Орта ғасырлардағы Батыс Еуропа мен Ресей мемлекеттері пен құқығы

   Міндетті  бөлімінде істеген қылмысына  жаза тағайындау. Сот істері талапкерлердің айтуымен жасалды. Ол 3 кезеңнен тұрды:

1. «Заклич» (істеген қылмыстары туралы хабарлау)
2. «Свод» (жүздесу)
3. «Гонение следа» (қылмыскерді іздестіру)

   Жазаның түрлері:

1. Поток- дүние мүлкін тәркілеу, отбасымен құлдыққа сату, көбіне айып төлеу, одан түскен қаржы қазынаға түсті, ол шіркеуліктерді марапаттауға, сот аппаратын қаржыландыруға т.б. мемлекет қажетіне жұмсалды. Мүлікті мұраға қалдырудың:
   
0. Заң бойынша
   
0. Өсиет бойынша

   «Русская  правда» бойынша Киев Русінде  екі түрлі (топ) халықтар тұрды:

1. «Люди служилы и не служилы». (Князьға қызмет етушілер, әскерде)
2. «Семи княжи люди и просто люди». (Князьға төлем төлеп тұрды)

   Ежелгі  орыс мемлекетінде ерікті адамдар тұрды. Ауылда тұратындар рулық қауым болып  емес, территориялық жағынан тұрды. Көптеген баптар «Русская правдада» құлдарға арналды. Оларды «челядь» немесе «холоп» деп атады.Қорыта келгенде , Киев Русінің өркендеуіне бір мемлекет болып қалыптасуына Владимир Святославич пен Ярослав Мудрый болды.

   Феодалдық бытыраңқылық кезеңінде. Европаның 10-12ғ.ғ. тарихының ең басты оқиғасының бірі – саяси бытыраңқылықтың басталуы.

   Жерге билік алған феодалдық монополия  орнады, қолдарына саяси билікті  де алды. Осындай жағдайға байланысты мынандай қорытынды шықты: «менің вассалымның  вассалы менің вассалым емес». Феодалдық  бытыраңқылық Русьте ерте басталды.

   10ғ.  Владимир қайтыс болғаннан кейін 1015жылы ұлдары билікке таласа бастады. Бірақ, орталықтанған орыс мемлекеті князь Метислав басқарғанға дейін болды. Осы кезден кейін Русь бытыраңқылық саясатына көше бастады.

   Рюриктер  құрған біртұтас орыс мемлекетінің бірден ыдырап, ұсақ князьдіктерге бөлінуіне не себеп болды?. Оның бірнеше себептері болды:

1. Ұлы князь бен оның дружинниктерінің арасындағы қарым-қатынастың өзгеруі. Дружинниктердің жерге ие болып, отырықшылдануы. Осы уақытқа дейін Киев Русінде дружинниктер князьдің мойнында болды. Олар жер алып, князьдан салықты өздері жинауға рұқсат алды.
2. 12ғ. 1-жартысында жеке меншік формасы вотчина түрінде болды. Иегер өзі қалай иемденемін десе де өзі білді. Вотчиналық иегер феодалдарға міндеттер жүктеді.
3. Әскери қызмет атқару керек, бірақ ұлы князьға экономикалық жағынан тәуелсіз болып алды.
4. Өзінің жер иелігінде феодал өзі би- өзі қожа болды. Өзінше мемлекет, соның басқарушысы феодалдың өзі болды.

   Ұлы князь және оның үкімет органы берілген территорияда әрекет етуге құқықты болды. Феодал өзі налог жинап, сот процесстерін өздері жүргізді. Өз бетінше князьдік- вотчиналық жерде мемлекеттік аппараттар қалыптасты, дружина, сот түрме. Бұл жерлерде мұрагерлік институттар қалыптасты.

   Осы жағдайлар Киев Русінің ыдырауына әкеліп соқты.

   Ұлы Киев князьдығының территориясында 3 ірі  мемлекеттер пайда болды:

1. Владимир-Суздаль князьдығы- Солтүстік-Шығыс Русь.
2. Гамщко-Волыпское князьдығы- Оңтүстік- Батыс Русь
3. Новгород жері- Солтүстік-Батыс Русь.

   Князьдықтардың  арасында көптеген жылдар бойы бір-бірімен қақтығыс артты, соғыстарға ұласып Русьтің әлсіреуіне әкеліп соқты.

   Бұл жағдайда шет ел басқыншылары пайдаланды.

   Қорыта  айтқанда, Ежелгі Русьте мемлекеттіліктің негізі қаланды, мәдениетті, халықтың саяси жағдайлары қалыптасты. Антикалық дәуірде Цицерон былай деп айтқан, тарих өмірдің ұстазы деген. Яғни Ярослав Мудрый, Владимир Мономах т.б. Ресей тарихына көп пайда әкелген адамдар.

   Византия  императоры Юстиан өзінің негізгі кодексінде құқықсыз ешқандайда мемлекет өмір сүре алмайды деген.

   Орыс  мемлекетінің қалыптасуына сыртқы фактор әсер етпей, ішкі факторлар әсер етті. Оған ру-тайпалықтан ерте феодалдыққа  өту. Сыртқы жағдайдағы қауіп:сыртқы күшті  мемлекеттерден қауіп.

   Ежелгі  Русьте мемлекет пен әдет-ғұрып құқығы христиандыққа өтпей тұрған кезде пайда болды. Русьті шоқындыру елде жаңа әлеуметтік, мәдени, рухани сапаны көтеруге арналды. «Древняя Русь обладала самобытной и яркой культурой, поэтому развитие и расцвет русской государственности не могли не сказаться на праве и правовых взглядок»1. Ерте феодалдық мемлекеттің гүлдеуі, жарқырауы Владимир Святославич пен Ярослав Мудрыйдың кезінде болды. Владимир бірінші шіркеулік жарғыны, ал Ярослав бірінші зайырлы кодексті ұсынды. Құқықтық іс-әрекеттің жоғарғы шыны «Русская правда» болды.

   Саяси және құқықтық сананың дамуы мемлекеттің  құрылуына, социумның пайда болуына  әкеліп соқты.

   Киев  Русін тарихи аренада Москва, оның орнын Ресей федерациясы басты. Ол туралы орыс тарихында былай деп  жазылған: «Отечественным» оно названо  в той причине, что назвать  его российским или русским было бы не корректно, поскольку во-первых, страна, в которой мы живем называлась ранее и называется сейчас по разному! Киевская Русь, Московская Русь. Российская империя, СССР, Российская федерация, она издавна была многонационально». 

   Негізгі єдебиеттер:

1. Мұхтарова А.К. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы. Алматы, 1999.
2. Булгакова Д.А., Истаев А.Ж., Всеобщая история государства и права. Алматы, 1999.
3. Галанза П.Н. История государства и права зарубежных стран (рабовладельческое и феодальное государства и право) Москва,1980.
4. Батыр К.И. Всеобщая история государства и права. Москва, 1994

   Қосымша әдебиеттер:

1. Корсунский А.Р.Образование раннефеодального государства в Западной Европе.-М.,1963.
2. КорсучскийА.,Гюнтер Р. Упадок и гибель Западно-Римской империи и возникновение Германских королевств.-М.,1984.
3. Крашенникова Н.А. Великая Французкая буржуазная рыволюция и ее первые конституционные акты.//Вестник МГУ.-1989.-№4.
4. Лисневский Э.В. История государства и права Великобритании.-Р.Д.,1975.
5. Литаврин Г.Г. Византия, Болгария,Др.Русь.СПб.2000.
6. Лопоухов Б.Р. Истрия фашисткого режима в Италии.-М.,1977.
7. Люблинская А.Д. Французкий абсолютизм в первой трети 17в.-М., Л., 1975.
8. Петрушевский Д.М. Очерки по истории английского государства в средние века. –М.,1930.
9. Прело М. Конституционное право Франции.-М.,1957.
10. Проблемы истории абсолютизма: Ученые записки Всесоюзного заочного юридического института .//Под.ред.К.И.Батыра.-М.,1957.
11. Прокопьев В.И. Армия и государство в истории Германии 10-20вв.-М.,1977.
12. Разумович Н.Н. Политическая и правовая культура.Идеи и институты Древней Греции.-М.,1989.
13. Рождение Французкой буржуазной политико-правовой системы.1990.
14. Савело К.Т. Раннефеодальная Англия –М.,1977.
15. «История России с древности до наших дней» под редакцией М.Н.Зуева, Москва, «Высшая школа», 1998 год.
16. В.В.Каргалов, Ю.С.Савельев, В.А.федоров «История России с древнейших времен до 1917 года», Москва, издательство «Русское слово», 1998 год.
17. С.Ф.Платонов «Лекции по русской истории», Москва, издательство «Высшая школа», 1993 год.
18. С.Ф.Платонов «учебник русской истории», Санкт-Петербург, фирма «Стройлеспечать», 1993 год.
19. С.Ф.Платонов «Собрание сочинений», т.1.
20. «Пособие по истории Отечества для поступающих в ВУЗы» под редакцией А.С.Орлова, А.Ю.Полутонова и Ю.А.Щетинова, Москва, издательство «Простор», 1994 год.
21. В.А.Федоров «Внутренняя политика российского самодержавия во второй половине ХІХ века», Москва, издательство «Манускрипт», 1993 год.