Маънавиятнинг асосий

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 23 Октября 2011 в 16:39, реферат

Краткое описание

1.Маънавиятнинг таърифи тугрисида мулохазалар ва унинг фалсафий тахлили.
2.Маънавиятнинг асосий категориялари,унинг ривожланиш конуниятлари.
3.Маънавиятни ривожлантириш давлат сиесатида устивор соха.

Содержимое работы - 1 файл

МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ.doc

— 466.00 Кб (Скачать файл)

Цивилизациянинг маданиятидан фарки шундаки, у узига  хос булган узгалардан тубдан фарк киладиган, аммо уз даври тараккиетида такрорланмас из колдирадиган фан, маданият, техника, ижтимоий онг, маънавият ва бошка сохалардаги буюк, юкори курсаткич хисобланади. Унинг характери томони шундаки у узидан олдингисини кабул килмайди. Балки сифатан янги, унга ухшамаган узгаришларни вужудга келтирувчи жараен хисобланади.

Цивилизация хар бир халкнинг ехуд жамиятнинг тарихий боскичнинг узига хос тарихий - мадания ривожланиши шаклланган кадриятлари, тафаккур тараккиети хисобланади. Хозирги даврда илмий адабиетда уни "Шарк" ва "Гарб" цивилизациясига булиш кабул килинган. Инсоният тарихидаги бу цивилизациялар хинд, конфуцийлик, буддавийлик, мусулмон еки католик, православ ва хоказоларнинг пайдо булиши шаклида намоен булган.

Бугунги цивилизация инсониятнинг оламни билиши, ундан умумбашарий манфаатлари  йулида фойдалана билиши, хар бир халкнинг умуминсоният тараккиетига хизмат килувчи маънавияти ва маърифати шаклида намоен булмокда.

Шундай  килию маданият маънавий мерос, цивилизациялар ютуги жамият ва инсон маънавиятининг ривожланишида, маънавий баркамол авлодни вояга етказишда катта ахамиятга эга. Шунинг учун мустакилликнинг дастлабки кундариданок утмишда топталган маънавий меросимизни тиклашга катъиян киришилди.

3-масаланинг  баени. Маънавият ва мафкура  бир-бирлари билан мустахкам боглангандир. Маънавият инсоннинг рухияти, узини-узи англаш, юксакликка интилишидаги салохияти булса, мафкура-маълум бир давлат, жамият, миллат, синф ва ижтимоий гурухлар хукукий, фалсафий, бадиий, диний гоя, назария ва карашлар тизими хисоб-

ланади. Мафкуранинг маънавиятда тутган урни шундаки,  у  инсон,

жамият, ехуд миллат еки гурухларнинг интилишлари, рухиятлари ва

кайфиятларини узида мужассамлаштиради. Маънавият  сингари мафкуранинг давлат ва жамият тараккиетидаги роли нихоятда каттадир. Мафкура жамият тараккиетида куйидаги вазифаларни бажаради: биринчидан, давлат ривожланишининг иктисодий ,ижтимоий-сиесий ва маънавий-маърифий сохаларидаги вазифаларни узида мужассамлаштиради, иккинчидан , давлатга барча фукароларни турли миллат, элат, синфлар ва ижтимоий гурухларни бир максад сари бирлаштиради, учинчидан, давлат олиб борадиган ички ва ташки сиесат гояларини узида мужассамлаштириб, уни фукароларга таргиб этади, туртинчидан, давлат доирасида яшаетган фукароларни яратувчилик, бунедкорлик, ижодкорлик фаолиятларини фаоллаштиради ва уларни жамият максадларига йуналтиради, бешинчидан, халкнинг орзу умидларини узида ифода эттиради. Жамиятда мавжуд булган муаммоларни хал килиш учун бутун жамият ва фукароларни харакатга келтиради, олтинчидан мафкура жамиятда маълум сиесий, иктисодий маънавий-маърифий карашларни шакллантиради.

Мафкуранинг жамият, миллат, шахс ва фукаро хаетидаги  ана шундай ролига карамай,мустакилликнинг  дастлабки йилларида республикамизда умуман мафкурага унинг мохиятини тушунганлархам тушунмаганлар хам карши кураш бошлаб юборган эдилар. Яъни хеч кандай мафкурага эга булмаган жамият куриш каби карашларни илгари сура бошладилар.Бу жараен республикамиз Президентининг 1993 йил 23 апрелидаги республиканинг бир гурух адиблари билан учрашуви миллий истиклол мафкурасини яратиш вазифасини кун тартибига куйгунича давом этиб келди.

"Тафаккур" журнали бош мухаррирининг саволларига  Президент

И.Каримовнинг  жавобларида мафкуранинг Узбекистонда демократик жамият куришдаги тутган урни,ахамияти баен килиб берилганлигини алохида таъкидлаш жоиз:"Мафкура хар кандай жамият хаетида зарур". Мафкура булмаса одам, жамият, давлат уз йулини йукотиши мукаррар.

Иккинчидан, каердаки мафкуравий бушликвужудга  келса, уша ерда бегона мафкура хукмронлик килиши тайин". Буни хар бир инсон Узбекистон фукароси чукур англаши, магзи-магзига етиб олиши керак. Негаки, жамиятнинг, жамият аъзоларининг мустахкам ва равшан мафкураси, гояси, максади булмаса, инкирозга юз тутади.Инсоният тарихида давлатлар ва жамиятлар пайдо булибдики, уларни эгизак холда мафкуравий карашлар хам шаклланган. Боиси - мафкурасиз давлат еки жамият бамисоли хеч бир максад режасиз таваккал килиб йулга чиккан одамга ухшайди. Йулга чикдингми - манзил, максад аник булмоги керак. Шунинг учун хам Президентимиз И.Каримов мустакилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб мафкура муаммосига алохида эътибор курсатиб келмокдалар. "Тафаккур" журнали бош мухаррири саволларига жавобларида мафкурани миллий гоя, халкни-халк, миллатни-миллат киладиган, унинг истикбол йулларини юксак максад ва эътикод нурлари билан еритадиган кудратли маънавий омил деб таърифладилар. "Туркистон" газетаси мухбири саволларига жавобларида бу карашлар янада ривожлантирилди, мафкура муаммоси янада жиддий куйилди. Президентимиз мафкура-умуммиллий , умумхалк ахамиятига эга гоя булиб, у халкни, миллатни бирлаштирувчи, умумсафарбарликка давъват этувчи куч эканлигини таъкидладилар. Инсон, унинг кадр-киммати, фаровонлиги, ватанимизнинг еркин келажаги бизнинг миллий гоямиз, миллий мустакиллик мафкурамизнинг негизини ташкил этади.

Президентимиз И.Каримов миллий истиклол мафкурамиз аввало халкимизнинг азалий анъаналарига, удумларига, тилига, дилига, рухиятига асосланиб, келажакка ишонч, мехр окибат, инсоф, сабр-токат, адолат, маърифат туйгуларини онгимизга сингдириши лозимлигини таъкидладилар.

Шу билан  бирга бу мафкура халкимизда, узининг  кудрати ва химоясига суянган  холда, умуминсоний кадриятларга асосланиб, жахон хамжамиятидаги мутараккий давлатлари орасидаги тенг хукукли уларок муносиб урин эгаллашига доимий интилиш хиссини тарбияламоги керак.

Юртбошимиз  миллий гоя, миллий мафкура нималарни  узида мужассамлаштириши ва кандай талабларга жавоб бериши кераклигини таъкидлаб куйидаги дастурий ахамиятга молик фикр-мулохазаларни билдирган эдилар.

Миллий  мафкура авваламбор узлигимизни,мукаддас анъаналаримизни англаш туйгуларини халкимизнинг куп асрлар давомида шаклланган эзгу орзуларини жамиятимиз олдига куйилган олий максад ва вазифаларни камраб олиши шарт.

Иккинчида жамиятимизда бугун мавжуд булган хилма-хил  фикрлар ва гоялар, эркин карашлардан, хар кандай тоифалар ва интилишларни ва умидларидан, хар кандай инсоннинг эътикоди дунекарашидан катъий назар, уларнинг барчасини ягона миллий байрок атрофида бирлаштирадиган халкимиз ва давлатимизнинг дахлсизлигини умумсафарбарликка даъват этувчи куч эканлигини таъкидладилар.

Учинчидан миллий гоя биринчи навбатда еш авлодимизни  ватанпарварлик, эл-юртга садокат рухида тарбиялаш, уларнинг калбини олийжаноблик ишларида мададкор булиши зарур.

Бешинчидан, у Ватанимизнинг шонли утмиш  ва буюк келажаги узвий боглаб туришга узимизни улуг аждодларимиз бокий меросини муносиб ворислари деб хис килиши шу билан бирга жахон ва замоннинг умумбашарий ютукларига эришмокка йул очиб берадиган ва ана шу максадларга муттасил даъват киладиган гоя булиши керак.

Мустакиллик бизни порлок ривожланиш имкониятларига эга килди. Халкимиз катта орзу максадлар ва интилишлар билан яшаяпти. Хукукли давлат адолатли фукаролик жамияти-олдимизда турган нурафшон манзилдир. Аммо бу манзиллар уз-узидан дунега келмайди, уни уз-узидан машаккатсиз, изланишларсиз, яратувчилик, ижодкорлик ишларисиз эгалланмайди. Янги жамият юксак даражада ривожланган онгни, маънавий камолотни янада баланд боскичга кутарилишини такозо этади. Илгор демократик коида ва тушунчалар билан бойиган миллий мустакиллик мафкурамиз ана шу янги маънавиятнинг хал килувчи мезонларидан биридир.

Юкоридагилардан келиб чикиб, маънавият мафкурасиз ривожлана олмаслигини курамиз. Чунки инсон рухиятини шакллантириш, миллий кадриятларни тиклаш ва жамият максадларини амалга оширишда мафкура харакатга келтирувчи куч сифатида катта ахамият касб этаверади.

Хуллас, мафкура - умуммиллатга, умумхалкка, бутун  жамиятга тааллукли улкан гоялар бирлигидир. Аммо унинг илдизлари  хар бир инсоннинг калбида, виждонида, иймонида, акл-идроки ва тафаккурида. Шу боис, хакикий, хаетий, чукур инсоний мафкураси бор халк, мамлакат ва жамият кудратлидир. 

3-МАВЗУ:  ИКТИСОДИЕТ, МАЪНАВИЯТ ВА МАЪРИФАТ  УЛАРНИНГ УЗАРО МУНОСАБАТИ ВА  ЖАМИЯТ ХАЕТИДАГИ УРНИ 

Р е  ж а :

1. Узбекистон  Республикасининг узига хос бозор иктисодиет ан -жахон тан олган "Узбекистон йулидан" ривожланиши.

2. Маънавият  ва маърифат жамиятнинг юксак  иктисодий тараккиётга эришишининг шарти эканлиги.

3. Узбекистон  миллий мустакиллигининг иктисодий  ва маънавий-маърифий асослари.

1-масаланинг  баени: Мазкур мавзунинг биринчи масаласи баенида асосан эътиборни мустакил Узбекистоннинг иктисодий, ижтимоий-сиесий маънавий тараккиет борасида танлаб олган бозор иктисодиети йулини тугрилиги, хаетийлиги масаласига, бу борада эришилган ютуклар ва хал этилиши лозим булган муаммоларга каратиш лозим.

Инсон озик-овкат, кийим-кечак, яшаш жойга  мухтож. Хайвонот дунеси хам озик-овкатга  мухтожлик сезади. Инсон ишлаб  чикариш оркали уз эхтиежларини кондиради. Хайвонлар эса хеч нима ишлаб  чикармайдилар. Инсонларнинг моддий ишлаб чикариш жараенлари ва бу борада юзага келадиган муносабатларни иктисодиет фани урганади. Абу Али Ибн Сино фанларни классификация килар экан, иктисодиетни хужалик юритиш сохасидаги амалий фанлар каторига киритади. Урта асрларда илмлар классификацияси билан шугулланган Абу Абдуллох ал Хоразмий хам иктисодиетни хужалик юритиш сохасидаги амалий фалсафий фан доирасига киритади.

Ишлаб чикаришнинг усиши ва кишилар, мамлакатлар  уртасида алокалар бозор муносабатлари  кадим замонлардан бошлаб шаклланган. Тарихий хужжатларнинг гувохлик беришича, бундан минг йиллар мукаддам Бухоро ва Хива савдогарлари одамлар кузини кувнатиб хайрон колдирган товарлар ва буюмларни Хиндистон ва Хитойга, Россия ва Гарбий Овропа мамлакатларига етказиб борганлар. Урта Осиеда бозор муносабатларининг кадимдан ривож топганига "Буюк ипак йули" яккол мисол була олади. Шундай экан хозирги замон тилида ишлатилаетган бозор иктисоди ва унинг мохияти нима? уни кискача ифодалайдиган булсак у куйидагиларни англатади:

Бозор иктисоди деган суз биринчи навбатда мулокот, гаплашиш, келишиш, савдолашиш, икки томонга тугри келадиган умумий нархни, ракамни, хулосани топиш демакдир.

Бозор иктисодиетининг асосий шарти ва талаби-мумкин кадар купрок ва мумкин кадар сифатлирок, ракобатбардош  махсулот ишлаб чикаришдир. Худди шу талабларни амалга оширишнинг энг кулай шароитларини капитализм даври юзага келтирди. Натижада инсоният кейинги беш аср ичида ундан олдинги хамма тарихдагидан куп моддий маънавий кадриятлар ярата олди. Бозор иктисоди хукмрон мамлакатлар моддий ва маънавий бойликлар ишлаб чикаришнинг хакикий кайнар булогига айланди. Бу даврда инсониятнинг хакикий аклий салохияти, яратувчилик имкониятлари намоен булди.

Жахон тажрибаси, шу жумладан узимизнинг мамлакатимиз тажрибаси хам иктисодиет факат узигагина хос булган конунлар асосида ривожланиб борганлигини курсатади. Бозор муносабатларининг конунларини назар-писанд килмаслик, бузиш иктисодиетни огир окибатларга олиб келиши мумкин. Чунончи СССРда 70 йилдан ортикрок давр мобайнида бозор иктисодиетига алокаси булмаган иктисодиетни яратишга уриниб курилди. Бу собик мустабид тузумга ва унинг халкига жуда кимматга тушди. Иктисодиетнинг хам уз объектив конун-коидалари, сир-асрорлари борки, улар билан хисоблашмасликнинг хеч иложи йук. Хар доим иктисод уз йулидан бораверади, уни тухтатиш мумкин эмас. Кимки иктисоди конунларини назар-писанд килмаса унинг косаси окармайди.

Узбекистон  мустакиллика эришгандан сунг у кайси  йулдан бориши керак деган масала олдимизда кундаланг булиб турди. Юртбошимиз И.А.Каримов мустакиллика эришишимизнинг биринчи кунлариданок жахондаги турли мамлакатларнинг тажрибаларини чукур ва хар томонлама урганиб, Мустакил Узбекистоннинг бундан буенги тараккиет йули бозор иктисодиети муносабатлари йулидан бориш эканлигига катъий ишонч хосил этди.

Аммо  бозор муносабатларининг кайси  йули, кайси шакли биз учун макбул кайси бирини узимизнинг бундан буенги тараккиетимиз учун танлаб олишимиз кераклиги масаласи олдимизда турган муаммо эди. Бозор муносабатларига  утиш Англияда 2000 йил, бошка мамлакатларда 100-150 йил мобайнида ,Япония,Корея мамлакатларида 20-30 йил давомида амалга ошган шаклланган.

Юкорида айтганимиздек, бозор муносабатларига  утиш давр талаби. Биз учун бундан бошка йул йук. Буни республикамиз ахли тугри англаб етди. Аммо кутиб утиришга вакт йук. Вакт, давр нихоятда тигиз. Тезкорлик билан мустакил республикамизда бозор муносабатларига кандай килиб, кайси усулда танлаб олиш, бунда жахоннинг барча илгор тажрибасини умумлаштириш ва фойдаланишни хал этиш лозим эди. Бунинг уддасидан чикдик. Бунда Президентимиз И.А.Каримов катта шижоат курсатди. Бозор муносабатларига утишнинг жахонда орттирилган барча ижобий тажрибалари урганилиб, халкимизнинг тарихий тараккиетига, рухиятига миллий хусусияти, иклим шарт-шароитларига мамлакатимизнинг жугрофий мавкеига асосланган хос ва мос йулни белгилаб олдик.

Информация о работе Маънавиятнинг асосий