Маънавиятнинг асосий

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 23 Октября 2011 в 16:39, реферат

Краткое описание

1.Маънавиятнинг таърифи тугрисида мулохазалар ва унинг фалсафий тахлили.
2.Маънавиятнинг асосий категориялари,унинг ривожланиш конуниятлари.
3.Маънавиятни ривожлантириш давлат сиесатида устивор соха.

Содержимое работы - 1 файл

МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ.doc

— 466.00 Кб (Скачать файл)

Марказий  Осиега саехатга келган Герман Вамбери "Бухоро ехуд Мовароуннахр тарихи" асарида Олтин Урдадаги узбекларнинг мусулмонча тарбияланганини, савдо-сотикда  огир вазминлигини, ок кунгиллилик, вазминлигини, камгаплигини, садокатлилигини, довюраклигини, шинавандалигини, оилавий муносабатларда поклигини, мулохазалилигини андиша билан тугри сузлашини, ота-онага хурмати ва эътибори кучлилигини, биринчи булиб утирмаслик ва биринчи булиб сузлашмаслигини, мугомбирликни билмаслигини, динга эътикоди кучли булиб бу жихатдан анатолияни туркларга ухшашлигини курсатган.

Узбек халкининг хозирги миллий маънавиятининг давоми булиб уларга дустлик, уртоклик, мехмондустлик, одамгарчилик, инсонпарварлик, ахлокий теранлик, тадбиркорлик, фазилатлилик, сахийлик, хушмуомалилик, жамоа ичида узини тута билишлик, хаелилик, сизлаб муомала килишлик, ватанпарварлик ва миллатпарварлик ва бошка миллий маънавий ахлокий фазилатлар киради.

Миллат, халк бор экан, унинг маънавий дунеси миллий жихатлари хар доим сакланиб колади. Узбекларнинг миллий маънавияти, узига хос эркак аелларнинг шаркона ахлокий фазилатлари, ота-она фарзандлар, куни кушнилар, махалла куй алокалари, халоллик, иймон, виждон билан боглик маънавияти факат утмиш савдоси эмасбалки хозирги кун учун хам хосдир.

Узга  миллатларнинг маънавий кадриятлари  канчалик таъсир курсатмасин катталарга, ота-онага хурмат, камтарлик, халоллик, иймон, мехнатсеварлик, мехмондустлик  сингари миллий маънавий фазилатларимиз баркарордир. Чунки бу маънавий хислатлар авлоддан-авлодга утиб кон-конимизга сингиб кетган. Аелларимиз канчалик замонавийлашмасинлар, улар хае, ибо, номус бобида , оила кариндошларга муносабат бобида шаркона, узбекона фазилатларни тарк этмайдилар. Миллат бор экан, унинг маънавияти сакланиб колади, ривожланаверади.

Юкорида таъкидлаганимиздек, ота-онани, еши  улугларни, кичикларни иззатини уз урнига куйиш, хурмат килиш хам миллий маънавиятимизга киради. Бу йул истиклол ва истикбол муаммолари утмишининг бой тажрибаси билан боглашга якиндан ердам беради.

Одатда  кишилар купинча икки ишда хатога йул куядилар. Биринчиси ешларни хали еш деб уларга ишонмаганида, иккинчиси кексаларни кария деб четга суриб куйганида. Ешларда келажакка интилиш билан боглик булган ташаббус, куч ва гайрат булади. Кексаларнинг хает йулида куп иссик ва совук кунларни бошдан кечириб бой тажриба орттиргани учун уларда узокни уйлаб босиклик билан иш килиш етти улчаб бир кесиш сингари маънавий бойлик ва етук тафаккур салохияти бор. Узбекларнинг "Кари билганни пари билмас" деган хикматида куп маъно бор. Ешларнинг ташаббуси, кексаларнинг бой хаетий тажрибаси билан боглангандагина яхши ижобий самара беради. Кекса авлоднинг билими хает тажрибаси ешлар учун маънавий камолот ва ибрат мактабидир. Кекса авлоднинг хает тажрибасини менсимаслик хамма даврларда хам жамият учун фалокатли окибатларга олиб келган. Чунончи 20-30 йилларда хали хаетда бирор огир сабокни курмаган, баланд-пастни билмаган 15-17 ешлик комсомоллар куплаб ишбилармон мехнатсевар дехконларни кулок килиш, молу мулкини мусодара этиб, ерларга бадарга этиш вазифасини уз зиммасига олгани хам катта ижтимоий маънавий бухронларга сабаб булди. Хозир хам кексаларнинг кадрига етмайдиган уларни менсимайдиган ешлар оз эмас. Бу узбек миллий маънавиятидаги салбий бир хол куриниш. Уни олдини олиш зарур.

Совет тоталитар тузуми шароитида маънавий ахлокий фазилатларнинг миллий жихатлари анъаналарини инкор этиш еки камситиш кучайди. Уларни маънавий колоклик ифодаси сифатида талкин килди. Шарк халкларининг жумладан узбек халкининг минг йиллик маънавий бойликларини узида мужассамлаштирган хадислар, шариат хукмлари диний хурофот сифатида кораланди.

Халкимизнинг  ахлок андиша шарму хае, халоллик покизалик инсон кадр киммати  тугрисидаги маънавий кадриятларига зид булган европача анъаналар ешлар маънавиятига салбий таъсир утказди. Шу туфайли маънавий тубанлик юзага келди. Ешларда асрий миллий маънавиятимизга зид булган багритошлик (фарзандни ота-онани ташлаб кетиш сингари), котиллик (уз фарзандини улдириб яшириш), худбинлик маиший бузуклик, гиехвандлик каби маънавий киефа юзага келди, илдиз ота бошлади.

А.Авлоний  ва бошка маърифатпарвар фидоийлар  XIX асрнинг охири ва ХХ асрнинг бошларида Туркистонда хукмрон булган маънавий инкироз хакида гапириб, бу огир вазиятдан таълим-тарбия ишларини яхшилаш, ахлокни юксалтириш оркалигина чикиш мумкинлигини кайд килган эдилар. (Тарбия, - деган эди А.Авлоний, -Бизлар учун е хает, е момот, е нажот, е халокат, е саодат - е фалокат масаласидир.

Бу фикрларнинг  ахамияти хозирда хам камайгани йук. Узбек миллати факат миллий маънавий камолот оркалигина юзага кела

бошлаган. Миллий маънавий айнишнинг олдини олиш мумкин.

Совет тоталитар тузуми барбод булиши, Узбекистоннинг уз мустакиллигини кулга киритиши жамиятимиз маънавиятида чукурлашиб бораетган инкирознинг олдини олиш учун тангрининг инояти халкимизнинг бахти булди. Миллий мустакиллик туфайли жамиятимиз-

да миллий маънавий покланиш жараени юз берди. Ёш авлодни, Сиз

каби  талаба ёшларни ватанпарварлик, инсонпарварлик,миллатпарварлик рухида тарбиялаш миллий гурур туйгусини кучайтириш,иймон,виждон,халоллик,поклик,мехнатсеварлик,ишбилармонлик сингари хислатларни шакллантириш,мустакиллик онгли фидойисига айлантириш хозирги кундаги миллий маънавий тарбия ва унинг асосий йуналишлари ва мохиятини аниклаб олиш зарур.

Миллий  тарбия - у ёки бу миллатни, элатни ташкил килувчи кишиларнинг миллий маданиятни,меросни,кадриятларни,урф-одатларини,анъаналарни узлаштиришдаги фаолиятини ривожлантириш булиб,  у миллий онг ва миллий узликни англашнинг субъектидир.

Миллий  тарбиянинг асосий йуналишларини миллатпарварликни, халкпарварликни, ватанпарварликни, мехнатсеварликни юксак инсонийликни ривожлантириш, меросни, урф-одатни, кадриятларни фан, техника, технологияларни узлаштиришга интилишни ривожлантириш, мехр-окибат, иймон-эътикод, ор-номус, инсо- диенат, милгий ва умуминсоний кадриятларнинг мохиятини тушуниб етиш ва унга амал килиш рухиятини шакллантириш кабилар ташкил этади.

Миллий  тарбиянинг яна бир йуналиши-ота-она  кариндош уругларнинг хурматини жойига куйиш, оиланинг мукаддаслиги туйгуларини баркамол булишига эришиш, узаро муносабатларда енма-ен яшаетган узга миллатлар ва элатлар вакилларнинг манфаатларини хисобга олиш кабилар ташкил этади.

Миллий  тарбия асосий йуналишлари мазкур курснинг бошка мавзуларида алохида куриб чикилади.

2-масала. Юкорида кайд этганимиздек умуминсоний  маънавият бутун инсониятга жахон  халкларига тегишли булган маънавий  бойликлардир. Умуминсоний маънавият узок ва якин утмишдаги хозирда эса маънавий жихатдан жуда кимматли инсон калбида учмас из колдирадиган, уларни эзгуликка йуллайдиган бойликлардир.Умуминсоний маънавий бойликларга эса илм-фан, фалсафий тафаккур ютуклари,

адабиет ва санъат асарлари, кашфиет ва ихтиролар , маънавий маданият дурдоналари, дурдоналари, хурфикрлик, умуминсоний ахлокий меъерлар ва бошкалар киради.

Умуминсоний маънавият уз ижобий мохиятини хеч  качон йукотмайди. Олтин зангламас, куеш кораймас деганларидек, умуминсониймаънавият хам доим кадимий ва навкирон булиб тураверади. Улар умумбашарий маънавият хам деб юритилади. Инсон озодлиги, саломатлиги, хар бир шахснинг яшаш билим олиш ,кексайганда ижтимоий химояланиш имкониятлари ва у хакда гамхурлик килиш каби маънавия масъулият уз ахамиятини доим саклаб колаверади. Адолат тенглик, ахил кушничилик, каби маънавий кадриятлар асрлар оша яшаб келмокда, уни бутун инсоният авайлаб асраб келмокда.

Узидан  катталарни ота ва онани хурмат килиш  фарзандлар хакида гамхурлик килиш  умуминсоний маънавий жихатлари  билан ажралиб туришини еддан чикармаслик керак. Виждон, бурч байналминалчилик, умуминсоний маънавият тизимидан урин олгандир.

Хулоса  шуки, агар миллий маънавият булмаса  умуминсоний маънавият йук, умуминсоний  маънавиятларсиз эса хозирги  замон илгор миллатлари йук. Миллатлар умумжахон, умумбашарий маънавиятнинг яратувчиларидир. Умумжахон умуминсоний маънавият эса хозирги замон илгор миллатларнинг замини таянчи ва негизидир.

3-масала. Бозор муносабатларига утиш даврида куп миллатли давлатлар учун миллий сиесатни тугри аник кузланган максад асосида олиб борилиши жуда мухимдир. Бу эса тараккиетни жадаллашувига ердам беради. Миллатларнинг ва улар маданиятларининг бир-бирига таъсир курсатиши куп миллатли давлатларда яшаетган халкларнинг маънавий аклий бойиши учун яхши манба булиб хизмат килиб келган.

Миллатлар уртасидаги турли муносабатларни уйгунлаштириш  собик Совет Иттифоки мамлакати  худудида янги мустакил миллий давлатлар  карор топаетган даврда айникса, мухим ахамият касб этмокда. Бу масалага зийраклик ва нозиклик билан ендашишни талаб киладиган долзарб масаладир. Куп миллатли давлатларда миллий масалани тугри барча миллат ва халклар манфаатларини хисобга олмасдан хал этишга уриниш емон, салбий окибатларга олиб келиши мумкин. Шу нуктаи назардан карайдиган булсак, куп элатли давлатлар жумласига кирувчи Узбекистон Республикаси учун хам миллатлараро муносабат жуда мухимдир. Бу худудда асосий миллат узбеклар билан бир каторда уз маданияти, анъаналари ва маънавиятига эга булган юздан ортик миллат вакиллари истикомат киладилар. Уларнинг мамлакат ахолиси умумий таркибидаги улуши 20%дан ошикни ташкил килади. Бозор муносабатларига утиш даврининг дастлабки боскичларида демократик ва сиесий ислохотларнинг боришини умумий бахолаб айтиш мумкинки, Узбекистонда миллатлараро муносабатлар масаласига алохида эхтиеткорлик билан ендашилмокда.

Узининг таркиби ва мазмуни жихатидан  хилма хил халклар бирлигидан ташкил топган бизнинг жамиятимизда миллатлараро тотувликни саклаб колишда бизнинг конун базамиз якиндан ердам бермокда.

Узбекистон Республикасининг Конституциясида:"Узбекистон

халклари  миллатидан катъий назар Узбекистон Республикаси фукаролари деб хисобланади" - деб таъкидланади. Узбекистон Республикасининг "Фукаролар сайлов хукукларини кафолатлари тугрисида"ги конуни Узбекистон Республикасининг хамма фукароларига "... ижтимоий келиб чикишидан, ижтимоий ва мулкий мавкеи иркий ва миллатга мансублигидан... катъий назар" тенг сайлов хукукини беради.

Хозир Республикада 80 дан ортик миллий маданий марказ мавжуд. Булардан баъзиларини руйхатини келтирамиз:Узбекистон Республикасининг Корейс маданий маркази (1993 йил) Козок маданий маркази (1995 йил) Киргиз маданий маркази (1995 йил) Рус маданий маркази ва бошкалар. Улар Узбекистоннинг куп миллатли жамиятини сиесий иктисодий маданий маънавий жихатдан кайта куриш жараенида ижобий роль уйнамокда.

Бизнинг жамиятимиз этник гурухлар миллатлар  уртасида шу худудда яшайдиган хар  кандай одамга узини эркин ва тенг хукукли деб хис килиш имконини берадиган узаро муносабатлар урнатишга  интилмокда.

Утилган мавзу буйича саволлар:

                                            АДАБИЁТЛАР:

1. Каримов  И.А. Амир Темур фахримиз-гуруримиз.  Т."Халк сузи" 1996. 25 октябр.

2. Чориев  А.  Чориев С. Милатлараро муносабатлар  маданияти. Карши 1993 й.

3. Каримов  И.А.  "Истиклол ва маънавият" Т.  "Узбекистон"

1994 й.

4. Каримов  И.А. "Узбекистоннинг уз истиклол  ва тараккиёт йули" Т. "Узбекистон" 1992 й.

5. Каримов  И.А.  "Узбекистоннинг сиёсий  ижтимоий ва иктисодий истикболининг асосий тамойиллари" Т."Узбекистон" 1995 й.

6. Вафаев  А. "Маънавият тараккиёт омили"  Т. "Мулокот" 1996 й. 2-сон.

7. Иброхимов  А.  Султонов Х. Жураев Н. "Ватан  туйгуси" Т.

"Узбекистон" 1996 й. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

6-МАВЗУ:  И.КАРИМОВНИНГ МИЛЛИЙ МАЪНАВИЙ  ТИКЛАНИШКОНЦЕПЦИЯСИ ВА УНИНГ  МИЛЛИЙ МУСТАКИЛЛИКНИ МУСТАХКАМЛАШДАГИ АХАМИЯТИ

Р е  ж а :

1. И.Каримов  томонидан миллий ва маънавий  тикланиш концепциясини ишлаб чикилганлиги ва унинг ахамияти.

2. И.Каримовнинг  маънавият тушунчасига таърифи  ва унинг ахамияти.

3. Мустакиллик  йилларида миллий маънавиятни  тиклаш ва ривожлантиришда И.Каримовнинг хизматлари.

1-масала  баени. Узбекистонда жамиятни жамиятни тубдан янги асосда куриш ва уни хар томонлама ривожлантириш халкнинг дунекараши маънавияти билан бевосита боглик. Бошкача айтганда маънавият мустакилликнинг энг мухим шартларидан биридир. Маънавият булмаса мустакиллик хам, тараккиет хам, бахт саодат хам иймон эътикод хам, диенат хам, хуллас, одамларда Ватан ва эрк туйгуси хам булмайди. Мустакиллик ва маънавият ажралмасдир. Шунинг учун мустакилликнинг дастлабки кунлариданок Ислом Каримов мамлакатимизда халкимизнинг милий маънавий тикланиши, маънавиятни ривожлантириш масалаларига биринчи даражали вазифа сифатида караб келмокдалар. Маънавият жамиятнинг баркарор ривожланишининг мухим шарти ва кафолати эканлигини уктириб Президентимиз

Информация о работе Маънавиятнинг асосий