Шағын және орта бизнестің мәні, экономикалық негізі

Астана қаласы бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 23,286 пайызға артты, ал 2011 жылы – 47,863 пайызға артты, 2012 жылы –73,556 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 19,934 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 17,376 пайызға артты.

Алматы қаласы бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 14,14 пайызға артты, ал 2011 жылы – 21,952 пайызға артты, 2012 жылы – 38,618 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 6,843 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 13,666 пайызға артты.

Байқап қарасақ, Алматы қаласының үлесі ең жоғарғы, жалпы  еліміздегі кәсіпорындардың 30 пайызын  құрайды. Ең аз үлесті Қызылордада бұл  көрсеткіш бар жоғы 3 пайызға жуық, яғни Алматы қаласының 10 пайызына шамалас. Сондай-ақ Атырау өңірінің өсім қарқыны өте жоғарғы, егер осы қарқынмен жүре берсе 20-30 жылдар ішінде Алматы қаласының деңгейіне жақындап қалады деуге де болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еліміздегі шағын және орта бизнесті жеке салалар негізінде жіктесек, ол келесідей:

Кесте 3

	2009 жыл	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл	2012 жыл %-бен 2009 жылға
Республика бойынша барлығы Ауыл шаруашылығы, Аңшылық және орман шаруашылығы Балық аулау, балық өсіру Өнеркәсіп Кен өндіру өнеркәсібі өңдеу өнеркәсібі электр энергиясын, газ бен су өндіру және бөлу Құрылыс Сауда: автомобильдерді, тұрмыстық бұйымдар мен жеке пайдаланатын заттарды жөндеу Қонақ үйлер мен мейрамханалар  Көлік және байланыс Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалға  беру және тұтынушыларға қызмет көрсету Білім беру Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету Комуналдық әлеуметтік және дербес қызметтер көрсету	77398     6026 245 9929 495 8664   770 8111       36017   1279 4237     7759   700   1223   1872	87173     6280 258 10309 545 9051   713 9965       40819   1390 4589     9380   813   1390   1980	93494     6473 238 10669 608 9401   660 11853       42308   1486 4879     11070   880   1566   2062	103291     7539 242 11526 704 10106   716 14652       44984   1503 5370     12747   926   1667   2135	133.4     125.1 98.7 116 142.2 116.6   92.9 180.6       124.8   117.5 126.7     164.2   132.2   136.3   114

 

Енді әр саланың жекелеген өсім қарқынын есептесек:

Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шарушылығы бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда,  олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 4,215 пайызға артты, ал 2011 жылы –7,417 пайызға артты, 2012 жылы – 25,107 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 3,073 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 16,468 пайызға артты. Ауыл шаруашылығының осындай динамикалық түрде дамуын “2010-2012 жылдарда ауыл шаруашылығын көтеру” бағдарламасының орындалуының нәтижесі деп білуге болады.

Балық аулау, балық өсіру бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 5,306 пайызға артты, ал 2011 жылы – 2,857 пайызға кеміді, 2012 жылы – 1,224 пайызға кеміді. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 7,751 пайызға кеміді, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 1,68 пайызға артты.

Өнеркәсіп бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 3,827 пайызға артты, ал 2011 жылы – 7,452 пайызға артты, 2012 жылы – 16,084 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 3,492 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 8,032 пайызға артты.

Кен өндіру өнеркәсібі бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 10,101 пайызға артты, ал 2011 жылы – 22,828 пайызға артты, 2012 жылы – 42,222 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 11,559 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 15,789 пайызға артты.

Өңдеу өнеркәсібі бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 4,466 пайызға артты, ал 2011 жылы – 8,506 пайызға артты, 2012 жылы – 16,643 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 3,866 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 7,499 пайызға артты.

Электр энергиясын, газ бен су өндіру және бөлу бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 7,402 пайызға кеміді, ал 2011 жылы – 14,285 пайызға кеміді, 2012 жылы – 7,012 пайызға кеміді. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 7,433 пайызға кеміді, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 8,484 пайызға артты.

Құрылыс бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 22,857 пайызға артты, ал 2011 жылы – 46,258 пайызға артты, 2012 жылы – 80,643 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 19,046 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 23,51 пайызға артты. Байқағанымыздай, құрылыс саласы жылдан жылға  қанатын кең жаюда. Елбасының қай бағдарламасында болмасын, барлығында да құрылыс саласын дамыту жөнінде көп айтылады. өйткені еліміздің экономикалық,әлеуметтік жағдайы түзелген сайын еліміздің халық саны да өсуде, ал ол елді тұрғын үймен қамтамасыз ету қажет.

Сауда: автомобильдерді,тұрмыстық бұйымдар мен жеке пайдаланатын заттарды жөндеу бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 13,332 пайызға артты, ал 2011 жылы – 17,466 пайызға артты, 2012 жылы – 24,896 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 3,647 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 6,112 пайызға артты. Жалпы салалар ішінен бұл саланың  үлесі ең жоғарғы. Себебі еліміз, жалпы алғанда, көбіне шикізат көзі ретінде қалыптасқан, ал дайын өнімді талап еткен елге шет елден керек затын  алып келу тиімді, әрі ұтымды. Әсіресе, автомобильдердің,тұрмыстық бұйымдардың және тағы басқа заттардың пайдасы жоғары.

Қонақ үйлер  мен мейрамханалар бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 8,678 пайызға артты, ал 2011 жылы – 16,184 пайызға артты, 2012 жылы – 17,513 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 6,906 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 1,114 пайызға артты.

Көлік және байланыс бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 8,307 пайызға артты, ал 2011 жылы – 15,152 пайызға артты, 2012 жылы – 26,74 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 6,319 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 10,063 пайызға артты.

Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалға беру және тұтынушыларға қызмет көрсету бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 20,891 пайызға артты, ал 2011 жылы – 42,673 пайызға артты, 2012 жылы – 64,286 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 18,017 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 15,149 пайызға артты.

Білім беру бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 16,142 пайызға артты, ал 2011 жылы – 25,714 пайызға артты, 2012 жылы – 32,285 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 8,241 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 5,227 пайызға артты.

Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер көрсету  бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда, олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 13,654 пайызға артты, ал 2011 жылы – 28,045 пайызға артты, 2012 жылы – 36,304 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы12,661 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 6,449 пайызға артты.

Коммуналдық, әлеуметтік және дербес қызметтер көрсету бойынша, 2009 жылғы мәліметтерді базистік жыл деп келесі жылдармен салыстырғанда,  олардың өсім қарқыны мынадай: 2010 жылы 5,769 пайызға артты, ал 2011 жылы – 10,149 пайызға артты, 2012 жылы – 14,049 пайызға артты. Ал егер бұл көрсеткіштерді тізбектеп қарастырсақ, өсім қарқыны мынадай: 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 4,141 пайызға артты, 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда өсім қарқыны 3,54 пайызға артты.

 

 

 

2.2 «Асыл Астық» ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін талдау

 

«Асыл Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 1995 жылы 13-ші наурызда Алматы облысы Сарқан қаласында құрылды. Серіктестікті құрушы құрылтайшылар Қазақстан республикасының азаматтары – жеке тұлғалы болып табылады. Құрылтайшылар құрамы үш жеке тұлғадан тұрады. Серіктесттік «Тұлпар» ауылшаруашылық өндірістік кооперативнің қайта құрылуы  негізінде пайда болады.

1998 жылы 28-ші ақпанда  «Асыл Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып өзгертілді.

«Асыл Астық» ЖШС-нің қызметінің пәні және мақсаттары .

«Асыл Астық» ЖШС-нің негізгі мақсаты бәсекеге қабілеті жоғары сапалы, халық тұтынуындағы қажетті өнімдер өндіру. Сондай-ақ шикізат түріндегі ауылшаруашылығы өнімдері тиімді әрі пайдалы мүмкіндіктерін өткізу.

Бұл негізгі   мақсатқа жету үшін серіктестік келесідей қызметтерге негізделеді.

• Ауыл шаруашылығы өнімдерін шығару, өндіру;
• Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу;
• Ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау;
• Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу;
• Наубайханалық өндіріс;
• Ет – сүт және май өнімдерін өндіру мен өңдеу;
• Қоғамдық тамақтану, қонақүй пунктерін ұйымдастыру және тағы да басқа ойын және шоу бизнес қызметтеріне басқа қызметтерді жүзеге асыруға мүмкіндігі бар.

Бұл қызметтер арқылы серіктесттік халықтың, аймақтық мекемелер  мен ұйымдардың қажеттілігі қанағаттандыру; жаңа жұмыс орындарын және әлеуметтік мәселелерді шешуге мақсат құрып ықпал жасайды.

Жалпы өазіргі күнде  «Асыл Астық» ЖШС-нің негізгі қызметі ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруге және өткізуге негізделген. Осы негізгі қызметті серіктесттіктің 94%  табысының көзі болып табылады.

2005 жылдан бастап «Асыл Астық» ЖШС-нің  өз қызметін жетілдіруге тырысуда. Бұған серіктесттік  жанынан Туркия компаниясымен бірлесіп диірмен құруды айтуға болады.

Жалпы серіктестіктің қызметін ұйымдастыру келесі кестеде көрсетілген

 

 

 

 

 

 

 

2012 жылғы «Асыл Астық» ЖШС-нің  қызметін ұйымдастыру

Кесте 4

Қызмет түрлері	Қызмет  түсімдері (мың. т г)				Үлесі                %
	1 тоқсан	2 тоқсан	3 тоқсан	барлығы
Ауыл шаруашылығы өнімдерін  өндіру Барлығы:	3660669	1434272	1091755	618696	100
Соның ішінде: Өсімдік шаруашылығы	1496390	556089	639702	444223	62
Мал шаруашылығы	2164279	878183	452053	1742473	38

 

Құқықтық статусы «Асыл Астық» ЖШС-гі ҚР-ның заңдарына сәйкес заңды тұлға болып табылады. Серіктестік өзін-өзі қаржыландыру және шығындарын өзі өтеу негізінде қызмет етеді. Серіктестіктің өзіндік жеке балансы несие мемлекеттерінен есептері, дөгелек мөр. белгі, фирмалық баланс және басқа да реквизиттре иелігінде бар. Серіктестік өз атынан келісін  жасауға, мүмкіндік және жеке мүліктік емес құқықтары және міндетті болуы, үшінші тараптар тұлғасы ретінде сотта жауапты болуы мүмкін.

Серіктестік  өзіне  тиесілі мүлікпен барлық міндеттемелермен жуапты болады. Қатысушылардың  қарыщына серіктестік жауапты болмайды.

«Асыл Астық» ЖШС-нің  шаруашылық қызметі.

«Асыл Астық» ЖШС-гі ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге негізделген серіктестік. Оның, меншігінде 841 га жер , 500 мың мал (сиыр, қой) бар. Қазіргі куйде жерге себілген өнімдер: бидай,арпа, сұлы, қант қызылшасы, сеннаж сияқты өнімдер жатады. Ал мал өсіруде: қой, сиыр – бұдан алынатын өнімдерге: сүт, жүн, тері сияқты өнімдер саналады.