Испания

Мазмұны 
 

Кіріспе                                                                                                     3

I Испания туралы  жалпы деректер 

1.1 Елдің географиялық орналасу ерекшеліктері                                         4

1.2 Испанияның тарихи мен  мәдениеті                                                            5

1.3 Туризм  индустриясы және инфрақұрлымы                                                7

II Испанияның туристік  индустриясы

2.1 Испания  еліндегі туристік объектілер                                                         9      

2.2 Испаниядағы  туристік демалу аймақтары                                                   11

Қорытынды                                                                                         16

Қолданылған әдебиеттер тізімі                                                        18

Кіріспе 

     Қазіргі уақытта туризм индустриясы «қызмет  көрсету» саласында халықаралық деңгейде ең қарқынды дамып жатқан түрлерінің бірі болып табылады. Соңғы 20 жылда орташа жылдық дүниежүзінде шетелдік туристердің келу қарқыны 5,1% валюта түсімі 14% құрады. Егер 1950 жылы бүкіл әлемде туристер саны 25 млн., ал туристік индустриядағы айналым –  2,1 млрд. АҚШ долларын құраса, онда Бүкіләлемдік Туристік Ұйым мәліметтері бойынша 1995 жылы дүниежүзінде 576 млн. туристік келулер және халықаралық туризмнен түсім 372 млрд. долларға жетті.

     Дүниежүзінде  туризмнің маңызы әрқашан да қарқынды өсу үстінде. Көбінесе, бұл туризмнің жекелеген елдердің экономикасына әсерінің артуымен байланысты. Жекелеген елдердің экономикасында халықаралық туризм бірқатар маңызды функцияларды атқарады:

     Халықаралық туризм – ел үшін валюталық түсімдердің  бастауы және еңбекпен қамтамасыз етудің құралы. Туризм саласында жұмыспен қамтылғандардың көбеюмен, халықтың пайда түсімдері де артып, ұлттың әл-ауқаттылық деңгейі өседі.

     Халықаралық туризм ең ірі үш экспорттық салаларының  ішіне кіреді, өз кезегінде әлемдік  экспортта үлестік салмағы 11% және 8,6% болатын, мұнай өнеркәсібі мен көлікқұрастыру өндірісіне жол береді. Халықаралық туризмнің ең дамыған аймағы  Батыс Еуропа елдері болып табылады. Бүл аймақтың үлесіне халықаралық туризм нарығының шамамен 70%-ы мен валюталық түсімдердің 60%-ы келеді. Халықаралық туризм байланыстарының осындай қарқынмен дамуы, бұл саладағы жұмысты жақсартуға бағытталған, көптеген халықаралық ұйымдардың құрылуына себеп болды. Франция, Швейцария, Австрия және Испания секілді көптеген жоғары дамыған Батыс елдері өздерінің әл-ауқаттылықтарының маңызды бөлігін туризмнен түскен пайдаларынан құрады.

     Туризм  – халықаралық қатынастарда маңызды  орын алады. Жыл сайын шетелге  туристік мақсатпен шамамен 500 млн.-дай  адам сапар шегеді. Халықаралық туризм жекелеген елдердің дамуына ғана емес, әлемдік экономикаға да зор әсерін тигізеді. Халықаралық сауданың және халықаралық экономикалық қатынастардың кеңеюімен, мәдениет пен білім деңгейінің өсуімен халықаралық туризм де дами береді./2, 151-160/

     Испания – көпғасырлық тарихы бар мемлекет. Ол бірнеше мықты мемлекеттердің ашылуы мен күйреуін көрген ел. Испанияның теңіз жағалауындағы аймақтарының әйгілілігі соншалықты, келуші туристілердің саны жылдан жылға жоғары қарқынмен өсіп келеді. 
 
 

1 Испания туралы жалпы деректер

1.1 Елдің географиялық  орналасуы

     Испания - Еуропаның қиыр оңтүстік – батыс  шетіндегі мемлекет. Пиреней түбегінің 5/6 бөлігін алып жатыр; құрамына Жерорта  теңізіндегі Балеар, Питиус және Атлант мұхитындағы Канар аралдары кіреді. Батысында Португалиямен, оңтүстігінде Гибралтармен шектеседі. Солтүстігін – Бикай шығанағы, солтүстік – батысы мен оңтүстік батысында – Атлант мұхиты, оңтүстігі мен шығыснда – Жерорта теңізі. Жері – 504, 78 мың. шаршы километр. Халқы – 40,28 млн. Халқының 72% - испандар, 27% - каталондар, галисилер, баскілер, цығандар, португалдар т.б. Халықтың тығыздығы 1 шаршы километрге 67 адамнан келеді. Ірі қалалары Мадрид (3,1 млн.), Барселона (1,7 млн.), Валенсия (653 мың), Севилия (548 мың), Сарагоса (479 мың), Бильбао (410 мың), Малага (374 мың). Астанасы – Мадрид қаласы. Әкімшілік жағынан 50 провинцияға бөлінеді, Пиреней түбегіндегі 47 провинциясы 13 тарихи облысқа бірігеді. Испанияның Африкада Батыс Сахара отары бар және Марокко жағалауындағы бірнеше шағын аралдар да соған қарайды. [Қосымша А]

     Ел  аумағында көптеген өзендер ағады, оларды ішіндегі ең ірілері - Тахо, Дуэро, Эбро, Гвадалквивир, Гвадиана өзендері. Өзендерніің көпшілігі атлант мұхитына ағылып құйылады. Гвадалквивир — елдің ең терең өзені. Негізгі пайдалы қазбалары: көмір, темір кені, уран, сынап, мырыш, қорғасын, вольфрам, мыс. /11, 72-74/

     Испания субтропиктік белдеуде орналасқан. Жері таулы, үстіртті болып келеді; территориясының 65:500 метрден жоғары биіктікте. Ең биік жері (3478м.) – Муласен тауы (Оңтүстік Испаниядағы Сьерра-Невада жотасында). Елдің оңтүстік бөлігін Месета үстірті (оның солтүстігі Ескі Кастилия, оңтүстігі Жаңа Кастилия деп аталады) алып жатыр, оны Орталық Кордильер тауы екіге бөліп тұрады. Солтүстік Испаниядағы Кантабри тауы елдің солтүстік – шығысындағы Пиреней тауына жалғасады. Испанияның солтүстік-батысында – Галисия таулы үстірті мен Леон тауы, оңтүстігі мен оңтүстік-шығысында – Андалусия таулары, оңтүстік-батысында – Андалусия ойпаты орналасқан. Геологиялық құрылымы жөнінен Испания жерінің көбін алып жатқан протерозойлық және палеозойлық қатпарлы Ибериялық Месета комплексі 3 тектоникалық зонаға бөлінеді: олар Солтүстік (Кантабри, Иберия туалары), Орталық (Галисия, Кастилия аймақтары), Оңтүстік (Сберра- Морена) зоналар. Пайдалы қазыналары – темір рудасы (Галисия, Астурия, Леон, Бискайя, Сантандер, Грана провинцияларында), пирит (Уэльва, Севилья, Мурсия, Астурия), сынап (Сьюдад-Реаль), қорғасын-мырыш (Хаэн, Мурсия, Сантандер), уран рудасы (Саламанка, Касерес, Бадахос), вольфрам және қалайы рудалары (Галисия, Саламанка), көмір (Астурия, Леон, Паленсия).

     Испанияда туризм дамуының табиғи факторлары бар. Атап айтқанда, Испания Еуропаның  оңтүстік – батысында орналасқан және оңтүстік бөлігі Солтүстік Африкадан 13 шақырым жерде орналасқан Пиреней  жарты аралының орта шамамен 85% алады. Испания келесі мемлекеттермен шекаралас: Франциямен – 623 шақырым, Португалиямен – 1,214 шақырым, Андоррамен – 65 шақырым және Гибралтар ағылшын колониясымен – 1,2 шақырым. Испанияның меншігінде Жерорта теңізде орналасқан  Балеар архипелагының және Африка жағалауларынан алыс емес жерде орналасқан Атлант мұхитындағы Канар архипелагының аралдары бар. Испанияның қарауында Сеута және Мелилься қалалары және Велес де ла Гомера, Алусенас және Чафаранас аралдары бар. Мемлекет аумағы шығыс пен оңтүстікте Жерорта теңізімен, батыста Атлант мұхитының суларымен қоршалған. Испания Еуропаны Африкалық және Америкалық континент-терімен байланыстыратын маңызды су және ауа жолдарының қиысында орналасқан. /3, 5-11/

     Климаты – қоңыржай мұхиттық (солтүстік  және солтүстік-батыс бөліктері) және субтропиктегі жерортатеңіздік климат. Қаңтардың орташа температурасы – 4-5 градус (солтүстік жағы) және 12-13 градус (оңтүс-тігінде), шілдеде – 23-29 градус. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 300-500 мм (орталық, оңтүстік бөліктерінде) және 1000-2000 мм. (солтүстігінде). Испания жері беті суға бай, бірақ жазда ірі өзендері таяздап, шағын өзендердің арналары құрғап қалады. Ірі өзендері: Тахо, Дуэро, Гвадиана, Гвадалквивир (Атлант мұхиты алабы), Эрбо, Хукар, Сегура (Жерорта теңізі алабы). Жерінің көбі күлгін және сұрғылт қоңыр топырақты, өзен жайылымдары шөгінді шалғын топырақты. Территориясының 10% жуығы орман (емен, шампат, каштан, қарағай, хамеропс пальмасы). Испанияда ортаевропалық (түлкі, сусар, қоңыр аю, борсық, тау ешкісі), жерортатеңіздік және солтүстік афорикалық (виверра, испан қояны, алжир кірпікшешені) жануарлар аралас кездеседі. Құстың 400-ге жуық түрі бар. Теңіздері балыққа (сардина, треска т.б.) бай. Айгес – Тортес, Ордес (Пиренейде), Кавадонга (Кантабриде), Тейде (Канар аралында) ұлттық парктерә және Анайет (Пиренейде), Гредос (Орталық Кордильерде), Кото-Доньян (Гвадалаквавир өзенінің сағасында) қорықтары бар. Испания жері 7 табиғи ауданға (Галиясия және Кантибрия, Пиреней, Месета, Жерорта теңізінің шығыс жағалауы мен Балеар аралдары, Андалусия ойпаты, Андалусия таулары, Канар аралдары) бөлінеді.

     Испания ұлттық аквариумының Барселонада орналасқандығына таңдануға болмайды. Өйткені каталондықтар  теңізге керемет ынтызар халық. Балықшылар буырқанған толқындарды  тек жалаңаш әйелдің сұлу бейнесі ғана тыныштандыра алады деген сенімде. Негізінен каталондықтар теңіз табиғатын ғана емес, оны мекендеушілерді ұнатады және оларға қатыстының бәрін біледі. Өз сүйіспеншіліктерін күллі әлеммен бөлісу үшін олар орасан зор океанариум салды. Осылайша, су асты әлемінің ғажайыптарын қалың жұртшылықтың тамашалауына мүмкіндік туды. Барселона океанариумы - Еуропадағы ең ірі, ал, оның су асты туннельдері әлем бойынша ең ұзыны саналады. Мұнда Жерорта теңізінің, тропикалық сулардың, зүбәржәт шығанағы мен маржан аралдарының 8 мыңға жуық теңіз жәндіктері мекен етеді. /9, 57-61/ 
            Су асты туннелімен жүре отырып, теңіз тұңғиығындағы экзотикалық тіршілік иелерін тамашалау үшін, жыл сайын мұнда 2 миллионға жуық адам келеді. Океанариумнің, атап айтқанда, су асты бөлігі оны «әлемнің қазіргі заманғы ғажайыбы» атағын алудан үміткер етіп отыр. Аквариумда жүзген балықтарды қызықтау бір басқа да, теңіз түбіне түсу бір басқа.  
            Қасыңыздан бірнеше сантиметр жерде жүзіп жүрген алып акулаларды көргенде бойыңызды үрей билейді. Жерорта теңізінде бұл көне тіршілік иелерінің 39 түрі бар екен. Мұнда жолбарыс терілі, боз, лимон түстес және басқа да түрлі реңдегі акулаларды көресің. Су астындағы әр түрлі түстегі алып еңістер де аз әсер қалдырмас. Мұнда «Теңіз қыраны» да мекен етеді. Дегенмен де, океанариумдағы ең таңқалдыратын нәрсе - «Ай» балығы. Бұл өте ежелгі және сирек кездесетін балық. Алайда, окенариум Испаниядағы таңғаларлық дүниелердің тек біреуі ғана. Каталондықтар жүзі жайдары, меймандос, көңілді халық, әсіресе, ішімдікті, ән салып, би билегенді ұнатады. Халықтың ойын-сауыққа құмарлығы Испанияда, өзге Еуропа елдерінде кездеспейтін, көптеген мерекелерді дүниеге әкелді. Бір-біріне ұласатын салтанатты думандар іс жүзінде үзілген емес. Құлашын кеңінен сермейтін мұндай мейрамдар көбіне тіпті шектен шыққан көтеріңкі көңіл-күймен аталып өтіледі. Ең танымал мерекелердің бірі Таррагонда өтетін «әулие Хуанның түні». Өте жарқын әрі әсерлі от шеруі кезінде «мейрам қарақшысын» өртеу керек. Каталондықтар тағы бір ерекше сипаты - өнерге деген шынайы қызығушылығы. Замана ағымына орай, мұнда бай мәдени мұраны насихаттайтын көптеген мұражайлар пайда болды. Мәселен, кішігірім Фигейрос қаласындағы Сальвадор Далидің мұражайы. Жұмыртқамен және дәндермен безендірілген ғажайып мұражайдың залдары мен ішкі ауласында ұлы Сальвадордың туындылары, яғни бейнесін құбылтып тұратын картиналары тұр. Ішіне жаңбыр себелеген кадиллак, бет-әлбет түріндегі жиһаздар жиынтығы, ғажайып зергерлік әшекейлер. Осынау жұмбақ адамның шығармашылығында қаншама құпия жатқанын тек осы жерде ғана түсінесің. /3, 5-11/ 

1.2 Испанияның тарихи мен мәдениеті

      Испания – көпғасырлық тарихы бар мемлекет. Ол бірнеше мықты мемлекеттердің ашылуы мен күйреуін көрген ел. Ортағасырлық испан өнерінің дамуына арабтар үлкен үлес қосқан. Мавритандық стильдің ерекшеліктері интерьерді асулехо (немесе асулехос) техникасы бойынша геометриялық, өсімдік және каллиграфиялық оюлармен безендіруі. Мавритан құрылыстарының таға тектес аркаларын арабтар вестготтардан ауыстырған. Мавритан архитектурасының ең үздік үлгілері Оңтүстік Испанияда, әсіресе, Андалусияда сақталған. Гренададағы қорғаныс-сарай Альгамбра, Кордовадағы мешіт, Севильедегі Ла-Хиральда минареті әлемдік даңққа ие болды.

     Франциядан  Испанияға роман және готикалық  архитектуралық стилдер ауыстырылған.

     ХІV ғ. Басында Испанияда жаңару идеялары, олармен бірге ренессанс архитектуралық стиль тараған.  Бұдан бұрын испандық ренессанс платереско атауымен белгілі (испандық «платеро» - «зергер»). Платересконың бірегей ескерткіші – Леон қаласындағы Сан-Маркос үйі. Барокко испан архитекту-расына драматизм мен қозғалыс, әсемдеудің ерекшелігін және мүсіндердің салтанаттылығын әкелді. Барокконың испандық нұсқасын архитектор Чурригер  өз отбасының құрметіне «чурригереско» деп атаған. Испандық барокконың үлгісі – Вальядолид қаласындағы университет ғимараты.

     Испания бүкіл әлемге өзінің модерн дәуірінің  архитектурасымен аты шыққан. Осы  дәуірдің астанасы Барселона қаласы. Каталон архитекторлары – ең бірінші  Антонио Гауди өз нысандарының қайталанбас тілін құрастырған. Гауди туындылары ішіндегі ең белгілі болып танылатыны – Барселона қаласындағы мила Үйі (Каса Мила).

     Испанияда көптеген ортағасырлық сарайлар - парадорлар сақталған. Олар қазіргі кезде қонақ  үйлер ретінде пайдаланылады. Көптеген парадорлар көркем, тыныш және жайлы жерлерде орналасқан және демалыс пен жұмыс үшін тамаша мүкіндіктер туғызады. Қазіргі заманда ол қатал архитектуралық  сызықтарды бөлмелердің қазіргі заманға сай интерьерлерімен бірігетін ғимараттар мен құрылыстардың біртұтас кешені.  /8, 32-35/

     Испанияның  дәстүрлері мемлекеттің әр түрлі  облыстарында өзгешеленетін халық  архитектурасы аса қызығушылық  білдіреді.

     Испания - әлемге танылған бояу сурет өнері  мен әдебиеттің елі. Католикалық  шіркеудің ықпалы Испанияның ортағасырлық бояу өнерінде діни тақырыптың үстемдігіне әсер етті. Испаниядағы бояу өнерінің аса белгілі өкілі – көп жылдар бойы Толедо қаласында өмір сүрген суретші Эль Греко. Франс Гойя мен Диего Веласкес Испанияның классикалық бояу сурет өнерінің даңқын шығарды. Қазіргі кездегі өнердің үш негізін қалаушылар да испандықтар болған. Олар: Жоан (Хоан) Миро, Пабло Пика және Сальвадор Дали. Олар модернизм дәуірінің рәміздері болды. Қазіргі заманға сай өнердің ірі мұражайлары Мадридте (соның ішінде Прадо мұражайы, София ханым-ның өнер Орталығы) Барселонада (Пикассо мұражайы, қазіргі заманға сай өнер мұражайы), Бильбао (Гуггенхайм Мұражайы), Фигересе (Дали Театр-Мұражайы) және Испанияның көптеген басқа қалаларында орналасқан. /10,4/