Инвестициялық портфель

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ........................................................................................................................3

 

1 КОМПАНИЯНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПОРТФЕЛІНІҢ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДА АЛАТЫН ОРНЫ.........................................................................5

 

1.1 Компанияның инвестициялық портфелінің мәні, экономикалық негізі..........5

1.2 Компанияның инвестициялық портфелінің негізгі қызметтері және принциптері..................................................................................................................9

 

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОМПАНИЯНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПОРТФЕЛІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ДАМУЫ ............13

 

2.1 ҚР-дағы қаржылық инвестициялар портфелін қалыптастыру көздерінің негізі............................................................................................................................13

2.2 Қазақстан Республикасындағы компанияның инвестициялық портфелін қалыптастырудың жетілдіру жолдары....................................................................17

 

ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................26

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................................27

 

КІРІСПЕ

 

 

 Бұл курстық жұмыстың тақырыбы «Компанияның инвестициялық портфелін қалыптастыру негізі» деп аталады. Инвестициялық портфельдің экономикалық мағынасындағы анықтамасында оны «тірі затталған еңбектің өндірісінің қуаттарын жасақтап,оның көмегімен өндіріс үрдісіне тірі еңбек тұтынуына қарағанда қосымша құнды өндіруге бағытталған салымдар үрдісі». М.И.Кулагин инвестиция дегенде ұлттық экономиканың өндіріс,көлік,ауыл шаруашылығы мен басқа салаларға,ұзақ мерзімді,пайда алу мақсатында салынған қаржыларды түсінуді ұсынады. Дж.М.Кейнс пікірінше инвестиция дегеніміз – капиталды мүліктің осы кезеңдегі өндіріс әрекеті нәтижесіндегі құндылықтардың өсімі немесе ұлттық табыстың тұтынылмаған бөлігі.

  Инвестициялық портфель деп  – шетел компаниясына бақылау  орнатуға мүмкіндік бермейтін акциялар,облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлерін айтамыз. Инвесторлар пайданы тек бағалы қағаздар ережелеріне сәйкес ала алады.

   Инвестициялық портфель  қаржы жағынан анықтамалығы –  бұл табыс табу мақсатында  шаруашылық қызметіне жұмсалатын  активтердің барлық түрлері. Ал экономикалық жағынан экономикалық анықтамалығы – ол құруға,кеңейтуге,қайта құруға,негізгі капиталды техникамен жарақтандыруға,сол сияқты айналмалы капитал осымен байланысты емес өзгерістерге көпшілігінде негізгі капиталға жұмсалатын қозғалысын түсіндіреді.

   Инвестициялық портфель  – ірі корпорация,орталық және  жеке меншік банктер шығаратын  қарыз облигацияларын,шетел капиталын  тарту арқылы қаржыландырудың  маңызды көзі. Шетелдік портфельді инвестицияларды жүзеге асыруда делдалдық қызметті ірі инвестициялық банктер жүргізеді.

  Бұл курстық жұмыстың өзектілігі – қазіргі нарықтық экономикада компанияның инвестициялық портфеліне байланысты мәселелерді қарастыру көздерін жетілдіру жолдарын шешу болып табылады.

  Бұл курстық жұмыстың мақсаты – осы аталған мәселелерді толығымен ашып жеткізу. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан компаниялардың инвестициялық портфельдерін қалыптастыруды тұрақтандыру жолдарын қарастыру болып табылады.

  Ал курстық жұмыстың міндеті – қазіргі күндегі компаниялардың инвестициялық портфельдерін барынша дамыту, оның даму жолында алғашқы іс-шаралар жүргізуін қамтамасыз ету.

   Курстық жұмыс мынандай  құрылымдардан тұрады:

 Бірінші бөлімінде, жалпы  компанияның инвестициялық портфелінің  нарықтық экономикада алатын орны мен негізгі қызметтері және принциптері толығымен ашылады.

   Екінші бөлімінде, Қазақстан  Республикасындағы компанияның  инвестициялық портфелін қалыптастырудың  даму ерекшеліктері мен жетілдіру  жолдары қарастырылған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 КОМПАНИЯНЫҢ  ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПОРТФЕЛІНІҢ НАРЫҚТЫҚ  ЭКОНОМИКАДА АЛАТЫН ОРНЫ

 

1. Компанияның инвестициялық  портфелінің мәні, экономикалық негізі

 

  Инвестициялық портфель  деп – шетел компаниясына бақылау  орнатуға мүмкіндік бермейтін,акциялар,облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлерін айтамыз. Инвесторлар пайданы тек бағалы қағаздар ережелеріне сәйкес ала алады.

  Инвестициялық портфель  – ірі корпорация,орталық және  жеке меншік банктер шығаратын  қарыз облигацияларын, шетел капиталын тарту арқылы қаржыландырудың маңызды көзі. Шетелдік портфельді инвестицияларды жүзеге асыруда делдалдық қызметті ірі инвестициялық банктер жүргізеді.

   Инвестициялық  портфель қозғалысына жекелеген  елдердегі облигацияға төленетін  пайыз мөлшерлемесінің нормасындағы айырмашылық қатты әсер етеді.

   Инвестициялық портфельдің тікелей инвестициялардан негізгі айырмашылығы – портфельді инвестор өзі қаржыландыратын кәсіпорынға бақылау орнатуға ұмтылмайды. Кейбір халықаралық компаниялар жарғыларында оның өзі қаржы салатын кәсіпорында директорлар кеңесіне сайлануына және басқаруына қатысуға тыйым салынған. Бұл басқаруға қатысу жаңа мамандар штаттан қажет етіп, бас компанияның инвестициялық саясатындағы икемділігін азайтар еді.

   Инвестициялық  портфельдің экономикалық мағынасындағы анықтамасында оны «тірі және затталған еңбектің өндіісін қуаттарды жасақтап, оның көмегімен өндіріс үрдісіне тірі еңбек тұтынуына қарағанда қосымша құнды өндіруге бағытталған салымдар үрдісі». М.И.Кулагин инвестиция дегенде ұлттық экономиканың өндіріс,көлік,ауыл шаруашылығы мен басқа салаларға,ұзақ мерзімді,пайда алу мақсатында салынған қаржыларды түсінуді ұсынады.

   Дж.М.Кейнс пікірінше  инвестиция дегеніміз, капиталды  мүліктің осы кезеңдегі өндіріс  әрекеті нәтижесіндегі құндылықтардың өсімі немесе ұлттық табыстың тұтынылмаған бөлігі. Жобалық талдаудың міндеттеріне инвестициялық жобаның іске асырылуын бағалау, жобаның нәтиелілігін бағалау, жобаның тиімділігін бағалау және жобаны оптимизациялау жатады.

   Инвестициялық  қаржы жағынан анықтамалығы – бұл табыс табу мақсатында шаруашылық қызметіне жұмсалатын активтердің барлық түрлері. Ал экономикалық жағынан экономикалық анықтамалығы – ол құруға,кеңейтуге,қайта құруға,негізгі капиталды техникамен жарақтандыруға, сол сияқты айналмалы капитал осымен байланысты емес өзгерістерге көпшілігінде негізгі капиталға жұмсалатын қозғалысын түсіндіреді.

   Нарықтық экономикада  инвестиция кез келген формада  қаржы процесі ретінде табыс  табуға немесе қандай да болмасын  басқа да нәтижеге жетуге тығыз байланысты.

   Инвестиция –  бұл ресурс, оны жұмсай отырып, болжанған нәтижеге жетуге болады. Сонымен, инвестицияның мәні инвестициялық қызметтің кері жағын өзіне ұштастырады: ресурс шығындары және нәтижелік,яғни инвестициялар өз нәтижелерін бермесе, онда олар пайдасыз болғаны.

    Инвестициялар  қаржы ресурстарын пайдалануды  қысқа мерзімді немесе ұзақ  мерзімді күрделі қаржылар формасында  жүзеге асырылады.

   Капитал орталықтануының  бірден-бір түрі болған акционерлік  қоғамның құрылуы болып табылады. Капиталдың шоғырлану мен орталықтануы өндірістің шоғырлануына жағдай жасайды. Өндірістің шоғырлануы дегеніміз ірі кәсіпорында барынша өндіріс құрал-жабдығын, жұмыс күшін және өнімді шығаруды бір қолға жұмылдыруды айтамыз.

   Практикада қорлану  күрделі қаржыны (инвестиция) тартумен жүзеге асады. Күрделі қаржы (инвестиция) – бұл жаңа құрылысқа,жабдықтауға,жұмыс жасап тұрған кәсіпорынды ұлғайтумен техникалық қайта жабдықтауға,тұрғын-үй,мәдени тұрмыстық құрылысқа кеткен шығындар.

   «Инвестиция»  немістің «» деген сөзі және бұл кәсіпорынға пайда табу мақсатында ұзақ мерзімге салынған капитал мөлшерін көрсетеді. Осы тұрғыдан «инвестициялау» күрделі қаржыға қарағанда кең мағына білдіреді.

    Батыс елдері  экономикалық теория мектептері  инвестициялау процесін былай  түсінген: кез келген қаржыны жұмсаудың мақсаты табыс, пайда немесе пайдалық табу. Бұған акция,облигация,жинақ сертификаттары,сақтық және зейнеткерлік қорға және басқаларға жұмсалған шығындар да жатады.

   Инвестиция қайнар көзіне өнеркәсіп кәсіпорынның көптеген пайдасы, ірі банктердің еркін ақшалай қоры, тұрғындардың жиналған ақшалары, мемлкеттік ақшалай қаржылары, яғни мемлекеттің табыстары (салық, кеден салығы және т.б.) жатады. Одан барлық шығындарын алып тасталынады. Тұтынуға кетпеген барлық ресурстар – жинақталған ресурстар болады. Олар инвестиция ретінде жаңа кәсіпорынды салуға, жол құрылысына, денсаулық сақтау, оқу-ағарту, мәдени объектілеріне бағытталады, яғни капиталдың қорлануына жұмсалады. Қорлану теориясын К.Маркс «Капиталдың» бірінші томында қарастырады, онда капиталдың қорлануының мәні мен механизмін ашады, ол өз кезінде оның органикалық құрылымын өзгереді және жұмыссыздықты тудырады.

   Инвестиция теориясын  ағылшын экономисі Дж.Кейнс өзінің  «Еңбекпен қамту,пайыз және ақшаның  жалпы теориясы» еңбегінде қарастырады,онда ол инвестицияны өндіріске жан бітіретін және тиімді сұранымның басты факторы ретінде анықтайды[1, 5-9 бб].

   Инвестицияның  өсуі ұлттық табыстың ұлғаюына, өндіріске қосымша жұмыскерлерді  тартуға ықпал етеді, яғни жұмыссыздықты  жояды.

    Инвестицияның тиімділігін анықтау үшін оларды қол жеткен нәтижелермен салыстыру керек. Күрделі қаржыны тікелей нәтижесі болып негізгі қорды іске қосу болды. Ал, инвестицияның түпкі нәтижесі ұлттық табыстың өсуі болмақ.

   Инвестиция тиімділігінің  артуы дегеніміз ең аз инвестиция мөлшерімен нәтижесі бір өнімге деген инвестицияның жеке үлесінің азаюына қоғам қажетті прогрессивті өнімді шығаруды айтамыз.

   Инвестиция тиімділігін  арттыруға былай қол жеткізіледі:

• инвестицияның техникалық құрамын жақсарту, бұл жабдықтарға шығындар оның жеке үлесінің артуын көрсетеді;
• жұмыс жасап тұрған кәсіпорында техникалық қаруландыру мен реконструкциялауға және жаңа құрылыстың салынбауында күрделі қаржының жеке үлесінің артуы;
• жаңа объектілерін салу мерзімін қысқарту.

    Инвестициялық портфель тиімділігін арттырудың басты құралы техникалық прогресс болып табылады. Жаңа техниканы ендіру оның экономикалық тиімділігін анықтау қажеттілігін қарастырады және оның пайдалы тиімділігінің ескісімен салыстырғанда мына көрсеткіштермен айқындалмақ: машина,станоктың қуаты мен өнімділігі, ондағы детальдарды дәл өңдеу және т.б. Сондай-ақ, пайдалы тиімділігінің басты элементі еңбек қауіпсіздігі, қызмет жасаудың ыңғайлығы, еңбек тиімділігін арттыру және оны жеңілдету болып табылады.

   Инвестициялар ЖҰӨ-нің ең маңызды және ең өзгермелі компоненттерінің бірі болып табылады. Қашанда болмасын құлдырау кезінде тауарлар мен қызметтерге деген шығын қысқарады, бұл қысқарудың үлкен бөлігі инвестициялық шығындар көлемінің құлдырауына қатысады.

   Инвестициялық шығындардың үш типі ерекшеленеді. Кәсіпорынның негізгі қорларына инвестициялар болып: кәсіпорынның өздерінің өндірістік қызметтеріне пайдаланулары үшін алған ғимарат,құрылыс және құрал-жабдықтар саналады.

   Тұрғын-үйлер құрылысы  инвестициялары тұру үшін алынған үйлерге, сондай-ақ жалға беру үшін алынған үйлерге шыққан шығындарды қамтиды.

   Сақтық қор  инвестициясы – фирмалардың сақтауға  қалдырған тауарларын,оның ішінде  шикізаттар мен материалдарды,  бітпеген өндіріс пен дайын  өнімдерді қамтиды.

   Қазақстан Республикасының «шетелдік инвестиция туралы» Заңында: «Портфельді инвестициялар дегеніміз – мүліктік құндылықтардың барлық түрлері және оларға деген құқық, сондай-ақ пайда алу мақсатында инвесторлардың кәсіпкерлік қызмет нысандарына жұмсаған интеллектуалдық меншікке құқық».

   Бұның өзі «Портфельді  инвестиция» деген терминді спецификалық  функционалды жүктемесінен айырып, оны «капитал жұмсау» деген  жалпы ұғымға айналдырады.

   Өйткені инвестицияларды  құқықтық көзқарас тұрғысынан  анықтау маңызды, сол арқылы өндірісті ұдайы дамыту негізі ретінде инвестициялаудың бастау көздері мен тетігі және экономикадағы өмірлік қажетті заңды процесс жайында көрнекті түсінік беруге болады.

   Сөйте тұра  «инвестициялар» санатына деген  европалық және американдық методологиялық тәсілдің мазмұны инвестицияны «капитал жұмсаудан» айырып қарайды, оларды салыстырмалы түрде біріктіреді. Қазақстан Республикасы Президентінің, «Бухгалтер есебі туралы» заң күші бар Жарлығында жалпы инвестициясының қандай да бір анықтамасы берілмеген, ол ҚР «Статистика туралы», «Салық және бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы» Заңдарында да берілмеген. Қазақстандық салықтың Заңнамасы өзінің «активінде» тек «капитал жұмсау» терминін пайдаланып, «инвестициялар» санатын толықтай илемеуі, инвестициялық қызметті дамытудағы салықтық ынталандыру жолына тосқауыл туғызады. Ал оның солай болуы бір жағынан «капитал жұмсау» терминінің жалпы және арнайы заңнамада әртүрлі түсіндірілуінде болып тұр. Екінші жағынан, кәсіпорынның ұзақ мерзімді мүлік түрлерінің тізімі, бухгалтерлік есептің халықаралық стандартқа өтілуіне байланысты, бұрынырақта күрделі шығындар құрамында саналған: жер учаскелері, табиғат пайдалану объектілері, материалдық емес активтер сияқты негізгі қаражаттар есебіне жататын ұзақ мерзімді активтермен салыстырғанда кеңейе түседі. Сонымен, ұзақ мерзімді капитал жұмсаудың қазіргі экономикалық мазмұны дәстүрлі «капитал» жұмсау ұғымының аясына енді сыймайды [2, 25-26 бб].