Қазақстан Республикасының ұлттық саятсаты: мақсаты мен негізгі типтері.

АЛМАТЫ  ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Жылуэнергетика  факультеті 
 

Әлеуметтік  пәндер кафедрасы  
 
 

Саясаттану  пәнінен №2 семестрлік жұмыс

Тақырыбы: Қазақстан Республикасының ұлттық саятсаты: мақсаты мен негізгі типтері. 
 
 
 
 
 

                                               Орындаған: АИСУк-09-2 тобының студенті

                                                                        Сейдалиев Б.Н.

                             Тексерген: ф.ғ.д., профессор Қабылова А.С. 
 
 
 
 

Алматы 2011

Мазмұны

 I. Кіріспе..................................................................................................3

VIII. Қорытынды................................................................................................17

 IX. Әдебиеттер тізімі........................................................................................18 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе.  

     Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін Қазақстан  халқы күрделі тарихи кезеңді  басынан өткізді. Ұлтаралық қатынастардың  дамуы мемлекеттің саяси институттары қызметінің түбегейлі өзгеруі, экономикалық реформалар, рухани-идеологиялық жаңалықтармен  қатар жүрді. Жұмыссыздық, кедейлік, құқықтық немқұрайдылық, шовинизм, ұлтсыздық  психология, бюрократизм көріністері  мен кең ауқымды миграциялық  үрдістер ұлтаралық қатынастарға кері әсерін тигізді.Осы жағдайда ұлттық саясат тарихи қордаланған қайшылықтардың және жаңа әлеуметтік-экономикалық проблемалардың зардаптарын азайтуға бағытталды. Басты  назар Ресей және бұрынғы кеңес  республикаларынан ажырап қалған диаспораларды  жаңа саяси жағдайға бейімдеуге бағытталып олардың этномәдени сұраныстарын қанағаттандыруға, мемлекеттік тілде және басқа  да тілдерде білім алуын, мәдени-рухани мұраның жаңаруына мән берілді. Мемлекеттің саясаты тарихи қалыптасқан  дәстүрге, күш көрсетпеу, төзімділік, халықтардың ғасырлар бойы бірге  өмір сүрген тәжірибесіне сүйенді. Мемлекеттің  іс-әрекеті қазақтың және диаспоралардың да ұлттық сана-сезімінің оянуын кертартпа  күштердің өз мақсаттарына пайдалануына жол бермеді. Бұл қоғамдық келісімді  сақтауды қамтамасыз етті.

     Ұлт болмысы күрделі, оны тамақтың тоқтығымен, күйлілікпен ғана өлшесек, мәдени-рухани өмір тасада қалады. Сонымен бірге, оны мәдени мекемелердің, сарайлардың, концерттердің санымен де өлшеуге  болмайды. Ұлт кедей, қайыршы күй  кешіп, біліксіз, кәсіби деңгейі төмен, басқа этностық топтардың арасында өзінің лайықты, сыйлауға тұрарлық орнын  алмаса, ұлт мәртебесі төмен болатыны белгілі. Сондықтан этносаралық  қатынастарды жан-жақты ойластырған  байсалды ұстаным қажет екені  сөзсіз. 
Ұлт саясаты, тек қазақ саясаты емес, қазақ өз мүддесі үшін атасы басқаның арасынан дау шықпауын, ауылы басқаның арасынан жау шықпауын ойлайды. Сондықтан кешенді жаңа ұлт саясатына мүдделі. Тек қазақтар ғана емес, диаспоралар да қоғамдық келісімді, ел бірлігін жоғары бағалайды. Бірақ бірлікті нұсқаумен, тікелей, үзілді-кесілді түрде қалыптастыруға болмайды. Ол елдің іргесін нығайтатын нақты да айқын және өзара іштей байланысты жүйелі идеяларды негізге алу арқылы жүзеге асады.

      Енді  осыған тақырыпты толықтай ашсақ. «Тәуелсіздікті қорғау» халықтық қозғалысының ұйымдастыру кеңесі 2010 жылдың 18-қаңтар күні Қазақстан Республикасы ұлттық саясаты тұжырымдамасының Жобасын қабылдады. Осы жобағы толықтай назар аударайық.  
 
 
 
 
 

      Қазақстан Республикасы ұлттық саясатының тұжырымдамасы  

      «Қазақстан  Республикасы ұлттық саясатының тұжырымдамасы» (бұдан әрі қарай - Тұжырымдама) - бұл елімізді мекендеген барлық азаматтардың, олардың ұлттық, діни өзгешеліктеріне  қарамастан, бірлікте, татулықта өмір сүріп, тәуелсіздікті сақтауға және нығайтуға, қоғамды демократияландыруға, әділеттілікті орнатуға үлес қосуын басты мұрат еткен негізгі  құжат. «Қазақстан халқы ассамблеясы» әзірлеген, қоғамның басым бөлігі қабылдамаған «Ел бірлігі» доктринасымен қатар  талқылауға ұсынылады.

      Тұжырымдама ұлттық мемлекетті қалыптастыру әрі  нығайту, содан соң азаматтық  қоғамды құру бағытындағы негізгі  ұстанымдар, өзекті мақсаттар мен  міндеттердің жиынтығы болып табылады.

      Бұл құжат Қазақстан Республикасының  байырғы қазақ жерінде құрылғандығын, мемлекеттің байырғы тұрғындары және республиканың абсолютті басым  бөлігін қазақтар құрайтындығын  ескеріп, елде өмір сүретін өзге этникалық  топтардың мемлекетқұрушы ұлттың төңірегіне топтасуының саяси, мәдени, рухани, экономикалық, т.б. негіздерін анықтауға  бағытталған.

      Тұжырымдама Қазақстан Республикасы Конституциясына, Қазақстан Республикасы заңдарына, дүниежүзілік құқық талаптарына  негізделіп дайындалды.

      Қазақстанның  жаңа геосаяси, геоэкономикалық жағдайда алға ілгерілеуі, жаһандану кезеңінде  ұлттық мемлекет ретінде ерекшеліктерін сақтай отырып, төлтумалық болмысын, әлемдік  дамуда дара мемлекеттілігін қалыптастыруы, елдегі демократиялық үрдістерді тереңдету  бағыттары осы тұжырымдаманы  қабылдау қажеттігін күн тәртібіне  қойды. Бұл әрі саяси және тарихи қажеттілік.

      Тұжырымдама мемлекеттік бағдарламаларды, заңдық және басқа да нормативтік құқықтық актілерді дайындау үшін негіз болып  табылады.  

      I. Негізгі ережелер.

      Қазақстан Республикасы қазақ халқының сан  ғасырлық мемлекеттiгiнiң бiрден бiр  құқықтық-тарихи мұрагерi және саяси-мемлекеттiк  құрылымының жалғасы болып табылады.

      Ұлттық, демократиялық, құқықтық және әлеуметтiк  мемлекет орнықтыруды көздеген қазiргi Қазақстан Республикасы - мемлекетқұрушы қазақ ұлтының және әртүрлi тарихи кезеңдерде келiп қоныстанған барша  диаспоралар мен этникалық топтардың  тату, бейбiт өмiр сүрiп жатқан Отаны.

      Қазақстан Республикасы өзiнiң бастапқы мемлекеттiк  атауына - Қазақ Республикасы атауына қайтадан ие болады. Ешбiр негiзсiз, жалтақтықпен өзгертiлген қателiк түзетiледi де, Қазақ Республикасының Конституциясынан бастап, барлық заңдардағы, халықаралық құжаттардағы қазiргi атау бұрынғыша жаңартылады. Қазақ Республикасының азаматы болу - осы елдi мекендеген әрбiр ақниеттi адамның мақтаныш сезiмiн туғызады. Мемлекетiмiздiң төл атауын қалыпқа келтiру - халық талабы.

      Халықаралық тәжірибеде мемлекетқұрушы ұлттың саны жалпы халық санының үштен  екi бөлiгiнен асса, ол моноұлтты мемлекет деп қабылданады. Қазақ ұлтының  саны осы межеден асты. Демек, Қазақ елi моноұлтты мемлекет деп қабылдануы тиiс. 

      ІІ. Тарихи кезең сабақтары.

      Қазақ ұлты - кең байтақ Қазақ елiн ғасырлар бойы мекен еткен, оны түрлi тарихи зорлық-зобалаңнан, басқыншылықтар мен  шапқыншылықтардан қорғап, аман сақтап қалған мемлекетқұрушы байырғы ұлт. Әр кезеңдегi тарихи оқиғаларға байланысты қазiргi таңда Қазақ елiнде қазақ  ұлтымен қатар өзге де этностық топтар мен диаспоралар мекен етедi.

      Үш  ғасырға жуық тоқтаусыз жүргiзiлген ұлтсыздандыру саясаты қазақ  ұлтының тiлiне, дiнi мен дiлiне, мәдениетi мен салт-дәстүрiне, бiтiм-болмысына  қатер төндiрiп, ұлтты тығырыққа  тiредi.

      Ресей империясы мен кеңестік кезеңнің ұлттық саясаты халықтар құқығының  бұзылуы, тікелей геноцид, экологиялық  апаттармен қатар жүргізілді. Билік  ұлттық құндылықтарды жоя отырып, қолдан утопиялық Кеңес ұлтын  құруға тырысты. «Бейбітшілік» пен  «келісім», негізінен, зорлықпен және жасанды идеологиялық қысыммен орнатылды. Осының негізінде ұлттық проблемалар  шиеленісе түсіп, 1986 жылғы Желтоқсан  көтерілісіне алып келді. Айналып келгенде Кеңес Одағының құрдымға кетуі - дәл  осы ұлттық мәселелердің түбегейлі  шешілмеуінің нәтижесі болды.

      Тәуелсіздіктен  кейін мемлекет пен саяси институттардың қызметі өзгеріске түсіп, экономикалық реформалар жүргізілгенмен этносаралық  қатынастардың дамуы бұрынғы  күйінде қала берді. Өкінішке орай, Егемендік Декларациясы мен Тәуелсіздік  туралы заңның Ұлттық мемлекет құру туралы талаптары толық деңгейде жүзеге асырылған жоқ. Отарлық саясаттың  зардаптарын жоюға бағытталған  кешенді бағдарлама қабылданбады. Әлемдік  үрдіске сай, отарсыздану саясаты  жүргізілуі тиіс еді. Экономикалық даму мен халықтың әл-ауқатының өсуі ғасырлар бойы жинақталған өзекті мәселелерді  өзінен өзі шешеді деген ұғымның  қате екендігін әлем елдерінің де, Қазақстанның да тәжірибесі анық дәлелдеп отыр.

      Ұлттық  саясат әлі де этносаралық қарым-қатынастардың  кеңестік стереотиптерінен арыла алмай  келеді. Қазақстанда ашық қақтығыстардың жоқтығы қоғамда шешуін таппаған өткір қайшылықтардың бар екендігін  жоққа шығара алмайды.

      Қазақстанда кеңестік заманда 70 жыл бойы, тәуелсіздік  алғаннан кейін 20 жылға жуық мерзім ішінде орыс тілі іс жүзіндегі мемлекеттік  тіл рөлін атқарып келеді. 1989 жылы қабылданған "Тілдер туралы" заң  қазақ тілінің мүшкіл күйін жақсарта алмады.

      Билік қоғамдағы этносаралық саясатпен  тек Қазақстан халық ассамблеясы  ғана айналысуы керек деген ұғымды қалыптастыруға тырысып келеді. Бұл  түсінік мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың осы мәселедегі жауапкершілігін төмендетеді. Ұлттық проблемаларды шешудің дұрыс жолы бұл мәселелерді мүлде көтермеу деген ойлар да бой көрсетеді. Ұлт мәселелерін алға қою ұлттық өзімшілдік деп те бағалануда. Ал проблемалардың шешілмей жинақтала беруі болашақта қайшылықтар мен тартыстар тудырып, ұлттық мемлекетіміз бен тұтастығымызға қауіп-қатер төндіреді.

      Жоғары  билiк тарапынан ұсынылған «еуразиялық  идея» мен «қазақстандық ұлт» саясаты - қазақ ұлты мен елдегі барлық этникалық топтардың келешегi, елдiң  тағдыры үшiн аса қауiптi бастама. «Қазақстанда 140-тан астам ұлт  пен ұлыстың өкiлi тұрады» деген  жалған қағидаға сүйену де - түбегейлі  қателiк. Қазақ елiнде бiр ғана ұлт, яғни мемлекетқұрушы қазақ ұлты және басқа да этностық топтар тiршiлiк  етедi дегендi ашық айтатын мезгiл  жеттi. Билiктiң бастамасымен құрылып, ресми БАҚ-та кеңiнен жарнамаланған, бірақ ұлттық мемлекет мүддесіне  сәйкес келмейтін Қазақстан халқы  ассамблеясы этносаралық келiсiмдi қалыптастыруға, ұлттық проблемаларды  реттеуге қауқарсыз екенiн уақыттың өзi дәлелдедi. Қазақстанда қазақ  халқының барлық ұлттық құндылықтарына басымдық берілуі және жеделдете  шешілуі тиіс. Мұндай саралап жіктеу түрлі этникалық топтарға жататын  адамдарды алалау, олардың жеке азаматтық  құқығын шектеу емес, бұл - әлемдік  ұстаным.  

      IIІ.  Ұлттық саясаттың ұстанымдары.  

      Ұлттық  саясаттың басты ұстанымы - ұлттық құндылықтар негiзiнде Қазақ елiнiң  экономикалық, саяси, рухани тәуелсiздiгiн, ел қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге  және жердiң бiртұтастығын мәңгi сақтауға, жер мен жер қойнауы байлығын (Ұлттық байлығын) тек халық игiлiгiне жұмсап, жұртының әлеуметтiк жағдайын үнемi жақсартып отыруға мемлекеттi мiндеттеу. Әркiмнiң азаматтық құқығының  мүлтiксiз сақталуын қамтамасыз етпейiнше, заң алдындағы бәрiне бiрдей жауаптылық болмайынша ел ішінде дұрыс түсiнiстiк  болмайды.