Тауарлық- материалдық қорлардың ұғымы,міндеттер

Материалдардың  бір ғана түрінің алу бағасы есептік кезең барысында әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан оларды дұрыс анықтау үшін, №7 БЕС қарастырылған 4 әдістің бірін қолданамыз:

• арнайы (идентификациялау) әдісі
• орташа өлшемді әдіс – қорларды бастпқы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі (Фифо)
• қорларды соңғы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі (Лифо)

  Мысалға,  тауарлы – материалдық қорлардың өзіндік құнын бағалаудың әдістерін қарастырылып отырған «Энергия плюс» ЖШС 2003 ж 1 қаңтарында қалған материалдар саны:

• цемент – 200 тонна 60000 теңге шамасына;
• бензин – А-95 – 100 литр 45000 теңге шамасына.

 

 

Есептен шығарылған материалдардың құны және екі ай соңына қалған материалдардың қалдығы әртүрлі әдіс бойынша жеке анықталады.

Есептік кезеңнің соңына материалдардың қалдықтарының құнын анықтау үшін есептеу жолымен шығарылған формуланы пайдалану мүмкін:

Есептік кезең соңында есептік кезеңнің қалған материалдардың = бастапқы қалдық + қалдықтарының құны + кіріс болған материалдар – шығыс болған материалдар.

Орташа өлшенген құндық әдісі. Бұл әдіс негізінде материалдық қорлардың құны – ай басындағы қалдық құнына ай бойында келіп түскен құндылықтарын қосып есептелетін орташа бағасы түсіндірілген.

Бұл әдісті есептеудің математикалық формуласы мынадай:

Орташа құны = ∑ м.қ + ∑алын / К м.қ + К алын

Мұндағы:

∑ м.қ. – есептік кезеңнің басындағы қалған материалдардың қалдық құны;

К м.қ.-есептік  кезеңнің басындағы қалған материалдардың қалдық саны;

∑алын – алынған материалдардың құны;

К алын – алынған материалдардың саны.

Біздің мысалда цементтің орташа өлшемдік құны мынаны құрады:

60000 + 31000 + 6400 + 57800 + 64600/ 20 + 10 + 2 + 17 + 19 = 219800/68 ≈ 3232,35 теңге

Орташа өлшем құнын, жұмсалған материалдардың санына көбейтсек [3232,35*(15+10+12) = 119996,95 теңге], ол да біз жұмсалған материалдардың құнын аламыз, ал ай соңындағы материалдардың қалдық санын орташа өлшем құнына көбейтіп – қалдық құнын аламыз. Цементтің ай соңына қалған қалдық құны – 100203,05 теңге құраған (31 тонна * 3232,35 теңге немесе 600000 +159800 – 119596,95). Тап осындай жолмен бензиннің де орташа өлшенген құнын шығарамыз.

4500 + 13800 + 22500 + 9400 /100 + 300 + 500 + 200 = 50200/1100 ≈ 45,63 теңге

Жұмсалған бензиннің құны 45,63 теңге *  (50 + 150 + 300 + 100 + 100) = 36504 теңге.

Қалдық құны 300 300 * 45,63 теңге немесе 4500 + 45700 – 36504 = 13696 теңге.    

Цемент 

Б.қ.: 20 тонна * 3000 бағасы = 60000 теңге

Кіріс

10 т * 3100 теңге = 31000 теңге      15 т * 3000 теңге = 45000 теңге

2 т * 3200 = 6400 теңге                    10 т * 5 т (20-15) * 3000 теңге = 15000  теңге

                                                                5 т * 3100 = 15500 теңге

                                                                Жиыны – 30500 теңге  

17 т * 3400 теңге = 57800 теңге       12 т –  5 т(10-5) * 3100 =15500 теңге  

19 т * 3400 теңге = 64600 теңге       2 т * 3200 = 6400 теңге  

                                                                 5 т * 3400 = 17000 теңге

                                                                 Жиыны

   Кіріс жиынтығы 159800 теңге      Шығыстың жиынтығы 114400 теңге 

“Фифо”  әдісі – босасқыларды алғашқы сатып алу бағасы бойынша бағалау әдісі. Бірінші кезекте сатып алынған құндылықтардың нақты өзіндік құны жұмсалған материалдарға жатқызылады деп есептеледі, яғни бірінші келген – бірінші кетеді. Сонымен, соңғы қалдық құны ең кейінгі сатып алғанның құнына негізделеді. Біздің мәлімет негізінде “Фифо” әдісі бойынша соңғы қалдықтың және жұмсалған материалдың құны мынаны  құрайды:

Ай соңында  қалған қалдығы 31 тонна (17-5+19) * 3400 (1 тоннаның бағасы) = 105400 теңге.

Бензин 

Бұл жерде де цементтің есебіне ұқсас етіп шығарылады.

Соңына қалдығы  30 литр (200 * 47 және 100 * 45)/200 * 47 = 9400 теңге; 100 * 45 = 4500 теңге;

Жиыны 13900 теңге.

Шығыстың  құны: 4500 + 45700 – 13900 = 36300 теңге немесе 50 литр * 45 теңге = 2250 теңге;

150 литр * (50 литр * 45 теңге, 100 литр * 46 теңге )=6850 теңге

300 литр * (200 литр * 46 теңге , 100 литр * 45 теңге )= 13700теңге

100 литр * 450теңге = 4500 теңге

100 литр * 45 = 4500 теңге

100 литр * 45 = 4500 теңге

Шығыс жиынтығы: 36300 теңге  

“Лифо” әдісі - қорларды соңғы сатып алынғандардың бағасы бойынша бағалау әдісі.Соңғы алынған қорлардың өзіндік құны бірінші кезекте жұмсалғандардың құнын анықтау үшін қолданылады, ол ай соңындағы қорлардың өзіндік құны бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құны бірінші бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құнымен есептеледі деген тұжырымға негізделген әдіс.Менің мысалымда “Лифо” әдісінің көрсеткіштері мынандай болады:

Цемент 

Б.қ. 20 тонна * 3000 бағасы = 31000 теңге   15 т * 3400 теңге = 51000 теңге                                                                                             

2 т * 32000 теңге  = 64000 теңге                       

                                                                                   10 т * 3400 теңге = 34000 теңге

                                                                                   12 тонна = 40600 теңге                                                                                             

                                                                                   11 т * 3400 теңге = 37400 теңге

                                                                                  1 т * 3200 теңге = 3200 теңге

17 т * 3400 теңге  =57800 теңге

19 т * 3400 теңге  = 6400 теңге 
 

Кіріс жиынтығы: 159800 теңге                   Шығыс жиынтығы: 125600 теңге 

Соңғы қалдығы:                                               20 т * 3000 = теңге      

31 тоннаның құны 94200 теңге                   10 т * 3100 = теңге

                                                                            1 т * 3200 = теңге

Бензин 

Б. қ.:  100 * 45 = 13800 теңге                     50 * 47 теңге = 2350теңге

500 * 45 теңге = 22500 теңге                   150 * 47 теңге = 1050 теңге

                                                                          300 * 45 теңге = 13500 теңге

                                                                          100 * 45 теңге = 4500 теңге

                                                                          100 * 45 теңге = 4500 теңге

                                                                          100 * 46 теңге = 4600 теңге                                                                                               

200 * 47 теңге = 94500 теңге 

Кіріс жиынтығы: 45700 теңге                         Шығыс жиынтығы: 36500 теңге 

Соңғы жиынтығы: 300  литр құны 13700 теңге     200 * 46 теңге

                                                                                             100 * 45 теңге

Арнайы идентификациялау әдісі. Бұл әдіс запастардың есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданылады. Менің мысалымда цементтің шығысы мынадай болды делік:

Б.Қ-ң 15 тоннасы  *300 теңгемен  - 4500   02.01.02. күні келіп түскеннің 12 тоннасы * 3100  20.01.02 келіп түскеннің 12 тоннасы * 3400 - 40800

Шығыс жиыны

 Цемент  қалдығынан қалғаны:

Б.қ.-тан 5 * 3000                                                        

- 15000 теңге 

              2 * 3200                                                                                              -  6400 теңге

20.10.02 келіп түскен 5 * 3400;(12-17)                                                    -  6400 теңге

                                     19 * 3400                                                                    -  1700 теңге

Ай соңына қалған цементтің құны                                                            -   103000 теңге

Бензин  бойынша:

Қалдықтан қалған 50 л * 45 теңгемен босатылған                                     -  2250 теңге   

05.01.02 күні  түскеннен 150 * 46                                                                  -  6900 теңге 

20.01.02 күні  келіп түскеннен 300 * 45                                                        -  13500 теңге

20.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

20.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

05.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 46                                                        -  4600 теңге

Шығыс жиыны                                                                                                        -  36250

Бензиннің қалдығынан қалғаны:

Б.қ.-тан  қалғаны:

Б.қ. 50 * 45                                                                                                      -   2250 теңге