Инновацияның экономикалық мəні, түрлері, инфрақұрылымы

өңірдегі университеттер мен басқа ЖОО-лардың инновациялық жобаларды және оқу бағдарламаларын дайындау, инновациялық технологиялар, машина және құрал-жабдық жүйелері бойынша оқулықтар мен монографияларды жарыққа шығару, жаңа мамандықтар мен келешекті ғылыми–инновациялық бағыттар бойынша жоғары білікті мамандар дайындау ісінде олардың біріккен қызметтерін жүзеге асыратын өңірдің алдыңғы қатарлы кәсіпорындарымен ынтымақтастық жасасу.

Инновациялық практика (кең мағынасында ғылымды қажетсінетін инновациялық қызметтерді өндіру) айналым  капиталын қажет етеді. Бұл айналым  капиталын қазіргі жағдайда (мысалы, несиеге) қолдау көрсетудің арнайы шараларысыз мүлдем мүмкін емес. Сондықтан, қазіргі таңда қолында айналым капиталы жоқ инновациялық қызметтердің отандық өнідірісі елдегі ең жақсы (ғылымды қажетсінетін) жобаларды қажетті айналым капиталын алу үшін теңгерімді шетелдік рынокты пайдаланатын шетелдік фирмаларға беруге мәжбүр болып отыр. Біз жүргізген зерттеулер, сондай–ақ алдыңғы қатарлы отандық және шетелдік тәжірибелерге жасалған талдау жоғарыда айтылған кемшілікті жою үшін инновациялық экономикада инновациялық және инвестициялық функцияларды бірыңғай басқаруға біріктіру қажет екендігін көрсетеді. Мұндай біріктіру барлық атқарушылардың соңғы нәтижеге: инновациялық өнімді «дайындап» өткізуге, жасалған инновациялық тауарлар мен қызметтерді алып жүруге және сатуға баса назар аударуларында қол жеткізілуі мүмкін бірыңғай инновациялық–инвестициялық циклдің барлық кезеңдерінің табысты жүзеге асуына атқарушылардың қызығушылықтарын арттыра түседі. Инновациялық–инжинирингтік–инвестициялық орталықтар (фирмалар, кәсіпорындар) бірыңғай инновациялық-инвестициялық циклді жүзеге асырудың тиімді механизмі болып табылады. Мұндай ИИИ–орталықтар жаңа жобаларға және т.б. салатын кейінгі инвестицияларының меншікті айналым капиталы (алынған нәтижелер негізінде) есебінен ғылымды қажетсінетін инновациялық–инвестициялық қызметтердің тиімді өндірісін қамтамасыз етуге қабілетті болады. Жоғарыдағыдан мынаны түсінуге болады: инновациялық экономиканы қалыптастыруды жандандыру барлық өңірлерге таратылған желілік инфрақұрылымның отандық инновациялық–инжинирингтік–инвестициялық жедел жасалуымен байланысты

Сонымен, біздің еліміздегі инновациялық экономиканың қалыптасуы және дамуы туралы көзқарасымызды қорытындылай отырып, келесі үш сұраққа қысқаша  жауап беруге тырысамыз:

1. Қазақстанда таяу  кезеңде инновациялық экономиканы  қалыптастыру мен дамытудың стратегиялық  мақсаты қандай?

2. Қойылған стратегиялық  мақсатқа қол жеткізуді қандай  ресурспен қамтамасыз ету керек?

3. Стратегиялық мақсатқа  қол жеткізуді межеленген ресурспен қалай қамтамасыз ету қажет?

Отандық өндірістер мен  аумақтарды олардың әлемдегі бәсекеге қабілеттілік деңгейіне дейін кешенді  дамыту таяу жылдардағы біздің еліміздегі инновациялық экономиканы қалыптастыру мен инновациялық қызметті дамытудың  стратегиялық мақсаты болуы тиіс.

Жоғары мектеп қойылған мақсатқа қол жеткізуі үшін негізгі ресурс болуы тиіс. Дамудың негізгі құрамдасы – кадрлық құрамдасты қамтамасыз ететін жоғары білім беру жүйесі тез арада инновациялық құрамдаспен толықтырылуы қажет. Жоғары білім беру жүйесі ел аумағы мен кәсіпорындарын қайта қалпына келтіру және дамыту жөніндегі жүйелі үйлестіруші қызметтерін атқара алады және атқаруы тиіс. 

Стратегиялық мақсаттарға  тиімді қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін Қазақстан Жоғары мектебінің инфрақұрылымдары ЖОО оқу–ғылыми–инновациялық кешендер құратындай етіп, инновациялық–инвестициялық құрылымдармен (орталықтармен, кешендермен, компаниялармен, институттармен) толықтырылуы керек. Дәл осы жоғары білім беру жүйесі оның негізінде барлық өңірлер мен салаларда ғылым мен өндірісті жалғастырып тұратын көпірдің рөлін атқаруы тиіс қазақстандық инновациялық–инвестициялық желілерді қалыптастыру үшін келешегі мол болып табылады. Бұл отандық жоғары мектептің келесі ерекшеліктерімен түсіндіріледі:

жоғары мектептің барлық өңірлерге таралуымен;

жоғары мектептің жоғары ғылыми–техникалық әлеуетімен;

жоғары білім беру жүйесінің әмбебаптығымен, оның салааралық сипатымен;

Қазақстан ЖОО–ның ғылыми мектептері ел экономикасының барлық салаларын басып озады;

жоғары мектептің өз түлектері арқылы барлық өңірлік және салалық құрылымдармен өзара әрекет етуімен;

жоғары мектептің ақпараттық қамтамасыз ету жүйесінің бір  жүйеге біріктірілген ғаламдық және жергілікті есептеу ақпараттық желілерін  қосқанда, салыстырмалы түрде жоғары деңгейімен;

жоғары мектептің жоғары мектепке жұртшылықтың жоғары қолдау көрсетуімен; жоғары мектеп жүйесінің  икемділігімен.

Ұсынылып отырған әдістің  негізгі артықшылығы мынада:  жоғары білімнің жүйесін осылай дамыту арқылы Қазақстанның жоғары оқу орындарының, академиялық және салалық ғылымдарының нәтижелерін, сондай-ақ әлемдік қауымдастық ғылымдарының алдыңғы қатарлы нәтижелерін инновациялық жобаларды жасауда, жүзеге асыруда және инновациялық қызметтерді дамытуда тиімді біріктіруге болады, ал бұл елде тиімді инновациялық экономиканы қалыптастырудың алғышарты болып табылады.