Айналым куралдар

                                                                                    Егер де объектінің сандақ та және сапалықта көрсеткіштері  айтарлықтай өзгерсе, онда оларға жаңа карточка ашылуы мүмкін, ол ескі мүліктік карточка анықтама құжаты ретінде сақталады.

      Бухгалтериядағы талтырылған Мүліктік карточкалардың негізінде негізгі құралдардың  есебі бойынша жасалатын мүліктін карточкасын Тізімдемеге тіркейді, ол (тізімдеме) негізгі құралдардың жіктемесі бойынша бір данада жасалады.

      Тіркеу  кезінде карточкаларды нөмірлейді, содан кейін негізгі құралдарды жіктік топтары бойынша сақтайды, ал бұл топтар ішінде- қолдану орындары мен материалдық жауапты адамдар  және Айналым құралдар түрлері бойынша көрсетіледі.

      Картотека, әдетте мынадай бөлімдерден тұрады «Қолданыстағы Айналым құралдар» («Үйлер», «Ғимараттар», «Өткізгіш тетіктер»  және басқа да жіктік топтары бойынша), сондай- ақ «Ағымдағы айда келіп  түскені», «Ағымдағы айда шығып кеткені», «Ішкі орын ауыстырғандағы», «Жөндеудегі», «Қордағы», «Тоқтап тұрғаны (консервациядағы)», «Жалға берілген Айналым құралдар», «Ұзақ мерзімге жалға берілген Айналым құралдар», «Жалға алынған Айналым құралдар», «Архив». 

      Субъектінің материалдық жауапты адамы бекітілген негізгі құралдардың барлығы бөлімдер (цехтер) бойынша негізгі құралдардың мүліктік тізімдемелеріне еңгізіледі. Тізімдемелер материалды жауапты адамдарда сақталады және жедел мақсаттар үшін қолданылады. Негізгі құралдардың құны туралы тізімдердегі және мүліктік карточкалалардағы мәліметтер сәйкес келуі керек.

      Пайдалану орны бойынша негізгі құралдардың  есебі мүліктік картчокалардың бухгалтериядан жазылып алынған (көшіріліп) екінші данасы бойынша жүргізіледі. Бухгалтерияның карточкалырндағы мәліметтер Айналым құралдар қолданатын жердегі мәліметтермен бірдей болулары керек.

      Құрылысы  салынып біткен, жабдықтаулары орнатылған, жөндеу жұмыстары біткен объектілері  туралы  жазбаларды карточкаға жазу үшін «жөнделген, қайта құрылған және жаңаланған объектілерді алыс- беріс актілері» негізінде жазылады.

      Осы іркеу кезінде карточкаларды  көшірмейді. Содан кейін негізгі  құралдарда жіктік топтар бойынша сақтайды. Ал бұл топтар ішінде қолдану орындары мен маьернің жауапты адамдар  және Айналым құралдар түрлеру бойынша көрсетіледі.

      Ал  ішінде түскендері, есептен шыққандары және ішкі орын ауыстырғандары, картчокалары картотеканың тиісті бөлімдеріне орналастырылады  және есептен шыққан негізгі құралдың карточкалары архив бөлімшесіне  арналастырылады. 

3 Кесте-  Кіріс және есептен шығу аналитикалық есебі

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      3 Практикалық бөлім  
 

      3.1 Мысал ретінде  «Қазақтелемком» АҚ көрсетілген 

      «Қазақтелемком» АҚ Қазақстан Республикасының негізгі  телекоммуникациялық оператор болып  табылады.Қазақтелеком халықаралық оператор болып, бүкіл Қазақстан, сонымен бірге СНГ және Балтика мемлекеттері мен басқа да шет елдер арасында байланысты ұйымдастырады.Қазізгі уақытта қазақтелеком 192 млн. Телефондық абоненттерге қызмет көрсетеді.Телефондардың жалпы сомасы қалалар арасында 22,7%, ал   ауыл арасында 7%-ды құрайды.

  «Қазақтелеком» АҚ Ұлттық Информациялық Супермагистраль өкілдікті  құруды жалғастырады. Қазақтелеком бұл абоненттерге, яғни пайдаланушыларға телекоммуникациялық, аймақтық, телеграфтың арналар бойынша қызмет көрсетеді.Ол телефон, интернет арқылы байланысты ұйымдастырады.   Павлодар қаласында «Қазақтелеком» қалалық, райондық және облыстық боп бөлінеді.Әрбір филиал өз қызметтерін атқарады. Райондық филиал (РУТ) Павлодар районы бойынша қызмет атқарады.

     РУТ - «Қазақтелеком» АҚ-ның филиалы болып табылады. РУТ – бұл райондық нарықтағы телекоммуникация желілердің операторы болып табылады.

  Келешекте Павлодар облыстың әр жерде әр түрлі телекоммуникациялық байланыс жүйелермен пайдалануға болады, олар:

      - барлық дауыс беру телефонияның  міндетті;

      - Интернет;

      - Каналдардың құрылымы;

      - Спутниктік байланыс;

      - Интеллектуалдық өріс;

      - Видеоконференц байланыс;

      - Телефондық бизнес-өріс қызметі;  
 

      3.2 №12 Журнал- ордер 

      № 12 Журнал- ордер «Материалдық емес активтер», 12 «Айналым құралдар», 14 «Инвестициялар», 40 «Қаржылық инвестициялар», 72 «Негізгі емес қызметтік табыс» бөлімшелеріндегі синтетикалық есебінің кредиті бойынша операция есептеулеріне арналған және барлық шоттар Арнаулы шот жоспар шоттарынаң сәйкес жүргізіледі.

      Журнал- ордерде әр кредиттелетін синтетикалық шоттарға, 10,12,14,40 және 72 бөлімшелерге жеке графалар арналған (Синтетикалық шоттарың типтік тізімі). Осы шоттармен дебет  бойынша корреспондетелетін синтетикалық шоттарың типтік тізімі А графасында көрсетілген.

      Әр  айдың соңында әр синтетикалық шоттар бойынша 10,12,14,40 және 72 бөлімшелерін,дегі кредит бойынша айналым сомалары есептеліп, «Итого» жолында көрсетіледі, және бұл сома бас кітапке жазылады.

      Журнал  ордерде негізгі емес қызметтың табысы мен шығындарың аналитикалық есебіне арналған бөлімі бар. Аналитикалық есебі 72 «Негізгі емес қызметтік табыс» және 84 «Негізгі емес қызметтық шығандарды атты бөлімшелеріндегі синтетикалық шоттарың субшоттық разрезінде жүргізіледі. Әр синтетикалық шоттың субшоттындағы негізгі емес қызметтің шығыны мен табынан келесі көрсетіледі, бұл ай басындағы сальдо, кредит бойынша 72 бөлімшедегі шоттарың бойынша айналымдары, 84 дебет бойынша және ай аяғындағы сальдо. Аналитикалық есептейдің берілгендері «Таза пайда есебі» кестесін толтыруға қойяды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды 
 

      Курстық жұмысымды жазған кезде теорияда алған білімінді іс- жүзінле қолдануға  үйрендім. Жұмыста берілген сұрақтарды тиянақты орындауға тырыстым.

      Сонымен қатар, бұл жұмыстың барысында мен  өз білімінді қазіргі заманға  сай өзгерістерге  байланысты одан әрі нығайта түсуім керек екендігім  түсіндім. 

      Айналым құралдар бiрдей өндiрiстiк немесе шаруашылық жұмыстарға арналған, техникалық сипаттамасы  және яғни бiрдей шаруашылық мүлiктiң бiр типтi заттармен, құрал-сайманнан тұрса, олар бухгалтерияда бiр мүлiктiк карточкада жүргiзiледi.

      Бұл карточка бухгалтерияға келiп түскен негiзгi құралдардың актiлерi, техникалық төлқұжаттары және басқа қжаттар  негiзiнде топтырылады.

      Карточкада  объектiлердiң және олардың жекелеген  құрылымдық әлементтерiнiң қысқаша  техникалық сипаттамасы берiледi, бiрақ  сол техникалық құжаттамдағы мәлеметтерi қайталанбпйды. негiзгi құралды басқа  субъектiгi тапсыру кезiнде айналым  құралдардың шығуы туралы белгi соғуға, сондай-ақ айналым құрал объектiлерiнiң субъектiлерiнiң субъект iшiнде орын ауыстыруы кезiнде «Айналым құралдарды қабылдау-тапсыру актiсi», ескiру және тозу салдарыннан құралдардың объектiлерiн есептеп шығаруға «Айналым құралдар объектiлерiн есептен шығару актiсi» негiз бола алады.

      Айналым құралдардың жарамсыздығын анықтау  үшiн, сондай-ақ қажеттi құжаттарды дайындау үшiн басшының бұйрығымен коммисия құрамы тағайындалады, оның құрамында  бас инженер немесе субъект жетекшiсiнiң орынбасары, бас бухгалтер немесе оның орынбасары, материалдық жауапкершiлiгi бар тұлғалар, меншiк иесiнiң өкiлi, мемлекеттiк көлiк инспекциясының өкiлi бар тұрақты жұмыс iстейтiн комиссиялар құрылады.

      Айналым құрал-жабдықтардың кейбiр түрлерiн  баланстан шығырғында комиссияға арнайы салалық мамандар да қатыстырылады.

      Тұрақты жұмыс iстейтiн комиссиялар есптеп шығарылатын қажеттi объектiлерiмен  тiкелей танысып, оларды қайта қалыпқа  келтiру немесе одан әрi пайдалануға  ижарамсыздығын, есептен шығару есептерiн, қажеттi жағдайда объектiлердiң уақытынан бұрын есептен шығаруға кiнәлiлi тұлғаларын, кейбiр топтардың, тетiктер мен материалдың пайданылу мүмкiндiктерiн және олардың бағасын анықтайды, негзгi құрал- жабдықтардың есептен шығару актiлерiн жасайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданған әдебиеттердің тізімі  
 

     1 Назарова В.Л. Бухгалтерлік іскерлік  корреспонденция / Оқу құралы. -  Алматы: Экономика, 2002. – 23 б. 

     2 Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік  есеп / Оқулық. -  Алматы: Экономика, 2004. – 254 б. 

     3 Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп / Өңделіп және толықтырылып 3-ші басылуы. – Алматы: Қазақстан аудит орталығы,2002.– 484б.

     4  Байгужаева Ж.Н. Сборник методических  рекомендаций по применению международных  стандартов финансовой отчетности / Алматы: 2006. – 132 б. 

     5   Сейдахметова Т.А. Қазіргі уақыттағы бухгалтерлік есеп /

Т.А.Сейдахметова бірінші басылым.- Алматы: Қаржы қаражат, 2005.- 885 б.

     6 Ғабдуллин Т.Ғ. Кәсіпорындағы  бухгалтерлік есеп / Өңделіп және  толықтырылып 3-ші бас. – Алматы: Қазақстан - аудит орталығы, 2002.- 656 б.

     7 Микро-макроэкономика. Практикум / Под  общ. Ред. Ю.А.Огибина СПб., 2002.- 230 б. 

     8 Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп  теориясы / Ә.Әбдіманапов. 1–бас. Алматы. Евразия, 2005. - 230 б.

     9  Лерек Қ. Қазақстан мұғалімі / Алматы, 2000.- 250 б.

      10 Садықбекова А. Ақиқат / Алматы, 2000.- 61 б.