жылы 152 адамға, 2010жылы   165адамға дейін ұлғайғанына қарамастан, бір жұмыскердің еңбек өнімділігінің 2008жылы 5771мың.тг, 2010жылы 6201мың.тг өскенін байқаймыз. 
 

2.2 “Raimbek agro” ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау.