Маънавиятнинг асосий

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 23 Октября 2011 в 16:39, реферат

Краткое описание

1.Маънавиятнинг таърифи тугрисида мулохазалар ва унинг фалсафий тахлили.
2.Маънавиятнинг асосий категориялари,унинг ривожланиш конуниятлари.
3.Маънавиятни ривожлантириш давлат сиесатида устивор соха.

Содержимое работы - 1 файл

МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ.doc

— 466.00 Кб (Скачать файл)

Бугунги кунда кучаларнинг номларини  миллатимизнинг фан,маданият ва давлат арбоблари номларига алмаштириш хам коникарсиз холатдалиги хам хакикатдир.

Аслида  давлат тилини барча жабхаларда жорий этиш буйича республика вилоят ва шахарларда махсус хайъат тузилган. Бундай хайъатларнинг иши хам суст талаб даражасида эмас. Бу хол албатта маънавиятимиз ривожига узининг салбий таъсирини утказади.

Конунларни  билиш,уларга итоат этиш, уз хукукларини,эркинликларини ва бурчларини тушуниб етиш хар бир фукаронинг юксак маънавий фазилати. Бу адолатли демократик хукук устиворлигига асосланган янги жамият куришнинг хам кафолатидир. Худди шу маънода ешларимиз талабаларимиз хукукий билимларини чукур узлаштиришлари ва сиесий онгларини ривожлантиришларини бугунги кунимизнинг энг долзарб муаммоси хисобланади.

3-масаланинг  баени. Хокимият уз мохияти  ва макомига кура рахбарлик  ва хукмронлик килиш муносабатларини  ифода этувчи тушунчадир. Жамият алохида шахс гурух одамлар ташкилот сиесий партия давлатнинг ижтимоий хукмронлигининг бошка иштирокчиларига куч ишлатиш еки куч ишлатмаслик воситалари ва услублари ердамида уз иродасини утказиш ва уларни харакатларини бошкаришни англатади. Узбекистон Республикаси мустакилликка эришгач, давлат хокимият ва бошкарув идораларини янгитдан ташкил этди. Натижада янги давлат органи вилоят шахар ва туман хукмронлиги бошкарувни вужудга келтирилди. Хокимликлар уз фаолият доирасида Узбекистон Республикаси конунларини Президент фармонларини давлат хокимияти юкори органларининг хукукий хужжатларини амалга оширадилар. Республика ва махаллий ахамиятга молик масалаларни мухокама этиш хаетга жорий этишда бевосита иштирок этадилар. Шу жумладан хокимликлар давлатнинг маънавият ва маърифат сохасидаги сиесатини амалга оширишда хам масъулдирлар.

Маънавият хокимият тизимида турли табака турли  тоифадаги ахолининг умумий манфаатларини  узида мужассам этиб уларнинг бир  мамлакат фукароси сифатида умумий эхтиежларини кондиришнинг умхим омили саналади. Мустакил Узбекистон халки уз олдига хукукий демократик давлат тузишни максад килиб куйган. Бу максаднинг самарали амалга ошиши давлат бошлиги ва жойлардаги хокимларнинг дунекараши огир пайтларда энг макбул ва энг тугри йуналишни тез англаб олиш кобилияти билан боглик. Дархакикат, жамият ва инсоният тараккиетида шахснинг маънавий ижтимоий-сиесий баркамоллиги, кандай максад ва гоялар билан яшаетганлиги мухим ахамиятга эга. Шунинг учун хам Шарк донишмандлари хокимият тепасида турган киши канчалик доно, аклли ва сезгир булса бу уша давлат унинг халки учун хам шунчалик катта бахт дейилган. Яъни Шарк мутафаккирлари давлат ва жамият подшо ва раият хакида езганда инсоннинг маънавий етуклигига поклигига асосий эътиборини каратиб, адолат, ростлик, мехр-шафкат, саховат ва каноат каби сифатларни химоя килганлар.

Буюк  мутафаккир Абу Наср Фаробий "Фозил  кишилар шахри" номли асарида  давлатни бошкарувчи рахбар шахснинг ун икки фазилатини санаб утади. Унинг фикрига кура, рахбар аввало соглом аклли, хушер, заковатли одам булиши, калбида адолат туйгуси жуш уриб туриши, дусту душманни рост ва елгонни ажратадиган булиши керак. Давлатни фозил кишилар бошкариши лозим. Фозил кишилар купайган шахарлардав осойишталик фаровонлик хам булади деб курсатади.

Юкоридагилардан келиб чикадиган булсак хозирги мустакиллик давридав давлат рахбаридан хокимият тизимида ишлаетганлардан жуда катта масъулият ва фидоийлик талаб этилади. Хокимият тизимидаги хар бир рахбар шахс бутун хает завкини машаккатга алмаштирган уз хаети ва жонини мамлакат ва халк хаети йулига тиккан ватанпарвар, халкпарвар, халол, пок, тугри-куйингки хар томонлама юксак маънавиятли баркамол инсон булиши керак.

Президентимиз И.А.Каримов халк депутатлари Самарканд  ва Навоий вилоятлари Кенгашларининг навбатдан ташкари сессияларида сузлаган нуктларида таъкидлаганларидек лавозим кишига кибру хаво, бойлик туплаш ва кайфу сафо учун берилмайди. Аксинча у юксак масъулиятни хаетнинг бутун рохат фарогатидан кечишни, керак булиб колганда узидан кечишни талаб килади. Бундай караш хар биримиз учун шу жумладан айникса хокимият тизимида ишлаетганлар учун одатга айланиши хаетимизга сингиб кетиши керак.

Рахбар  ходимлар уз хает фаолиятларида давлатчилик, эл-улусни бошкаришда адолат, ватан, халк манфаатини хар нарсадан устун куйиш тамойилларига амал килишлари юксак маънавийлик мезонларига мос тушади. Агар рахбар ходим айшу ишратга берилиб, узининг талабчанлик, ташкилотчилик ва рахбарлик бурчини унутиб куйса конунга риоя килиш тартиб интизом масалалари колипдан чикиб кетиши табиий хол. Рахбар уз фаолиятида махаллийчилик , ошна-огайнигарчилик, кариндош-уругчилик кабиларга йул куйса бу тараккиетимиз ва тинч фаровон хаетимизга хавф соладиган тахдидга айланади. Хокимият тизимидаги рахбар ходимларнинг маънавий киефасидаги бундай салбий иллатлар жамиятимиз мустакиллигимиз учун катта хавф эканлиги И.А.Каримовнинг "Узбекистон XXI аср бусагасида: хавфсизликка тахдид баркарорлик шартлари ва тараккиет кафолатлари" асарида кенг ва атрофлича баен килиб берилган. Гап шундаки, хокимиятнинг бошкарма тизимида ишлаетган рахбар ходимлар амалдан магрурланиб боши айланиб, уз фаолиятида махаллийчилик, ошна-огайничилик, уруг-аймокчилик иллатига йул куйса бундай рахбар худбинлик касалига дучор булиб оеги ердан узилади. Эл-улус назаридан колади. Президентимиз айтганидек, рахбарлар келиб кетади, эл-халк колади. Лекин ана шу рахбар халк кунглидан узига жой топа олдими? Эсда коладиган бир хайрли иш кила олдими? Кимдан бог колди ю, яхши ном,хотира коляптию, кимдан емон ном, дог, иснод коляпти, буни одамларни узлари ажратиб олади.

Хулоса  шуки, мустакиллигимизни мустахкамлаш, халк ишончини козониш учун хокимиятли бошкарув тизимига маънавий баркамол шахсларни жалб этиш тараккиетимизнинг  мухим шарти хисобланади. 

                                   АДАБИЁТЛАР:

1. Каримов  И.А.  "Истиклол ва маънавият"  Т.  "Узбекистон"

1994 й.

2. Каримов  И.А. "Узбекистоннинг уз истиклол  ва тараккиёт йули" Т. "Узбекистон" 1992 й.

3. Каримов  И.А.  "Узбекистоннинг сиёсий  ижтимоий ва иктисодий истикболининг асосий тамойиллари" Т."Узбекистон" 1995 й.

4. Вафаев  А. "Маънавият тараккиёт омили"  Т. "Мулокот" 1996 й. 2-сон.

5. Иброхимов  А.  Султонов Х. Жураев Н. "Ватан  туйгуси" Т.

"Узбекистон" 1996 й. 
 
 
 
 
 
 
 

5-МАВЗУ  : МИЛЛИЙ ВА УМУМИНСОНИЙ МАЪНАВИЯТ  УЛАРНИНГ УЗАРО

МУНОСАБАТИ

Р е  ж а :

1. Миллий  маънавият ва унинг хусусиятлари

2. Умуминсоний  маънавият ва унинг заминлари

3. Бозор  муносабатлари шароитида миллатлараро  маданий-маънавий муносабатларнинг кенгайиши ва чукурлашуви

1-масала. Миллий маънавият хакида фикр  юритар эканмиз бу тушунчани  билиб олишни миллат тушунчасини  изохлашдан бошлаш максадга мувофик.

"Миллат" сузи "узак", "туб мохият", "негиз" деган маънони билдиради. "Миллат" сузи араб тилида  куйидаги уч маънони англатади: биринчи дин, мазхаб, иккинчи уммат, учинчи халк, кавм. Миллат узи Куръони Каримда хам кулланилган. Куръонда хар бир миллат вакили уз миллий кадриятларини ривожлантириши савобли иш, уз миллатидан, кавмидан кечиб бошка миллатга утиб олиши эса гунох деб таърифланган.

Европа  адабиетида кулланиладиган "нация" сузи эса кабила халк деган маънони  билдиради.

Бинобарин, бу икки тушунчада хам асосан муайян этник бирликларнинг узига хослигини билдирувчи маъно етади.

Олдинги маърузаларда таъкидланганидек, инсонлар жамият ривожланиб боргани сари маънавий муносабат, алокалар ривожланиб бораверади ва улар жамият тараккиетида катта роль уйнаб келган.

Маънавиятни уч гурухга булиш мумкин:

биринчиси - миллий маънавият, иккинчиси минтакавий маънавият, учинчиси-умуминсоний маънавият.

Миллий  маънавият - муайян элат, миллатга, унинг  аждодларига хос булган гоят кимматли маънавий бойликлардир.

Минтакавий (регионал) маънавият муайян жугрофий минтакавий миллатларга хос, улар учун умумий булган маънавий бойликлардир. Масалан, Марказий Осие халкларининг маънавиятдаги еки янада кенгрок доирада оладиган булсак, Шарк ва Гарб маънавиятидаги муштараклик, ухшашликни олишимиз мумкин.

Минтакавий  маънавиятда турли элатларнинг  умумий бирлиги бир-бирига якинлиги, турмуш-тарзи ва моддий хает шароитларига хос муштарак жихатлар намоен булади.

Умуминсоний маънавият-бутун инсониятга, жахон  халкларига тегишли булган маънавий ахлокий бойликлардир.

Миллий-маънавият - бошка миллат маънавиятидан тубдан фарк килинадиган маънавият дегани эмас, чунки биздаги миллий маънавият бошка халкларда муайян тарзда бор, мавжуддир. Аммо миллий маънавият бошка халкларнинг маънавияти айнан такрорланмайди.

Шундай  булганда эди миллий маънавият булмас эди ва биз бу хакда сузламас хам  эдик.

Миллий  маънавият, аввало тарихий ходиса эканлиги билан ажралиб туради. У бир кунда, бир йилда, балки бир асрда хам мукаммал шаклланмайди. Миллий маънавият тарихи миллатнинг маънавий такомил жараени билан боглик. Унда баъзан асрлар кунларга ва аксинча кунлар асрларга тенг булиши мумкин. Миллий маънавият камолот замонда яъни миллатнинг бутун тарихи давомида юз беради. Бунда эса у баъзан шиддат билан юксалиб борса баъзан эса маълум даражада таназзулга юз тутиши хам мумкин. Инсоният тарихий жараени учун бир нарса аенки тарих ходисалари, шахслар, вокеалар утиб кетади, моддий маданият унсурлари емирилади, аммо маънавият эса юксалиб, бойиб, тобора кенгрок кулам ва теранрок мазмун касб этиб бораверади. Миллатнинг аксарияти маънавий таназзулга юз тутган фожиавий шароитларда хам миллий маънавият йуколмайди, кулами ва мазмуни жихатдан узи етишган камолот боскичини йукотмайди. Миллий маънавият эришган камолот боскичини йукотиш учун (шу жумладан умуман миллий маънавиятни хам) аждодлар яратган барча маънавий меросни махв этиш, инсонлар хотирасини тамомила учириб ташлаш улардан хатто ирсий хотирани хам барбод килиб манкуртга айлантириш керак булади. Бундай холдан сизу бизни Оллохнинг узи асрасин!

Миллат  мавжуд экан, миллий маънавият булади. Миллий маънавиятни йукотиш мумкин эмас. Миллий маънавиятни канчалик йукотиш учун харакат килинса, шунчалик миллийликни миллий маънавиятни саклаш кураш кучаяди. Хулоса шуки,инсон калбидаги миллийликни йукотиш мумкин эмас.

Куринадики, миллий маънавият ходисаси хам тарихий  хам бугунги мавжудлигини саклаб турган куп улчамли вокеликдир. Инсон маънавий олами улчамлари чексиз булиб, уни хеч бир нарса билан улчаш, киеслаш мумкин эмас. Миллий маънавият энг аввало миллий онгда ривожланиши билан характерланади. Шунинг учун мустакилликка эришганимиздан буен миллий онгни ривожлантиришни тарбиявий ишнинг мухим бугими сифатида олиб карамокдамиз. Миллий онгнинг ривожланиши пировард миллий узликни англаш сари етаклайди.

Миллий  маънавиятнинг асосий белги ва узаги -миллий ахлок саналади. Бизнинг  миллий ахлокимиздаги белгилар бошка халклар ахлокий карашларида муайян тарзда намоен булади.

Миллий  маънавиятда-миллий хис, туйгу, рухият хам мухим урин эгаллайди, чунончи, замона такозоси билан бошка юртга  сафарга боргудек булсак ва уша ерда миллий куй, кушикни эшитгудек булсак, бизнинг вужудимиз, каноат хосил этамиз. Яъни маънавий озукаланамиз.

Миллий  маънавиятда миллий манфаат хам  мухим роль уйнайди. Собик шуролар  даврида миллий манфаатни миллатчиликка  йуйганлар миллий манфаат юзасидан харакат килган кишиларни рахбар езувчиларни миллатчи деб бадном этганлар.

Узбек халки учун умуминсоний маънавият  билан бирга миллий маънавият  ва унинг бойликлари хам гоят кимматлидир. Буларга узбек халкининг узи яратган, бойитган, саклаб келаетган, авлоддан-авлодга утиб бойиб, сайкал топиб, ривожланиб бораетган миллий маънавий бойлик, аждодлардан колган ахлокий анъана, маросимлар, ахлокий панд-насихатлар ва хоказолар киради.

Марказий  Осиелик мутафаккирларнинг илмий  меросида манбаларда узбекларда кадрланган, узбекона ахлок, одобга оид маънавий фазилатлар хакида куплаб кимматли фикр маълумотлар мавжуддир.Захириддин Мухаммад Бобур узининг "Бобурнома" асарида узбекларга хос булган куплаб маънавий ахлокий сифатларни тасвирлайди. Булар - иймон ва эътикодлилик, андишалилик, оилага мухаббат,болажонлик, халоллик, бировнинг хакига хиенат килмаслик, фарзандларнинг ота-оналарига ,ака-ука, опа-сингил, кариндош-уругларига мехрибонлиги, диний кадриятларга риоя килиш, саводхонлик, саховатлилик, хушфеъллик, ширинсузлилик, мардлик, одиллик, хаелилик, сахийлик, одамийлик, ок кунгиллилик, мехнатсеварлик ва бошкалардир.

Информация о работе Маънавиятнинг асосий