Өңірлік инновациялық саясат

 

    Ішкі  нарықтың тұтынушылық 600,0 мың теңгені, ал 2010 жылға өнеркәсіптің дамуы жылына - 1,0 млн. теңгені қүрады. «Ноу-хау» технологиясы бойынша «ТЭЦ-2»-ден шығатын жеңіл фракцияны қайта өңдейтін жэне құрылыс қоспаларына және цементке қосылатын өндіріс («Экоминералс» ЖШС) зауыты тұрғызылып, құрылды. Шығарылатын өнім теңіздегі құрылыстарға және судан мұнайды айыра отырып жинақтауға мүмкіндік береді және бұл өнімге деген сұраныс дәрежесі өте жоғары. Шығарылған өнімдер Англияға және де Европаның басқа да елдеріне экспортталады.

    Ресейдің  тапсырыс берушілері үшін құрамында  алтыны бар руданы ғана іздеп табатын  рентген қорғаныстағы рәзеңкелі  лента ойлап табылды, содан кейін орнатылып, жүзеге асырылды(«Сараньрезинатехника» АҚ).

    «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС-не 2003 жылы мырыш  зауыты салынып, іске қосылды, онда 50% төмен (кондиционбаған мырышты концентрат) мырыш құрамды концентратты қайта  өңдеуге мүмкіндік беретін канадалық  жаңа технология пайдаланылуда. Мүндай зауыт ТМД елдері бойынша жоқ, мүлдай кәсіпорындар саны әлемде тек 4-ақ. Сонымен қатар, корпорация ТМД елдері бойынша Нұрқазған кенішіне тау жұмыстарын спутниктік диспетчерлік басқару енгізілді, балқаштық мыс балқыту зауытында өнімділігін екі есеге арттыратын «Ванюков» пеші құралып, іске асырылды. Тағыда айта кету керек, мұндай пештердің саны әлем бойынша тек 5-ақ. Қазіргі таңда канадалық технология бойынша, мыс балқыту зауытының газ тәрізді қалдықтарынан канадалық технологияның көмегімен күкірт қышқылын өндіру зауытының құрылысы жүріп жатыр.

    2006 жылы «Миттал Стилл Теміртау»  акционерлік қоғамына үзіліссіз  болат құйып тұратын технологиясы енгізілді, бұл технологияның көмегімен сұранысқа байланысты болаттың әр түрлерін алуға болады. 2003 жылдан бастап ғана бұл кәсіпорынға процестік және өнімділік сипаттағы 15 жаңа технологиялар енгізілді, бұл жаңа технологиялар шығаратын өнімдердің сапасын тұрақты түрде жақсартып түруды және әлемдік нарықта бәсеке қабілеттілікті ұстап тұруға мүмкіндік береді.

    2005-2007 жылдарда облыстың индустриялық-инновациялық  даму бағдарламасы шеңберінде 67 жоба іске қосылды, оның инвестициялық  соммасы, оның ішінде II деңгейлі банктерден алған несиелері мен кәсіпонның меншік құралдарын қосқандағы соммасы 55915,1 млн. теңгені құрады, 2846жаңа жұмыс орындары пайда болды.

    2008-2010 жылдары 54 жоба бағыталған дамыту институттарымен белсенді түрде жұмыстар жүргізілуде.

    «Ұлттық Инновациялық Қор» акционерлік қоғамымен  бірқатар жергілікті ғалымдардың жобалары іске асырылуда, атап өтетін болсақ:

    - «ТММ» ЖШС цельсий градусындағы  температурасымен су алынатын  өнеркәсіптің әр түрлі салаларының жылу күштерін орнықтыруына арналған сұйық заттарды гидродинамикалық қыздырғыштардың эксперименттік орнықтырылуын құрды; қормен жүргізіліп жатқан тәжірибелік - өнеркәсіптік сынақты қаржыландыру мәселесі де шешілуде;

    - «Органикалық синтездеу және  көмір химия институты» ЖШС  жаңа жоғары тиімді антитрихозитті құрал «Антилишай» линименттің тәжірибелі партиясын шығаруға арналған онықтыру монтажын жүргізуде.

    - «Қарағанды фармацевтикалық зауыты»  ЖШС «Арглабин» ісікке қарсы  препаратының өндірісі үшін ұйымдастырылған  учаскесінде құрылыс жүргізуде.  «Арглабин» препараты экспортқа  шығарылатын болады, дәл қазіргі  уақытта қолдануға өтініш берген  елдер саны 11-ге жетті.

    Қормен 2010 жылдың 1 шілдесіне 395,7млн. теңге қаржы бөлінген. Қазіргі кезде осы қормен тағы аймақтың ғалымдарымен жасалған үш жоба қарастырылуда.

    «Инвестициялық  компания» АҚ-пен «Қазақстанның  инновациялық қор» бірлесіп ірі жобаларды жүзеге асыруда:

    - экологиялық таза кокс өндірісі кешенін құру мен өнеркәсіптік және тұрмыстық қажеттіліктер үшін электр және жылу энергия өндіру («Қазақстан Инвест Көмір»АҚ). Алғашқы 455,0 млн. теңге көлеміндегі құрал-жабдықтар сатып алуға салынды. Бұл жоба аймақтағы электро энергиясын және республикадағы арнайы кокстың тапшылығын төмендетуге зор мүмкіндігін береді.

    - алаңдарға арналған жапқыш-қабаттарды жасау («Евразия флор»АҚ). Қуаттылығы 14 млн. шаршы мер коммерциялық линолеумімен зауыт тек республика тұтынуын қамтамасыз етіп ғана қоймай, экспортқада қойып, оның ішінде ТМД мемлекеттеріне көп шығарылады. Қормен бұл жобаны іске асыруға 414,0 млн. теңге бөлінді, бұл бөлінген жоба құнының 37% құрайды. Қазіргі таңда зауыт жұмыс істеу үстінде, зауыттан шығарылатын өнім жоғары сұранысқа ие;

    - панелді ағаш үй құрылысы мен  конструкциалды желімді брус  өндіру («Қарағанды ағаш өңдеу  комбинаты»АҚ). Алғашқы транш 418,0 млн. теңге көлемінде алынды. Кәсіпорын өнім шығаруға дайындық үстінде, қазіргі заманға неміс құрал-жабдықтарына монтаж жасалынған. Зауыт жылына 200-ге дейін жететін үй шығаруды жоспарлауда. Ағаш брустың ұзындығы 24 метрге дейін жетуі мүмкін.

    Қазіргі таңда қордың қаралуында диаметрі 100-536 мм.-ге дейін болатты құбырлар өндіру жобасы түр. Қор «ТЭО» мен «ПСД»-ны қаржыландырып, оның жүзеге асырылуына шетелдік мамандарды да тартылдырды. Жобаның авторы стратегиялық инвесторлармен, яғни отандық әрі шетелдіктермен сәтті келісім-сөздер жүргізуде. Ағымды жылда біріккен кәсіпорын құрылып, протоколға қол қою жағдайлары күтілуде.

    Қазіргі кезде қормен облыстық жобаларға 1287,0 млн. теңге бөлінді.

    Қазақстан Даму Банкі (БРК) тек қана экспортқа  бағытталған электронды және космостық өнеркәсіптерде қолданылатын, берилийі бар қола өндірісі бойынша «Түсті металдарды өңдеу зауыты» АҚ-ның жобасын қарастырып өтті. Зауыт технологияларын жетілдіріп, сәтті өндірістік сынақтар өткізді. Банк кепілдендірілген өнім сатуды қамтамасыз ететін жағдайды ескере отырып, жобаны қаржыландыруға өз келісімін берді. Осыған байланысты Жапония

    мемлекетінің берилийі бар қола өндірушілерімен келісім-сөздер жүргізді, соның нәтижесінде шикізатты айырбасқа қоя отырып, нарықтың жартысына жеңілдік талабы қойылды (мұндай өндірушілер әлем бойынша екеу; бірі АҚШ-тағы «Вгuзһ Wellmаn» болса, екіншісі жоғарыда аталған жапондық «]NGK Іnsulators» болып табылады). Жапондық жақ балқаштық зауыттың ұсынысын қарастыруға өз келісімдерін білдіріп, сөз берісті. Қаңтар айында берилийі бар қоланың алғашқы партиясы Ресей мемлекетінің кәсіпорынына жүктелініп, беріліп жіберілді.

    Қарағанды облысының инвестициялық қызметі жайлы айта кету керек.

    2010 жылы облыстың кәсіпорынымен негізгі капиталға салынған 153,4 млрд. теңге көлеміндегі инвестиция игеріліп, алдыңғы жылға қарағанда 47,3% жоғары көрсеткішті көрсетті.

    2010 жылға кәсіпорынның меншік формасы бойынша негізгі капиталға салынған инвестициялар құрылымында негізгі үлестік салмағы кәсіпорын меншігінің жеке формасы бойынша (70,2%) жэне меншіктің шетелдік формасы бойынша (24,5%) сай келеді. Меншіктің мемлекеттік формасындағы кәсіпорынының үлесі - 5,3% құрайды.

    Негізгі капиталға салынған инвестициялардың көптеген көлемі өңдеуші өнеркәсіптік кәсіпорындары (41,8%) мен құрылыстарына - 24,4% игерілген. Алғашқы капиталға  салынған инвестицияның жалпы көлемінің 0,3%-тен 7%-ға дейінгісі қалған салаларға сәйкес келеді.

    Негізгі капиталға салынған инвестициялардың негізгі қаржыландыру көзі болып  кәсіпорынның жеке құралдары (48,6%) табылады. Жалпылай көлемдегі тартылған құралдардың көп бөлігін шетелдік құралдар (39,4%) құрайды. Тартылған құралдар көлеміндегі 4,5% бюджеттік құралдар үлесі құраса, басқа құралдарға - 7,5% сәйкестенеді [5]. 

Кесте 6

Негізгі капиталға  салынған инвестициялар

	Нақты болған бағада млн.теңге				Алдыңғы жылға %-бен
	2007 жыл	2008 жыл	2009* жыл	2010 жылдың I жарты жылды ғы **	2007 жыл	2008 жыл	2009* жыл	2010 жылдың I жарты жылды ғы**
Қарағанды облысы	67157	96650	153438	56489	105,2	137,6	147,3	119,7
Қарағанды	21611	22560	35767	8203	113,6	99,8	147,1	107,7
Балқаш	10750	2795	4042	1826	168,3	24,9	134,2	113,1
Жезқазған	9522	17857	14732	9727	101,0	179,3	76,5	130,2
Қаражал	910	1342	4976	522	73,8	141,0	3,4е	27,4
Приозерск	19	28	437	49	188,9	139,7	14,3е	155,0
Саран	215	300	342	219	188,4	133,0	105,8	177,8
Сатпаев	141	855	3532	2062	121,2	5,8е	3,8е	243,5
Теміртау	15467	38868	38790	8151	93,4	240,2	92,6	41,2
Шахтинск	44	110	143	467	124,1	237,1	120,2	18,5е
Абай	790	1356	1682	246	103,8	164,1	115,0	137,7
Ақтоғай	759	190	13827	8350	37,4	23,9	67,6е	14,3е
Бұқар-Жырау  ауданы	385	1030	1361	377	256,9	255,9	122,6	82,8
Жаңаарқа	430	1395	11709	4422	5,2е	3,1е	7,8е	153,8
Қарқаралы	720	1828	2033	656	111,3	242,8	103,2	112,2
Нұра	967	1030	2702	1828	99,2	101,8	243,3	4,9е
Осакаровка	1658	1006	2068	1242	198,0	58,0	190,8	7,8е
Ұлытау	453	1950	1780	357	3,9е	4,1е	84,7	46,4
Шет	2316	2150	13515	7785	43,5	88,7	5,8е	4,3е
Ескерту: Қарағанды облысының статистикалық жылнамасы, 2011ж

 

 осы жерде және одан кейінде:

*) алдын-ала берілгендер 

**) шағын кәсіпорындарды  қоспағандағы оперативті берілгендер

Қазақстан Даму Банкі (БРК) тек қана экспортқа бағытталған электронды және космостық өнеркәсіптерде қолданылатын, берилийі бар қола өндірісі бойынша «Түсті металдарды өңдеу зауыты» АҚ-ның жобасын қарастырып өтті. Зауыт технологияларын жетілдіріп, сәтті өндірістік сынақтар өткізді. Банк кепілдендірілген өнім сатуды қамтамасыз ететін жағдайды ескере отырып, жобаны қаржыландыруға өз келісімін берді. Осыған байланысты Жапония мемлекетінің берилийі бар қола өндірушілерімен келісім-сөздер жүргізді, соның нәтижесінде шикізатты айырбасқа қоя отырып, нарықтың жартысына жеңілдік талабы қойылды (мұндай өндірушілер әлем бойынша екеу; бірі АҚШ-тағы «Вгuзһ Wellmаn» болса, екіншісі жоғарыда аталған жапондық «]NGK Іnsulators» болып табылады). 

    Кесте 6

    Негізгі капиталға салынған инвестицияның  қаржыландыру көздері

2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл 2010 жылдың I жарты жылдығы млн. теңге барлығы %-бен млн. теңге барлығы %-бен млн. теңге барлығы %-бен млн. теңге барлығы %-бен негізгі капиталға салынған инвестиция лар 67157 100,0 96650 100,0 15343 8 100,0 56489 100,0 жеке  құралдары 47993 71,5 61431 63,3 74507 48,6 27838 49,3 тартылған құралдар 19164 28,5 35219 36,4 78931 51,4 28651 49,3 сонымен қатар: банк несиелері 12627 18,8 28015 29,0         оның  ішін-де: шетел банктері (резидент тік емес) 10854 16,2 25893 26,8         басқадай  шетел құралдары (резидент тік емес) 177 0,3 886 0,9 60415 39,4 23027 40,7 бюджеттік құралдар 5596 8,3 6024 6,2 6993 4,5 3030 5,4 басқадай  құралдар 764 1,1 294 0,3 11523 7,5 2594 4,6 Ескерту: Қарағанды облысының статистикалық жылнамасы, 2011ж

 

    Қарағанды облысының 2011-2015 жылдарға арналған индустриалдық-инновациялық даму бағдарламасын жүзеге асыру кезеңінде өнеркәсіптік өнім көлемі 1,6 есеге артты және 2010 жылы 691,0 млрд. теңгені құрады немесе 2009 жылғы деңгейге (513,0 млрд. теңге) 134,7%. өндіріс өсіміне «Миттал Стил Теміртау» КД шахталарындағы (11%), «Қарағанды түсті металл», «Қазақмыс Корпорациясы» ЖШС, «Гефест» көмір өнеркәсібі кәсіпорындары ассоциациясының көмір разрездеріндегі жоспарланып отырған көмір өндірісін арттыру әсер етеді.

    2011 жылы тау-кен саласының күтілетін өндіріс өнімінің көлемі 43,8 млрд.теңге, немесе 2009 жылға 166,5% құрайды. өндіріс өнімі көлемінде тау-кен өнеркәсібінің үлес салмағы 6,5% (2009 ж.) құрайды.

    Соңғы жылдары қайта өңдеу өнеркәсібінің құрылымы өзгерді. Машина жасау және басқа салаларда өнеркәсіптік өнім өндірісінің өсу тенденциясы байқалады, бұл өнеркәсіптің кейбір түрлерінің үлес салмағының қысқаруына алып келді. 

     Кесте 7

     Облыста өнеркәсіптік өнім өндірісі

Атауы	2009 жылы	2010 жылы	2011 жылы күтілетін
Облыстағы өнеркәсіптік өнім көлемі, млрд. тенге	437,0	513,0	691.0
өнімнің айғақты көлем индексі %	103,0	91,1	106.0
Жалпы республикалық өнім көлеміндегі үлес салмағы, %	11,3	10,0	10.6
Ескерту: Қарағанды облысының статистикалық жылнамасы, 2011ж

 

     Өнеркәсіптің  өсімі едәуір көлемді инвестиция салумен қамтамасыз етілді. 2009-2010 жж. Облыс экономикасын дамытуға (қаржылық емес) 308,1 млрд. теңге салынды.

     2010 жылға негізгі капиталға инвестицияның салалық құрылымының талдауы көрсеткендей, олардың едәуір бөлігі өнеркәсіптік кәсіпорындарға (51,2%), оның 41,8% қайта өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарына келеді. Қайта өңдеу өнеркәсібінде капиталға қолайлы салалар қара және түсті металлургия (инвестиция көлемі 74,8%) болып табылады, Мұнда негізгі жабдықтарды модернизациялау мен жаңартуға инвестициялардың негізгі бөлігі бағытталды.