Автор работы: Пользователь скрыл имя, 05 Октября 2011 в 21:28, автореферат
Современная мировая экономика переживает очень важный, переломный момент в развитии глобальных экономических процессов. Глобальный кризис сам стал порождением этих процессов и одновременно поставил острые вопросы о необходимости проведения структурных и институциональных преобразований в обозримом будущем. В посткризисный период от необходимости проведения этих преобразований невозможно уклониться ни одному государству.
К началу мирового финансово-экономического кризиса наша страна подошла с практически удвоенной за десять лет экономикой, по размеру ВВП по паритету покупательной способности мы вышли на второе место в СНГ. И это был не только экстенсивный рост. Так, за 2000-2009 годы по показателю ВВП на душу населения по паритету покупательной способности Казахстан вошел в число стран со средним душевым доходом.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ
1 Выбор траектории
долгосрочного развития
2 В Казахстане в период кризиса все издержки
«провалов рынка» вынуждено было компенсировать
государство (поддержка рынка недвижимости,
поддержание занятости в экспортном секторе,
замещение инвестиций средствами государственного
бюджета и Национального Фонда, «национализация»
долгов банковской системы). Без смены
парадигмы и принципов управления долгосрочным
развитием казахстанской экономики дальнейшее
развитие может пойти по тренду так называемого
«роста без развития», а не по пути «экономики
развития».
3 Ретроспективный анализ долгосрочного
развития экономики Казахстана показывает,
что с 2000 года сформировалась принципиально
новая модель экономики, практически полностью
функционирующая на принципах рыночных
институтов и отличающаяся от предыдущей
фазы устоявшимися закономерностями экономического
развития и адекватной реакцией на воздействия
инструментов макроэкономической политики.
Именно этот факт позволил в период кризиса
2008-2010 годов не допустить резкого падения
темпов экономического роста в силу его
достаточной эластичности по реакции
на воздействие фискальной, денежно-кредитной
и структурной макроэкономической политики.
4 Обеспечение устойчивого долгосрочного
развития требует повышения производительности
и развитие технологий. Низкий уровень
производительности труда обусловлен
не только низкой квалификацией занятых,
но и ограниченностью возможностей инвестирования
в современные технологии. Таким образом,
замкнутый круг «производительность –
инвестиции» представляет серьезное ограничение
на перспективу.
5 Установлены основные риски посткризисного
развития мировой экономики, которые могут
оказать негативное влияние на устойчивость
долгосрочного развития экономики Казахстана.
К таким рискам относятся: преждевременное
и несогласованное свертывание мер поддержки;
неблагополучные финансовые системы и
рынки жилья или увеличивающаяся безработица
в ведущих странах; растущие опасения
относительно ухудшения бюджетных сальдо
и устойчивости бюджетов; быстро растущие
цены на биржевые товары могут сдерживать
подъем в странах с развитой экономикой.
6 Выявлены, систематизированы и оценены
основные эндогенные факторы, определяющие
долгосрочную траекторию развития экономики
Казахстана. К ним отнесены: природный
потенциал, энергетический потенциал,
трудовой потенциал, инфраструктурный
потенциал. Расчеты показывают, что при
сохранении нынешних темпов извлечения
запасов, сырая нефть может обеспечить
82 года экспорта и потребления, природный
газ – 83 года. «Окна возможностей» долгосрочного
развития отрасли должны обеспечить диверсификацию
направлений экспорта углеводородных
ресурсов на внешние рынки, а также обеспечение
потребностей внутреннего рынка с реализацией
ряда стратегических проектов.
7 Разработаны рекомендации дальнейшего
развития горно-металлургической отрасли
по нескольким направлениям: повышение
комплексности переработки сырья с получением
новых видов экспортной продукции; вовлечение
в переработку новых месторождений, забалансовых
руд и техногенных минеральных образований,
что расширит сырьевую базу и увеличит
производство основных металлов черной
и цветной металлургии за счет внедрения
новых технологий и повышения уровня НИОКР,
стимулирование внедрения эффективных
технологий и вложения средств на их разработку.
8 Установлено, что электроэнергетическая
система Казахстана, сформирована тремя
разобщенными (изолированными) зонами,
интегрированными с объединенными энергосистемами
России и стран Центральной Азии. Автором
«окна возможностей» видятся в повышении
энергетического потенциала страны, обеспечивающего
растущие потребности экономики и обеспечение
энергетической безопасности и устойчивого
развития экономики; модернизации и опережающем
развитии генерирующих мощностей для
создания условий развития экономики
страны, улучшении структуры выработки
электроэнергии за счет развития нетрадиционной
энергетики.
9 Экспортная направленность экономики
Казахстана, наряду с большими расстояниями
и низкой плотностью населения, обусловливает
высокую зависимость экономики от транспорта.
«Окна возможностей» в развитии транспортных
коммуникаций необходимо реализовать
в русле основных трендов, среди которых
можно выделить следующие: увеличение
широтных грузопотоков, прежде всего контейнерных
перевозок в направлении Европа – Китай;
достройка системы глобальных «транспортных
колец» как несущей основы топологии мировой
транспортной системы, создание и распространение
новых транспортных технологий.
10 В долгосрочном периоде можно ожидать
большего дефицита высококвалифицированных
трудовых ресурсов. «Окнами возможностей»
для повышения качества человеческого
капитала, по мнению автора, должно стать:
формирование национальной квалификационной
системы и установление компетенции по
разработке профессиональных стандартов;
институционализация обязательств бизнеса
в части предоставления мест для производственной
практики в организациях и внутрипроизводственного
обучения персонала.
11 Разработан долгосрочный макроэкономический
прогноз развития экономики Казахстана
до 2020 года с использованием комплекса
экономико-математических моделей: модели
общего равновесия (CGE) и модели межотраслевого
баланса (МОБ). С учетом прямых и полных
затрат в модели МОБ, рассчитаны показатели:
выпуск товаров и услуг в стоимостном
выражении, валовая добавленная стоимость.
Экономический рост, согласно базовому
варианту прогноза составит от 2,4% в 2010
году до 5,3% в 2020 году.
12 Успешное долгосрочное развитие экономики
Казахстана требует преодоления ресурсных
и инфраструктурных ограничений. Автором
разработан двухуровневый подход к решению
проблем ресурсного и инфраструктурного
обеспечения на макро – и микроуровнях.
На макроуровне, на основе прогнозных
балансов основных ресурсов с учетом потребностей
бизнеса будет обеспечена координация
долгосрочных планов развития отраслей
и комплексное развитие инфраструктурного
и ресурсного потенциала страны. На микроуровне,
инфраструктурное и ресурсное обеспечение
будет осуществляться в соответствии
с планами реализации проектов, инициируемых
бизнесом.
13 Обоснованы критерии и разработаны
рекомендации по совершенствованию механизмов
ускорения инновационно-технологического
обновления экономики РК,
включающие комплекс государственных
мер по улучшению: процесса подготовки
научно-технических кадров новой формации
и обеспечению научно-технического сопровождения;
управления процессом трансферта новых
технологий; создания национальной финансовой
архитектуры поддержки форсированного
индустриально-инновационного развития.
Разработана взаимоувязанная структурно-институциональная
система, включающая комплекс инструментов
макроэкономической, фискальной, структурной
и инновационной политик, которая может
оказать реальное воздействие на ускорение
инновационно- технологического развития
страны в долгосрочной перспективе.
14 Разработан комплекс предложений и рекомендаций
по совершенствованию инвестиционно-кредитной
системы финансирования реального сектора.
Это позволит обеспечить
устойчивость финансовой системы государства,
которая зависит от возможности финансового
сектора реагировать на изменения во внутренней
и внешней среде, гибко адаптироваться
под них, снижать негативные последствия
от них, предупреждать возникновение «стрессовых»
ситуаций, обладать всеми качествами,
обеспечивающими системное решение проблем
и превентивное реагирование на вероятные
новые угрозы.
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ
Монография:
Публикации в изданиях, рекомендованных ККСОН РК:
Публикации в зарубежных изданиях и материалах конференций:
Публикации в материалах международных конференций в Казахстане:
Другие публикации:
ТҮЙІН
Нөгербеков Серік Нөгербекұлы
Қазақстан экономикасының дағдарыстан
кейінгі кезеңде ұзақ мерзімді дамуы:
басқару парадигмасы, факторлары, тетіктері
08.00.05 – «Экономика және ауыл шаруашылығын
басқару»
Тақырыпты
зерттеу өзектілігі. Халықтың әл-ауқатын,
ұлттық өндірістің бәсекеге қабілеттілігін,
ел ресурстарын пайдалану тиімділігін
арттыруға мүмкіндік беретін ұзақ мерзімді
даму траекториясына шығару жолдары көп
екенін әлем тәжірибесі көрсетіп отыр.
Дағдарыстан кейінгі кезеңде Қазақстан
үшін шикізат экспортына емес, инновациялық-технологиялық
дамуға негізделген ұзақ мерзімді елдің
дамуын басқарудың жаңа парадигмасына
және жаңа тәсілдеріне, экономикалық өсімнің
жаңа сапасына көшу қажет екені объективті
болып келеді. Бұл тұрғыдан келгенде таңдалған
диссертациялық зерттеудің тақырыбы ұзақ
мерзімді тұрақты және теңгерімді экономикалық
өсімге қол жеткізу мақсатында тиесілі
экономикалық саясат жасау үшін жоғары
өзектілікке ие.
Зерттеу нысаны
дағдарыстан кейінгі кезеңдегі экзогендік
және эндогендік факторлар, тәуекелдер
мен ресурстық шектеулер жүйесіндегі
Қазақстан Республикасының экономикасы
болып табылады.
Зерттеу нысаны
Қазақстан экономикасының тұрақты ұзақ
мерзімді дамуын анықтайтын экономикалық
заңдылықтар мен әлеуметтік-экономикалық
қатынастар табылады.
Аталған экономикалық жұмыстың мақсаты
өнімділік пен энергия тиімділігі өсімі
негізінде Қазақстан экономикасының ұзақ
мерзімді тұрақты дамуын басқару тетіктерін
теориялық-әдістемелік негіздеуге және
әзірлеуге қатысты.
Диссертациялық жұмыстың теориялық
және әдістемелік негізі
болып ұлттық экономикадағы ұзақ мерзімді
теңгерімді және тұрақты экономикалық
өсімге қол жеткізу, оның бәсекеге қабілеттілігін
және инновациялық-технологиялық жаңаруын
қамтамасыз ету саласында шетел және отандық
ғалымдар еңбектерінде мазмұндалған,
әзірленген ғылыми ережелер болды.
Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы
дағдарыстан кейінгі кезеңде Қазақстан
экономикасы дамуын басқару, ұзақ мерзімді
тұрақты дамуын қамтамасыз ету парадигмалары
мен әзірлемелерін негіздеуге қатысты.
Біршама маңызды ғылыми нәтижелер
келесіге қатысты:
- Қазақстан экономикасының дамуын және
оны басқаруды жүйелі теориялық талдау
негізінде автор елдің ұзақ мерзімді тұрақты
дамуын басқару парадигмаларын жаңарту
қажет екенін негіздеген.
- Қазақстан экономикасының дағдарыстан
кейін дамуының ықтимал тренділері зерттелді
және «экономикалық дамудың» үлгісін
қалыптастыру үшін теориялық тәсілдер
негізделді;
- арнайы түрдің шикізат драйверінде негізделген,
экономиканың тиімді және өнімді қызмет
етуінің өлшемдері бойынша шектеулер
тудыратын және тұрақты қалпына келтіретін
Қазақстан экономикасынң қалпына келтіру
экономикасының үрдістері мен ерекшеліктері
ашылды;
- мазмұнына теориялық негіздеме берілді
және Қазақстан экономикасының тұрақты
дамуының ұзақ мерзімді трендін әлеуетті
тәуекелдер мен шектеулерді белгілеумен
қатар анықтайтын іргелі экзогендік және
эндогендік факторлар жүйесіне сыныптама
жасалды;
- басты экзогендік және эндогендік факторларының
ықтимал тренділері негізделіп әрі экономикалық-математикалық
модельдер кешенін пайдалана отырып, Қазақстан
экономикасы дамуының ұзақ мерзімді макроэкономикалық
болжамы жасалды;
- «мүмкіндіктер терезесін» және инновациялық-техникалық
әлеуетті нақты секторды ұзақ мерзімді
қаржыландырудың жаңартылған инвестициялық-несиелік
жүйесі негізінде жаңартуды жеделдетуді
іске асырып, Қазақстан экономикасының
дағдарыстан кейінгі кезеңде ұзақ мерзімде
дамуын басқару тетігі негізделді.
Диссертациялық зерттеудің тәжірибелік
мәні. Диссертациялық жұмыс нәтижелерін
Қазақстан Республикасы Экономикалық
даму және сауда министрлігінің Инвестициялық
саясат департаменті, сондай-ақ Қазақстан
Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар
министрлігі Қазақстан Республикасының
индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын
әзірлеу барысында пайдаланды.
Қазіргі заманғы экономика-математикалық
модельдер кешенін пайдалану арқылы алынған
Қазақстан экономикасының салалар бойынша
2020 жылға дейін ұзақ мерзімді дамуын макроэкономикалық
болжау нәтижелері ҚР Экономика және бюджеттік
жоспарлау министрлігінің 2009 жылғы тапсырысы
бойынша орындалған «Экономикалық даму
және 2010-2014 жылдарға арналған макроэкономикалық
факторларын талдау» және «Әлеуметтік-экономикалық
дамудың 2020 жылға дейінгі болжау өлшемдері»
ғылыми-зерттеу тақырыптарын орындау
барысында қолданылды.
Жұмысты апробациялау.
Диссертациялық зерттеудің ғылыми нәтижелері
ғылыми есептерді дайындау барысында
бірнеше рет пайдаланды, халықаралық ғылыми-тәжірибелік
конференцияларда баяндама жасалды.
RESUME
Nugerbekov Serik Nugerbekovich
The Long-term economic development of Kazakhstan in the post-crisis
period: paradigm, factors, governance mechanisms
08.00.05 - Economy and National Economy Management
Relevance of the
research topic. Global experience shows that there many ways to
put a country on a trajectory of long-term sustainable development that
would enhance welfare of the population, competitiveness of the national
production, efficient use of resources of the country. In the post-crisis
period, Kazakhstan objectively needs to move towards a new paradigm
and adopt a new model of governance of the long-term development of
the country, and a new quality of economic growth, based not on commodity
exports, but on innovational technological development. Therefore, the
topic selected by the defender of the thesis is highly relevant to for
the development of appropriate economic policies directed on achieving
a long-term sustainable and balanced economic growth.
The object of the study is the economy of the Republic of Kazakhstan
in the system of endogenous and exogenous factors, risks and resource
constraints of the post-crisis period.
The subjects of the research are economic laws and socio-economic
relations that determine a long-term sustainable economic development
of Kazakhstan.
The aim of the thesis is to theoretically and methodologically
justify and elaborate a mechanism for managing a long-term sustainable
development of Kazakhstan's economy through productivity and energy
efficiency growth.
Theoretical and methodological basis of the dissertational research
derives from the writings of foreign and domestic scholars researching
problems related to achievement of a long-term balanced and sustainable
economic growth of a national economy and ensuring its competitiveness
and innovational and technological renovation
Scientific novelty of the dissertational research is in the justification
of a paradigm and elaboration of a governance mechanism that ensures
a long-term sustainable economic development of Kazakhstan in the post-crisis
period. The most significant scientific results are the following:
- the author justifies the need to renovate the paradigm of the long-term
sustainable development of the country on the basis of systematic theoretical
analysis of development and management of the economy of Kazakhstan;
- probable trends in the post-crisis development of Kazakhstan's economy
and provides rationale for theoretical approaches to formation of Kazakhstan's
model of "economic development" are investigated;
- the trends and particular qualities of the reproductive mechanism
of the Kazakhstan’s economy based on commodity-specific that is generating
and continuously recreating restrictions on the efficiency and economy
productivity parameters are revealed;
- a theoretical substantiation of the content is given and the classification
of the system of fundamental endogenous and exogenous factors that determine
long-term trend of sustainable economic development of Kazakhstan with
identification of potential risks and limitations is made;
- a long-term macroeconomic forecast of economic development of Kazakhstan’s
economy with justification of probable trends of key endogenous and
exogenous factors using economic-mathematical models is worked out;
- the governance mechanism for the post-crisis long-term development
of Kazakhstan's economy with the implementation of "windows of
opportunity", and for the rapid updating of innovational and technological
potential based on renovated investment and credit system of long-term
real sector financing is substantiated.
The practical significance of the research. The results of the
thesis were used by the Department of the Investment policy of the Ministry
of Economic Development and Trade of the Republic of Kazakhstan and
the Ministry of Industry and New technologies of the Republic of Kazakhstan
in developing the State Program of Industrial and Innovation Development
of Kazakhstan for 2010-2014.
Macroeconomic forecast results of the long-term development of Kazakhstan’s
economy until 2020 by industries and economy sectors received by applying
a complex of modern economic and mathematical models were used in carrying
out the following research projects: "Analysis of economic development
factors and macroeconomic forecast for 2010-2014" and "Forecast
parameters of socio-economic development until 2020", commissioned
by the Ministry of Economy and Budget Planning of Kazakhstan in 2009.
Testing of the work. Scientific results of the dissertational
research were used in the preparation of scientific reports and reported
at the international scientific conferences.