Банктік емес несиелік мекеменің ағымдағы жағдайы

    Жоспар

     Кіріспе……………………………………………………………………..3

   І.Банктік емес несиелік мекемелер түрлері

   1.1 Инвестициялық және иновациялық қорлар………………………….5

   1.2 Сақтандыру қорлары…………………………………………………..9

   1.3 Жинақтаушы зейнетақы қорлары…………………………………...12

   1.4 Қор биржалары……………………………………………………….15

   1.5 Кредит серіктестігі…………………………………………………...17

   ІІ. Банктік емес несиелік мекеменің  ағымдағы жағдайы.

   2.1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары…………………………………..35

   2.2. Сақтандыру компаниялары…………………………………………49

   ІІІ. Қорытынды…………………………………………………………...55

   IV. Пайдаланған әдебиеттер…………………………………………….56  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе

    Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарынан нық орын алу  жөніндегі стратегиялық міндеттің  орындалуы үшін әлемдік экономиканың өсімінен тұрақты түрде асып отыратын экономикалық даму қажет. Еліміздің жоғары деңгейде өзіндік жолы бар мемлекет ретінде танылуы, оның әлеуметтік-экономикалық үстемелеп дамуы, халықтың әл-ауқатын, тұрмыс жағдайын жақсартудың негізі болып табылады.  Бұл үшін қаржылық және әлеуметтік тұрақтылықты сақтай отырып шаруашылық жүргізудің қолайлы жолдарын туғызу қажет, халықаралық еңбек бөлінісіне, ел экономикасының өсуіне тиімді жағдай орната отырып, белсене қатысу керек.

   Сұраныс пен ұсынысты ұтымдылығына сәйкес пайдалану  үшін ресурстардың бөлініп таралуы арқылы нарық экономикалық тиімділікке қол жеткізеді. Қаржы нарығының және осыған сәйкес мекемелердің жақсы жүйелері ақшаларын жоғары пайдасы бар инвестицияларға аудару арқылы осы процестің бір бөлігі болып табылады. Әлемдік тәжірибе бойынша қаржы жүйесі  жоғары дамыған елдер бұл жүйесі нашар дамыған елдермен салыстырғанда тез, әрі өседі. Сонымен қатар бұл елдер экономикалық жағдайларының шұғыл өзгеруіне жақсы бейімделе алады. Сондықтан, экономикасы дамушы елдердің барлығы үшін кез келген қаржылық жүйесінің ажырамас бөлігі – банктік емес қаржылық институттардың дамуын тездетудің маңызы зор.

   Бүгінгі күнгі өзекті мәселе- дағдарыстан  шығу.Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев халыққа  жолдауында:

     Мемлекет дағдарыстың алдын алудың  барлың шараларын жасауда. Ұлттық қордан бөлінген ауқымды қаражат қазір отандық экономиканың кідіріссіз жұмыс істеуіне қызмет ете бастады. Әлеуметтік кепілдіктер толығымен сақталып отыр.

   Өмірге  қабілетті және икемді экономика  жасау үшін біз дәйектілікпен  күрделі құрылымдық реформаларды жүргізіп, экспорттық әлеуетті ұлғайттық және әртараптандыруды бастап кеттік.

   Нақ сондықтан да бүгінде біздің айтарлықтай  мүмкіндігіміз бар және ойластырылған  әрі тиімді дағдарысқа қарсы саясат жүргізуге жағдайымыз жетеді.

    Қазақстан әлемдік экономиканың өскелең турбуленттілігіне жедел үн қатқан және алдын алу шараларын іске асыруға кіріскен әлемдегі алғашқы мемлекеттердің бірі болды.

   Қаржы жүйесінің тұрақтылығын сақтау үшін біз банктерге қосымша өтімділік бердік. Бұл шағын және орта бизнестің, ірі кәсіпорындардың экономикалық белсенділігін қамтамасыз ету үшін жасалды,-деген болатын.

     Осы банктік емес ұйымдарды дамыту арқылы дағдарысқа төтеп беру.

    Курстық жұмыстың мақсаты-Қазақстан республикасындағы банктік емес ұйымдардың жұмыстарының дұрыс орындалуы мен олардың экономикалық  өсуді ынталандырудағы үлесін зерттеу.

    Курстық жұмыстың міндеті-Банктік емес ұйымдардың жүзеге асыратын операциялары жөнінде мол мағлұмат беру және олардың экономикада қажеттілігін көрсету.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I.Банктік емес кредиттік ұйымдар

                       1.1 Инвестициялық инновациялық қорлар

    Маманданған қаржы-несие мекемелері нарық экономикасындағы несие жүйесінің маңызды және объективті қажетті буыны болып есептеледі. Мұндай мекемелерсіз несие жүйесінің экономикалық түрлі буындары мен халыққа көрсететін қызметтері толық болмай қалар еді.

    Несиелік  мекемелер  клиентураның белгіл бір тұрпатына қызмет көрсетуге немесе негізінен банк қызметінің бір-екі түрін жүзеге асыруға бағдарланады. Олардың қызметі негізінен нарықтың шағын сегментіне қызмет көрсетуге және әдеттегідей ерекше клиентураға және айрықшалықты атқарымдарды беруге шоғырланады.

    Мұндай  мекемелерге қосарлы бағынушылық  тән, бір жағынан , несие есеп айрысу операцияларын жүзеге асырумен байланысты болғандықтан, олар Орталық банкінің сәйкес талаптарын басшылыққа алуға мәжбүр, екінші жағынан, қандай да болмасын қаржы, сақтандыру, инвестициялық немесе басқа операцияларға маманданып, олар тиісті ведомстволардың ретке келтіретін әрекеттеріне ұшырайды.

    Инвестициялық және инновациялық компаниялар ақшалай қаражатты, оның ішінде облигациялық заемдар, акциялар мен басқа бағалы қағаздарды ұзақ мерзімдерге шоғырландыруға және ұзақ мерзімді несиелер беруге маманданады. Инвестициялық компаниялар ұзақ мерзімді жұмсалымдар үшін қаражаттың жетіспеуін бастан кешірген кәсіпкерлер мен қаражатты ұзақ мерзімге салушы салымшылар арасындағы делдалдық мекемелер түрінде болады. Инновациялық компаниялар да, сондай-ақ инвестициялық болады, тек технологиялық жаңа енгізілімдерді әзірлеуді және игеруді несиелейді.

     Инвестициялық қорлар 7 шілде 2004 ж ҚР «Инвестициялық қорлар туралы» №576-11 заңына сәкес инвестициялық үлестік жарна немесе акционерлік қоры (ИҚ) құрылған болатын.

ҚР-да инвестициялық  қордың 2 түрі бар:

1. Акционерлік инвестициялық қор (АИҚ);
2. Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ); олар келесі формада болуы мүмкін: ашық, аралық немесе жабық.

       Ашық ҮЖИҚ ҚР «инвестициялық қорлар туралы» заңында белгіленген тәртіп пен шарт негізінде компания басқарушысынан оның үлестік жарна иесіне үлестік жарнасын сатып алуды талап ететін құқықты ұсынады. Осы инвестициялық қордың (ИҚ) ережесіне сай 2 аптада 1 рет ал ҮЖИҚ аралығында – ұзартпай жылына 1 рет сатып алуды ұсынылады. Жабық ҮЖИҚ оның үлес жарнасының иеленушісіне осы қордың үлес жарнасын иеленушісінен жалпы жиналысына қатысу құқығын табыс етеді. Сонымен қатар қордың қарастырылған ережесімен үлес жарнасы бойынша және шарт тәртібінде дивиденттерді алуды ұсынады.

    Жабық түрдегі ҮЖИҚ үлес жарнасын иеленушіге өзіне жататын үлес жарнасын компания басқарушысынан сатып алуды талап етуге құқы жоқ.

    ИҚ  инвестициялық қызметі лицензиясының  бар кезінде дербес АИҚ инвестицияларының  немесе осы қордағы жарналық  үлесті иеленушілердің  немесе басқарушы  компания қоры акционерлерінің табыс  алу мақсатының жинақталуымен анықталады.

    Басқарушы компания – бағалы қағаздар нарығында кәсіби қатысушы, инвестициялық қоржынды лицензияның негізінде басқаруға және ИҚ активтерін сенімгерлікпен басқарып жүзеге асырушы.

    Инвестициялық деклорация – ИҚ активтеріне қатысты инвестициялық қызметтің шектеу және мақсатын, стратегиясын сақтандыру шарттарын және қор активтерін әртараптандыратын инвестициялық объектілер тізбесін анықтайтын құжат.

Инвестициялық кіріс (табыс) – олардың инвестициялар нәтижесінде алынған ақша түріндегі ИҚ активтерінің өсімі.

1. Инвестициялық акционерлік қор (ИАҚ) ҚР «Инвестициялық қорлартуралы» белгіленген заңның талаптарына сәйкес жинақтау мен инвестициялаудың айрықша қызмет түрі болып табылатын акционерлік қоғам. Сонымен қатар, осы қоғам акционерлері енгізген оның  инвестициялық декларациясын, ақшасын және оның акциясын, осындай инвестициялаудың алынған нәтижесінде төлейді.

    АИҚ жоғарыда көрсетілген өзге қызметті іске асыруға, «алтын акцияны» енгізуге, еншілес ұйым құруға, жай акциядан басқадай қаржылық құралдарын шығарып және орналастыруға құқығы жоқ.

    Офшорлық  аймақта тіркелген заңды тұлғалар, осы компаниямен келісімшарт  жасасқан басқарушы компания, тіркеуші мен кастодиян ИҚ құрылтайшысы немесе акционері бола алмайды.

    Басқарушы компания, кастодиян мен тіркеуші өзара байланыста болмауы керек.

    АМҚ жарғысында ҚР «Инвистициялық қорлар туралы» Заңнын белгіленген талаптары  мен оның  оның инвестициялық  декларациясының шартына сәйкес  инвестициялау қызметі ИҚ-дың  айрықша түрі болып табылатыны, АИҚ  органдарын ұстаудағы шығынның ең көп мөлшері, түрлері мен тәртібі инвестициялық декларацияда белгіленуі керек.

    АИҚ ақшалары тек қана ұлттық валютаның  ақшасымен төленеді. Оларды орналастыру  кезінде акциялардың жарым жартылай төлемдеріне жол берілмейді.

2. Үлестік жарна инвестициялық қоры (ҮЖИҚ).

    Үлестің жарна инвестициялық қор заңды  тұлға болып саналмайды, ол шексіз мерзімге құрылады. Үлестік инвестициялық  жарна қорының меншік активтерінің үлесіне құқық беруді басқарушы  компания шығаратын үлес жарнасымен куәландырады.

    Үлестік жарна  құжатталмаған формада шыққан атаулы эмиссиялық бағалы және үлестік инвестициялық жарна қорындағы оның меншік үлесін дәлелдейді. Оның жұмысы тоқтаған кезде, сонымен қатар үлестік инвестициялық жарна қорының меншіктігімен, басқа да құқықтарға байланысты және үлестік инвестициялық жарна қорының активтерін өткізуден (сату) түскен акцияны алуға құқық береді.

    Үлестің инвестициялық жарна қоры активтерінің ең аз мөлшері есептік айлық алу  мың еселік көрсеткішін құрайды.

    ҮЖИҚ  қызметі жоғарыда аталған «Инвестициялық қор туралы» заңымен реттеліп отырады.

Қазақстанда бірінші үлестік инвестициялық  жарна қоры 2004 ж соңына таман пайда  болды. Басқарушысы Compass компаниясы 2004 ж қарашасында компанияға қарасты қазақстандық екі ҮЖИҚ-тың бірінші рет тіркелгені туралы хабарлап жария етті. Бұл қорлардың біріншісі қоржынды инвестициямен,  екінші тікелей инвестициямен айналысады. Сонымен қатар 01 және 02 тіркелім нөмірін алып, салымшыларды тарта бастады. Сонымен, жаңа ел тарихы үшін қаржы нарығының жаңа сегменті ашылды.

Сол жылы инвестициялық қоржынды басқару жөніндегі (бойынша) Сентрас-Секьюритиз компаниясы Қазақстанда алғаш рет «Қазыналық» ашық ҮЖИҚ құрды. Қазақстанда бірінші рет құрылып отырған ашық ҮЖИҚ  қаржы нарығының даму тарихындағы елеулі кезеңі болып табылады. Сонымен ол елдегі қалыптасқан жинақ ақша мен инвестицияның құрылымын жеке тұлға ретінде және корпоративті құрылымын өзгертуге  қабілетті. Себебі банктегі депозиттің пайызына қарағанда үлес жарнасының табысы анағұрлым жоғары.

Ресейде бірінші ҮЖИҚ 1996 ж пайда болды. 5 жылдан кейін олардың кейбіреудері жылына 125%-ға дейін пайда тапты. Шынында, кейіннен олардың табысы төмендеп, 10-45%-ға дейін ауытқыды, қазірде олардың саны бірнеше жүздеп саналады.

2005 жылдың  басында Қазақстанда 6ҮЖИҚ тіркелген  болатын, мамандардың болжамдары бойынша шамамен қазақстандардың 10% өздерінің жинаған ақшалары осы қорларда сақтайды, - дейді.

    Ипотекалық компаниялар жер және жылжымайтын мүлік кепілдігімен ұзақ мерзімді мерзімді негізде қаражаттарды тарту және орналастыру жөнінде несие операцияларын іске асырады. Мұндай банкілердің пассивінің ипотекалық облигациялар,акциялар мен басқа бағалы қағаздар елеулі үлесін құрайды.