Қазақстан Республикасының ұлттық саятсаты: мақсаты мен негізгі типтері.

      ауылдың экономикасы мен әлеуметтік жағдайының деңгейін қала тұрғындары деңгейіне  жеткізуге бағытталған, ұлттық менталитетке байланыстырылған, ұлттық-аграрлық даму бағдарламасын дайындау;

      «Жер  Кодексін», «Жер қойнауы туралы»  заңды қайта қарау, жерді сату мен жер қойнауының байлығын пайдалану  туралы заңнамаларды ұлтық даму тұжырымдамасының бағытына сәйкестендіру;

      елiмiздiң  ауыл шаруашылығына арналған жерлерiн  шетел мемлекеттерiне жалға беруге немесе бiрлескен кәсіпорын құрып  пайдалануына жол бермеу, шетел азаматтарына, азаматтығы жоқ адамдарға жерді  жалға беруге тиым салу;

      жоғары  білімді инженерлер мен менеджерлерді, кәсіби жұмысшыларды оқыту және олардың  біліктілігін арттыру жүйесін құру арқылы Қазақстанда жұмыс істеп  жүрген шетелдік мамандарды ұлттық мамандармен  ауыстыру;

      ауылдың экономикалық, әлеуметтік, мәдени өркендеуіне  жұмыс істейтін, инфрақұрылымды дамытатын, ұлттық менталитетке негізделген дәстүрлі экономиканы дамытатын аймақтық бағдарламаларды дайындау, оларды қомақты  және мақсатты қаржыландыру;

      елімізде  орын алып жатқан урбанизациялық процестерге  мемлекеттік қолдау көрсету, қалаға келіп жатқан азаматтарды қоныстандыру және әлеуметтендіру үшін арнайы мемлекеттік  бағдарламаны қабылдау;

      қазба байлықтарды, мұнай мен газды  шетелге сатуды қатаң бақылауға  алу арқылы ел қазынасын молайту, одан түскен табыспен жастардың тегін  білім алуын, оларды тұрғын үймен  қамтамасыз ету мәселесін түбегейлі  шешу;

      халықтың  әл-ауқаты мен өсімін тұрақты түрде  қамтамасыз ету мақсатындағы (зейнеткерлерге, студенттерге, көп балалы аналарға берілетін көмек, дүниеге келген әрбір балаға берілетін жәрдем ақы  және т.б.) әлеуметтік қолдаудың деңгейін көтеру;

      баспанасынан  айрылған, банктерге қарызға батқан үлескерлер мен борышкерлердің мәселесін  шешуге бағытталған мемлекеттік  іс-шараларды дереу қолға алу;

      сыбайластықпен, заңсыз жекешелендірумен талан-таражға  түскен ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерлерді халыққа қайтару;

      Қазақстан жерінің жартысынан көбі өмір сүруге қолайсыз шөл және шөлейт жерлер екенін ескеріп, онда тұрып жатқан тұрғындарды  қалаларға немесе шұрайлы жерлерге көшіру бағдарламаларын жасау керек.  

      4. Тәрбие, білім беру және ғылым саласында: 

      Қазақстан Республикасының бұл саладағы басты  міндеті - оның тәуелсіздігі мен егемендігін, саяси және экономикалық дамуының тірегі болатын, ұлттық құндылықтар мен  ұлттық мұраттарды бойына сіңірген патриоттық рухтағы білімді жаңа ұрпақ тәрбиелеу, ғылымды жан-жақты дамыту.

      Ол  үшін:

      ұлттық  тарихты, зердені, рух пен мәдениетті терең насихаттайтын әр деңгейдегі, сан алуан технологиядағы жаңа буын оқулықтарын дайындау;

      жоғары  оқу орындарында оқытылатын гуманитарлық және техникалық мамандықтарға арналған мемлекеттік тілдегі оқу құралдары  мен оқулықтардың сапасын арттыру;

      арнайы  мемлекеттік бағдарлама арқылы жасөспірімдер  үшін қазақ және басқа тілдерде ұлттық ауыз әдебиетінің үздік үлгілерін, бай эпикалық мұрасын кеңінен  насихаттайтын кітаптар, мультфильмдер, дискілер шығару;

      90-жылдардағы  жабайы жекешелендіру кезінде  жабылып қалған балабақшалар  мен мәдени ошақтары желісін  қайтарту және демографиялық  үдерістерге сай қайта жаңғырту;

      білім беру жүйесі жас азаматтардың қазақ  тарихы мен мәдениетіне, мемлекеттік  тіліне деген құрметін арттыруға, Қазақстан  Республикасына, оның мемлекеттік рәміздеріне, құндылықтарына деген сүйіспеншілік  сезімдер мен отансүйгіштік қасиеттерді  өсіруге бағыттау;

      балабақшадан  жоғары оқу орнына дейінгі мемлекеттік  тілді үйретудің үздіксіз жүйелері мен бағдарламаларын дайындап, оларды батыл түрде енгізу;

      балабақшаларда, мектептерде және жоғары оқу орындарында  тарихты бұрмалау, жеке басқа табыну, елдiң дамуын бiржақты дәрiптеу сияқты ұрпақ тәрбиесiнiң негiздемелерiне қайшы, бiлiм стандартына сай емес «Өзін-өзі тану» сияқты жастарды рухани аздыруға алып келетін пәндердi оқытуға тыйым салу;

      мемлекеттік балабақшалардағы тәрбие жұмыстарын мемлекеттік  тілде жүргізу;

      барлық  мектептер мен ЖОО-дарында қазақ  әдебиеті, тарихы және тілі оқытылуы тиіс. «Орыс әдебиеті» пәнінің орнына «Әлем әдебиеті» пәнін енгізу керек. 

      5. Ақпараттық салада: 

      Ақпараттық  салада ұлттық саясат төмендегі басымдықтарды  іске асыруға негізделуі тиіс:

      2010 жылдың 1 қыркүйегінен бастап "Қазақстан"  телеарнасы негізінде жүз пайыз  мемлекеттік тілде хабар тарататын  қоғамдық арна жасау және тәулік  бойы мемлекеттік тілде хабар  тарататын жаңа теле-радиоарналарын  ашу;

      "Бұқаралық  ақпарат құралдары", туралы заңды  қайта қарау, "Мемлекеттік тіл  туралы" заңдар мен нормативтік  құқықтық құжаттар қабылдау арқылы телеарналардың мемлекеттік тілдегі хабарларды тарату үлесін жүйелі түрде арттыру;

      еліміздің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, басқа елдердің қоғамдық пікірді  қалыптастырудағы мүмкіндіктерін шектеу, ұлттық зердеміз бен менталитетімізге жат құндылықтардың насихатын азайту мақсатында шетел телеарналарына қатысты  заңдық шектеу саясатын жүргізу;

      2011 жылдан бастап Қазақстандағы  кинопрокаттың мемлекеттік тілде  жүргізілуін қамтамасыз ету. Қажет  болған жағдайда фильмдерді басқа  тілдегі субтитрлермен беруді  ұйымдастыру;

      қазақтілді  интернеттің дамуына мемлекеттік  көмек көрсету, жаңа технологиялардың мүмкіндіктерін ұлттық тарих пен  мәдениетті дамыту үшін кеңінен қолдану;

      "Электронды  үкімет" жүйесінің түпнұсқасы  ең алдымен қазақ тілінде жасалып,  қажет болған жағдайда басқа  тілдерге аударылуы керек, халық  арасында интернет-қызметтерді дұрыс  пайдалануды кеңінен насихаттау  және қоғамның бар саласына  енгізу;

      өзге  тілдерде шығатын БАҚтарға қазақ  тарихы мен мәдениеті, ұлттық құндылықтар  мен дәстүрлер туралы ақпараттарды ұлттық сәйкестілікті, этносаралық  және дінаралық келісім және саяси  тұтастықты насихаттауды іске асыру;

      "АИФ-Казахстан", "Комсомольская правда-Казахстан", т.б. сияқты Ресей мемлекетінің  идеологиясы мен ақпаратын тарататын  БАҚ-тарды мемлекет тарапынан  қаржыландыруды толық тоқтату;

      мемлекеттік және жекеменшік компанияларға ұлттық мұраттар мен рухани құндылықтарды  қоғамдық санада бекітетін, ұлттық тарих  пен мәдениетті насихаттайтын өнімдерді (теле және радиобағдарламалар, кинофильмдер, құжатты фильмдер, роликтер т.с.с) шығаруға мемлекеттік тапсырыс беру;

      этносаралық және дінаралық тақырыптарға қатысты  журналистер арасында этикалық қағидалар  мен кәсіби кодекстердің қабылдануын, олардың іске асуына ықпал ету;

      мемлекеттік тілдегі мерзімдік басылымдардың  бәсекелестік қабілетін қалыптастыру үшін олардың кейбіреулеріне оқырмандарды күштеп жаздыру тәжірибесін  тоқтату керек. 

      6. Тіл саласында: 

      Қазақстан Республикасындағы тіл саясаты  төмендегі басымдықтарды іске асыруға  негізделеді:

      мемлекеттік тілді меңгеру еліміздің әрбір  азаматының міндеті болып табылады;

      мемлекеттік тілді үштің бірі етіп әлсіретуге бағытталған «үш тұғырлы тіл» саясатына жол берілмейді. Әркімнің өз қалауы бойынша басқа тілдерді меңгеруіне ешқандай шек қойылмайды;

      қазақ елінің азаматтығын алуда сол  адамның мемлекеттік тілді меңгеруі басты талап болып саналады;

      қазақ жерінде жұмыс істеп жатқан, шетелдік компаниялардан өз аудармашыларының мемлекеттік  тілді меңгеріп, үкіметтік органдарымен, жергілікті кәсіпорындармен және басқа  да ұйымдармен мемлекеттік тілде  қарым-қатынас жасауы талап етіледі.

      2010 жыл ішінде «Мемлекеттік тіл  туралы» жаңа заң қабылдануы  керек. Заңда қазақ тілінің  мемлекеттік органдардың іс-қағаздарын  жүргізу тіліне айналуы, оның  сот, бизнес, банк, білім беру, ғылым,  мәдениет т.б. салаларында да  мемлекеттік тіл дәрежесіне жетуінің  механизмдері мен талаптары белгіленеді.

      "Мемлекеттік  тіл туралы" заң қабылданғаннан  кейін Үкімет деңгейінде төмендегідей  шешімдер жүзеге асырылуы тиіс:

      әр  мамандық иелеріне мемлекеттік тілді  білу деңгейлерін анықтайтын "Қазтест" бағдарламасын қолдану ережелерін бекіту;

      мемлекеттік қызметкерлердің барлығы мемлекеттік  тілді белгіленген дәрежеде білетін  болуы шарт;

      жергілікті  мемлекеттік басқару органдарының мемлекеттік тілге толық көшу кестесі белгіленуі керек;

      республикада  мемлекеттік тілді үйретудің  бірізді-сатылы бағдарламасын балабақша-мектеп-орта арнаулы оқу орны-жоғары оқу орны-мемлекеттік  қызмет жүйесі бойынша дайындап, міндетті мемлекеттік бағдарлама ретінде  бекіту.

      барлық  мемлекеттік шаралар мен шетелдік келіссөздер мемлекеттік тілде  жүргізіледі.

      Республика  деңгейінде Мемлекеттік тілді дамыту институты құрылуы керек. Оның басты мақсаты болып қазақ тілінің модернизациясына қатысты ұсыныстар дайындап, болашақтағы латын әліпбиіне көшуге қатысты дайындықтарды жүргізу болып белгіленуі керек.

      Республика  деңгейінде аударма орталығы құрылып, оның міндетіне әлем әдебиеті мен ғылымның озық үлгілерін қазақ тіліне аудару және қазақ әдебиетінің үздік үлгілерін әлем тілдеріне аудару жатқызылуы тиіс.

      2011 жылы мемлекеттік "Қазақфильм" компаниясының ішінен ұлттық дубляж орталығы қайта қалпына келтіріліп, оған әлемдік деңгейдегі рухани, ғылыми, мәдени маңызы бар кинофильмдер мен деректі фильмдерді, балалар мен жасөспірімдерге арналған мультфильмдерді қазақ тіліне жоғары сапамен аудару міндеті жүктелуі керек. 

      7. Дінаралық салада:

      Бұл саладағы басты басымдықтар мынадай:

      қазақ жеріндегі барлық діни ағымдардың іс-әрекеттерінде этносаралық қатынастарға нұқсан келтіретін, жергілікті халықтың әдет ғұрыптарына қайшы келетін жұмыстарына заң арқылы тиым салынады;

      мемлекет, азаматтық қоғам мен дәстүрлі діни ұйымдар баршаға ортақ адамгершілік ізгілікті насихаттау, қоғамның рухани денсаулығын қамтамасыз ету, отбасының рөлін күшейту, қылмыскерлік, алкоголизм мен нашақорлыққа қарсы күрес жүргізу бағытында бірігіп қоян-қолтық жұмыс атқаруы керек;

      мемлекет, азаматтық қоғам мен діни ұйымдар азаматтардың, әсіресе жастардың арасында діни экстремизм мен радикализмге тосқауыл қою, дінді азаматтардың денсаулығы мен рухани болмысына қарсы пайдалануға, дінді қаржылық пайда көзіне айналдыруға жол бермеу тұрғысында келісілген іс-шараларды  бақылауда ұстайды;

      көшелерде, қоғамдық жерлерде және мекемелер мен үй-үйлерді аралап бөгде діни насихаттар жүргізіп, діни әдебиеттер таратуға қатаң тыйым салынады;

      балабақшалар  мен мектеп жасындағы балалар арасында діни миссионерлік жұмыстар жүргізуге тыйым салынады;

      мемлекет, шет елден қаржыландыратын діни және үкіметтік емес ұйымдардың, еліміздің болмысына, ұлттық қауіпсіздігімізге қайшы келетін және ұлттық менталитетімізге жат насихаттар мен діни ағымдарды таратуына, ұлттық құндылықтар мен отбасының бірлігіне зиян әкелетін әрекеттеріне жол бермейтін арнайы заң қабылданады және оның орындалуы қатаң бақылауға алынады.

      Әлемдік діндерге кірмейтін діни ағымдық ұйымдардың Қазақстанда тіркелуіне, әрекет етуіне заң арқылы жол берілмейді.  

      VІ.  Ұлттық саясатты  іске асыру тетіктері.

      Мемлекеттің ұлттық саясаты Тұжырымдамада белгіленген  мақсаттар мен міндетерді орындауға  арналған нақты шешімдерді қабылдап, тиісті іс-шараларды жасау арқылы жүзеге асырылады.

      Тұжырымдамада айқындалған басымдықтарды іске асыру үшін мемлекеттік билік  органдары азаматтық қоғаммен, оның ішінде саяси партиялар, үкіметтік  емес ұйымдар, бұқаралық ақпарат  құралдарымен, басқа да институттармен тығыз қарым-қатынас орнатып, қоян-қолтық жұмыс істеуі керек.