Ортаңғы сынып оқушыларының өсу мен даму мэселелері

6.  ¥лдардың    антропометриялық   көрсеткіштері,    қыздарға   қарағанда біршама жоғары  екендігін  байқадық.  Ал   13-14  жас  аралығындағы оқушылардың көрсеткіштері стандартқа сэйкес келмейді. Оған себеп жыныстық пісіп жетілудің басталуы деп ойлаймыз.

7.   13 жастағы баланың  қан қысымының систолалық жэне  диастолалық сынап    бағанасындағы    өсімі    олардың    көкірек    қуысының    жэне жыныстық пісіп жетілу кезеңіне байланысты.

8.   15 жастағы үлбалаларда  айтарлықтай өзгеріс жоқ.

46

 

 

 

9.   16   жастағы   үлбалаларда   систолалық   қан   қысымы   төмендеді,   ал дистолалық қан қысымы көтеріледі.

Осы    жастағы    балалар    ішіндегі    гипотоникалық    типті    жүрек    қан тамырларының радисуының басым екендігін көрсетеді [27,28,29].

10.  17-18   үлбалар   мен   бойжеткендерден   болған   өзгерістер   оларды нормотоникалық   типті   екендігі   яғни   денсаулықтарының   қалыпты екендігін байқатады. [30,31,32].

11.20 жастағы бозбалалардағы өзгерістерінің ерекше болуы осы жастағы

қоршаған орта өзгеріске деген сезгіштігінің жоғары екендігін көрсетеді

[33]. 12.Пульс жиілігінің жүктемеден кейінгі өзгерістерінің нәтижесі үлбаларда

25-50% аралығында байқалады. Олардың дене жүмыс істеу қабілетінің

жақсы екендігін көрсетеді.

Ал қыздардағы пульс жилігінің мардымсыз өзгеруі олардың жүмыс

істеу қабілеті үлдардан да элдеқайда жоғары екендігін көрсетеді.

Біздің берілген жүктемелеріміздің мөлшері кардиореспираторлық

жүйенің   және   адамның   жүмыс   қабілетінің   мүмкіндігін   анықтауға

шамалас (адекватты) етіп алынады [26-32]. ІЗ.Нэтижесінде    алынған    мэліметтер    эсіресе    өкпенің    максималды

желденуі 13 жасар үлбалалар мен 18 жасар бойжеткендерде байқалады. 14.Демек,  бүл біздің  ойымызша     13  жасар үлбалалардың жыныстық

жетілу   кезеңінен   бастамасымен,    ол    18   жасар   бойжеткендерде,

жыныстық кезеңінің пісіп жетілуіне сәйкес келеді.

Жүктемеден   кейінгі   үлдар   мен   қыздарға   тыныстық   минуттық

көлемінің мэні айтарлықтай өзгеріс   байқатады. Себебі бүл жастағы

көкірек   қуысының   анатомиялық   қүрлымдарының   толық   дамуына

байланысты. 15.Өкпенің тіршілік сиымдылығының мәндері зерттеушілер ішіндегі   18-

20     жас     арасындағы     бозбала     мен     бойжеткендерде     пайдалы

47

 

коэффиценттерінің тиімді екенін көрсетеді, яғни толық жаттыққан деп

айтуға болады. іб.Қалыпты     жағдайда     балалардың     денсаулықтарының     Розенталь

көрсеткіші бойынша нэтижесінен стандарттарының сэйкес екендігіне

көзімізді жеткіздік. П.Алынған нэтижелердің дэлдігіне көзімізді жеткізу үшін осы таңдалып

алынған    арнайы    жаттыққан    жасөспірімдер    мен    студенттердің

электрокардиограммасын (ЭКГ) үздіксіз тіркеп отырдық

48

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер

1.  С.Жұмабаев    «Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы».

Алматы- 1996ж. 1256.

2.   А.Н.   Кабанов,   А.П.   Чабовская   «Мектеп   жасына   дейінгі   балалар анатомиясы, физиологиясы жэне гигиенасы». Алматы- Білім 1982 ж.

3.  О.А. Перишина    «Бастауыш мектеп жасындғы балалар  анатомиясы, физиологиясы жэне гигиенасы». Алматы - Білім 1984 ж.

4.    Ж.Д.Демеуов  және т.б.   «Мектепке дейінгі  балалардың анатомиясы, физиологиясы жэне гигиенасы». Алматы-Білім 1995, 256 б.

5.  Х.Қ. Сэтпаев жэне  т.б.   «Адам физиологиясы».  Алматы-Білім 1995ж.

6.  Е. Керімбеков   «Адам анатомиясы». Алматы- Білім  1996 ж.

7. А. Рақышев   «Адам  анатомиясы». Алматы-Білім 1998 ж.

8.    М.Т.   Матюшонок,   Г.Г   Турик,   А.А.    Крюкова       «Балалар   мен жасөспіріімдер  физиологиясы және гигиенасы». Алматы -Білім 1986 ж.

9. Т. Мүстафина «Спорттық  медицина». Алматы ҚазДТМИ 1997 ж. 314 6.

10. А. Алдашев «Дұрыс  тамақтана білесіз бе?» Алматы Медицина 1997 ж.

11. С.И. Гальперин «  Анатомия и физиология человека».  Москва 1969 ж.

12.   М.Т. Матюшонок,  А.А. Крюкова «Физиология и  гигиена детей и подростков».  Минск, 1980 ж.

13. Под.ред. Проф. В.А.  Карпмана «Спортивная медицина»  Москва, 1981 ж.

14.  Н.Забродин, С.Забродина  «Методы изучения и оценки  физического развития детей школьного  возраста». Талдыкорган, 1995 г.

15. Ю.Н Чусов «Физиология  человека». Москва, 1981 г.

16.  Г.Н. Сердюковский, А.П. Сухарева «Гигиена детей  и подростков». Москва, 1985 г.

49

 

 

 

 

17. М.Ф. Иваницкий «Анатомия  человека». Москва,1985 г.

18. А.А.    Гуминский,    Н.НЛеоньтева,    В.К.Маринова   «Руководство   к лабораторным  занятиям по общей и возрастной  физиологии». Москва, 1990г.

19. Под.ред.проф. Я.А. Коца  «Спортивная физиология». Москва, 19986 г.

20. Н.М. Амосов, Я.А. Бендет  «Физическая активность и   сердце». 21.Киев, 1984 г.

22.И.М.   Скурихин,  В.А.  Шотерников  «Дұрыс  тамақтана  білесіз   бе?» Алматы, 1988 ж.

23. Е. Утембаев «Отчет по человеческому  развитию». Алматы, 1996 ж.

24. А.А. Алдашев «Питание и  высокогорье». Алматы, 1983 г.

25. А.И. Горшков, О.В. Липатова  «Гигиена питания». Москва, 1987 г.

26. Рымжанов Қ.С. «Тыныс физиологиясы».  Оқу құралы   Алматы,   РБК, 1994 ж. бОбет.

27.Рымжанов   К.С.   и   др.   «Влияние   дополнительного   сопротивления

дыханию на объемновременные показатели респираторной системы \\

Сб:    Актуальные    проблемы    экспериментальной    и    клинической

физиологии». Алматы, 2001.С. 286-288. 28.Рымжанов   К.С.   и   др.   «Сдвиги   объемно-   временных   показателей

дыхания   при   функциональных   нагрузок  \\  Ж.   Вестник  АГУ   им.

Абая».Серия «Естественные науки» 2002.№ І.С 71-21. 29.Рымжанов Қ.С.  «Кардио-респираторлық  аппаратының физиологиялық

қалыпты өзгерістер» \\ Ж.Валеология, дене тэрбиесі, спорт 2002№ 5-6,

Б.56-58. ЗО.Рымжанов    К.С.    «Изменение    паттерна    дыхания    человека    при

дыхательном   дискомфорте   на   фоне   резистивных   и   физических

нагрузок \\ Ж.Изв. МОН РК Серия биологическая  и медицинская К

2001 №4 с.80-86.

50

 

31 .Рымжанов К.С. и  др. «Изучение и оценка адаптивных  реакций ССС школьников в условиях  низкогорья» Сб. «Актуальные проблемы  оздоровления населения природными  факторами». Алматы, 30-31 мая 2002. С.220-221.

32.Жумабаев С.Ж., Бабашев А.М. «Валелогииялық практикум». Алматы, АлМУ, 2001 ж, 36 6.

ЗЗ.Рымжанов К.С. и др. «Адаптивные  реакций дыхательной системы  человека на респираторную нагрузку \\ юю съезд физиологов Сибири». Тезисы докл. Новосибирк. 2002, с. 245-246.

51