Өнеркәсіп кәсіпорындарындағы еңбек және еңбекақыны ұйымдастыру

  Егер бір жылдан кем жұмыс істесе, онда демалысқа кетер алдындағы күнтізбелік айлардың жалақысына орай анықталады. Күндікорташа жалақы есепті кезеңдегі жалақы сомасын жұмыс уақытының жыл сайынғы балансындағы жұмыс жұмыс күндерінің айлыұ орташа санына бөлу жолдарымен есептеліп шығарылады. (1997 жылы – 25,0; 1998 жылы – 25,67).

  5.Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақыны есептеу. Сырқаттанғанда, отбасы мүшесі ауырғанда және оған күтім жасау қажет болғанда, карантинде, кәсіби ауырғанда ауру күндері белгіленеді. Аурулық куәлік (еңбеккке жармсыздақ қағазы) жәрдемақы тағайындауға негіз болады. Жалақының 100% мөлшеріндегі жәрдемақы мертіккенде, кәсіби аурумен ауырғанда, 8 жыл және одан астам үздіксіз жұмыс стажы бар қызметкерлерге, сондай – ақ асырауында 16 жасқа жетпеген (18 жасқа дейінгі оқушылар) 3 және одан көп балалары бар қызметкерлерге беріледі: 80% - ті мөлшерінде – үздіксіз жұмыс стажф 5-8 жыл болса; 60% - үздіксіз стажы 5 жыл болса беріледі. Оратша жалақыны есептеген кезде мынадай төлемдер ескерілмейді (ҚР Үкіметінің 26.03.97ж. №419 қаулысы):

• пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;

• материалдық көмек түріндегі ақшалай жәрдем ақы;

• тәулік ақынаң орнына жалақыға қосылатын қосымшалар мен үстемелер;

• арнайы киімнің, арнайы аяқ-киімнің, арнайы тамақтың құны;

• біржолғы көтермелеу төлемдері;

• бағалы қағаздар бойынша дивидендтер;

• оқушылардың, студеттер мен аспираттардың степендиялары;

• қызметкерге келтірілген залалды, оның жұмысқа байланысты ертігуі немес өзге жарақаттануын төлеу және өтемақы беру.

 

 

 

Қосымша еңбекақы төленетін төлем түрлері

1. Мейрам күнінің алдындағы  қысқартылған жұмыс уақытына  есептеу және оны төлеу. Ұйымдарда  еңбекақының кесімді түрі белгіленген  жұмысшылар мен қызметкерлерге  өндіріп шығарған өнімдері мен  детальдарының, сондай ақ атқарған  қызметінің саны мен көлеміне  байланысты белгіленген мөлшерде  ғана еңбекақы есептеліп төленеді.

2.  Жас өспірімдерге  еңбекақы төлеу. Белгіленген заңдарға  сәйкес жұмыс істейтін және  еңбегі үшін еңбекақының мерзімді  түрі белгіленген жасөспірімдерге  қысқартылған жұмыс күндері үшін  толық жұмыс күнінің еңбекақысы  төленеді.

3.  Жас сәбилі аналардың  демалуы және баланы тамақтандыру  үшін берілетін үзіліс уақытына  төленетін төлем. Ұйымдағы жас  сәбилі аналарға демалуы және  жас сәбиді тамақтандыруы үшін  берілетін үзіліс уақыттары жұмыс  уақытының құрамына кіреді және  олардың үзілісте болған, жұмыс  істемеген мерзімі үшін орташа  еңбекақылары бойынша еңбекақы  төленеді.

4.  Мемлекеттік, қоғамдық  міндеттер мен жұмыстарды атқарған  уақытқа төленетін төлем. Ұйымдарда  жұмысшылар мен қызметкерлерге  жұмыс уақыты кезінде олардың  атқарған немесе орындаған мемлекетік  қоғамдық жұмыстары мен тапсырмалары  үшін орташа еңбекақы мөлшерінде  төлем төленеді.

5.  Түнгі уақытта істеген  немесе атқарған жұмыстары үшін  төленетін төлем. Жұмысшылар мен  қызметкерлерге бұл уақыт аралығында  жұмыс істегені үшін көтеріңкі  мөлшерде, яғни қосымша еңбекақы  төленеді.

6.  Біреудің орнына  жұмыс істегені үшін төленетін  төлем. Бос орындағы қызмет  пен міндетті атқарушы етіп  тағайындау уақытша біреудің  қызметін атқару емес ол жұмысшылар  мен қызметкерлердің басқа жұмысқа  ауысуы болып есептеледі де, ол  жұмысшыға немесе қызметкерге  міндетін атқарып жүрген, яғни  бос жұмыс орнының қызметіне  белгіленген еңбекақы мөлшерінде  төлем төленеді.

7.  Жұмысшыларға өзіне  берілген разрядтан төмен тарифтелген  жұмысты атқарғаны үшін төленетін  төлем. Кәсіпорында кесімді еңбекақы  алатын жұмысшылар ұйым басшысының  өкіміне сәйкес өзіне берілген  разрядтан төмен тарифтелген  жұмысты атқарған жағдайда, егер  олар белгіленген өнім өндіру  мөлшерін орындаған уақытта төмен  дәрежелі жұмысшыға белгіленген  тариф бойынша есептелетін еңбекақы  және соған қосымша осы тарифпен сол жұмысшының өзінің мамандық дәрежесіне белгіленген тариф бойынша алуға тиісті еңбекақысының арасындағы айырмашылық сомасы төленеді.

8.  Жұмысшылармен қызметкерлердің  қан тапсырған күніне, яғни донорлық  міндетті атқарған күніне төленетін  төлем. Қан тапсырғаны үшін  жұмысшылар мен қызметкерлердің  жұмыста болмайтын екі күніне  еңбекақы рташа еңбекақы млшерінде  төленеді.

9.  Жұмысшылармен қызметкерлерге  жұмыстың тоқтап қалған уақытына  төленетін төлем. Егер жұмыстың  тоқтап қалуына жұмысшылар мен  қызметкерлердің ешқандай кінәсі  немесе жазығы болмаса, еңбекақы  тарифтің 50% мөлшерінде төленеді.

10.  Өнім өндіру барысында  кездесетін ақау үшін төленетін  төлем. Кәсіпорында өндірілген  өнімдер жұмысшылар мен қызметкерлердің  кінәсінсіз толық ақауғ қатарына  жатқызылатын болса, онда бұндай  өнімдер үшін ол өнімді өндіріп  шығарған, дайындаған жұмысшылар  мен қызметкерлерге тариф бойыша  белгіленген еңбекақысының 2/3 мөлшерінде  еңбекақы төленеді.

11.  Жұмысшылармен қызметкерлердің  мерзімнен тыс уақытта орындаған  жұмыстарына, атқаратын қызметтеріне  төленетін төлем. Жұмысшылар мен  қызметкерлердің мерзімнен тыс  уақытта жұмыс істеген еңбегі  тек қана ақшалай түрде төленеді.

12.  Жұмысшылармен қызметкерлерге  демалыс және мейрам күндерінде  істелген жұмыстарына, атқаратын  қызметтеріне еңбекақы төлеу.  Кәсіпорында мейрам күні жұмыс  істегені үшін мерзімді және  кесімді еңбекақы алатын жұмысшылар  мен қызметкерлерге сол күнге  өндірген өнімдері мен істеген  жұмыстарының санына, көлеміне, сағатына  тариф бойынша төленуге тиісті  еңбекақысы көтеріңкі мөлшерде, яғни екі еселеніп төленеді.

13.  Жұмысшылармен қызметкерлердің  жұмысқа амалсыздан шықпай қалған  уақытына еңбекақы төлеу тәртібі.  Ұйымдарда жұмыстан заңсыз босатылып,  бұрыңғы жұмысқа қайта орналасқан  жұмысшылар мен қызметкерлерге  сот органдарының шешеімімен  жұмыстан босатылған күннен бастап  үш айға дейінгі жұмысқа шықпай  қалған уақытына оташа еңбекақысы  мөлшерінде төлем төленеді.

14.  Ұйымдардағы жұмысшылар  мен қызметкерлердің еңбекке  уақытша жарамсыздығына және  сырқаттанған жанұя мүшелерінің  күтімі үшін оларға берілетін  жәрдем ақы төлеу.  Әлеуметтік  қамсыздандыру бойынша жұмыта  мертіккен жұмысшылар мен қызметкерлерге  жәрдемақы мөлшері үздіксіз еңбек  стажының ұзақтығына қарамастан  есептеліп төленеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қызметкерлердің құрамы мен жұмыс уақытын пайдалану  есебі

         Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлерін негізгі қызмет атқаратындар және негізгі емес қызмет тқаратындар деп екі топқа бөлінеді.

Ал өнеркәсіп орындарында  қызмет істеушілер мынандай екі топқа  бөлінеді.

1. Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.

2. Өнеркәсіптік ұйымның балансындағы өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы қызметкерлері.

Атқаратын қызметтеріне қарай  кәсіпорындар мен ұйымдардың жұмысшылары  мен қызметкерлері жұмысшылар мен  қызметкерлер болып екіге бөлінеді.

Қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және тағы басқа да топқа  бөлінеді.

Басшылар қатарына президент, ректорлар, директорлар, меңгеруші, тағы басқалар жатады.

Мамандар қатарына инженерлер, техникалық қызметтегі адамдар және басқалар жатады.

Басқа да қызметкерлер қатарына құжаттарды дайындайтын, есеп және бақылау  жұмысын жүргізетін, шаруашылық қызметтерін  атқаратын бухгалтерлер, менеджерлер, агрономдар, механиктер, тағы басқалары  жатады.

Жұмысшылар мен қызметкерлердің  тізімдегі саны кәсіпорындар мен  ұйымдарға қызметке жаңа адамды алуға  немесе кейбір қызметкерлерді жұмыстан босатуға байланысты өзгеріп отырады.

Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және олардың жұмыс уақыты да есептелінеді.

Жұмысшылар мен қызметкерлердің  құрамының есебі кәсіпорындар мен  ұйымдардың мамандар бөлімінде жүргізіледі. Мамандар бөлімінде мынадай алғашқы құжаттарды пайдаланады:

1. Жұмысқа алу жайлы бұйрық үлгілі түрі Т-1

2. Басқа жұмысқа ауысу жайлы бұйрық үлгілі түрі Т-5;

3. Демалыс берілуі жайлы  бұйрық Т-6;

4. Жұмыстан шығарылуы жайлы бұйрық Т-8

Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қызметкерлерге ұйымның  мамандар бөлімі еңбек кітапшасын толтырады.

Еңбек кітапшасы мамандар бөлімінде сақталып оған жұмысшылар мен қызметкерлердің қызмет орнының  өзгеруі, алған мақтауларымен сыйлықтары, сондай ақ ескертулері, сөгістері және тағы басқа деректер жазылады.

Кәсіпорындағы орташа еңбек  ақыны табу үшін есепке алынатын жұмысшылар мен қызметкерлер санын анықтау  барысында нақтылы жұмыс істегеніне қарай үйлесімді түрде күніне немесе аптасына толық істемейтін жұмысшылар мен қызметкерлер кіргізіледі. Алдымен  жұмыс істеген адам күні табылады. Ол үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің  барлық жұмыс істеген сағатына, белгіленген  жұмыс күнінің ұзақтығына бөлінеді. Содан кейін барлық жұмыс істеген  сағатын, күнін, айлық күнтізбелік  күнге бөлү арқылы жұмыс  істейтін жұмысшылар мен қызметкерлердің  саны табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кәсіпорынның  негізгі қызметінің еңбекақы төлеуге  әсері

Мекеме бухгалтерлік есеп журналды-ордерлі нысанда жүзеге асады. Сонымен қатар ақпараттарды автоматты түрде жазу әдісі қолданылады, синтетикалық және аналитикалық регистрлерді және қаржылық есептерді жүргізу  үшін жәнеде автоматты емес – шаруашылық операцияларын жасауға арналған құжаттарды рәсімдеуде.

Есептік-бухгалтерлік ақпараттар «1С........ жүргізу жағдайы» негізінде  сақталады және жойылады. Есеп саясаты  Қазақстан Республикасының президентінің  жарлығымен «Бухгалтерлік есеп пен  қаржылық есеп» жөнінде заңмен №562 11.06.2004 жыл және СБУ №30 реттеледі.

База ретінде, Қазақстан  Республикасындағы бухгалтерлік есепті реттейтін бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемесін ұсынатын және де нормативтік  құжаттар.

Салықтық есептер мен  төлемдер Қазақстан Республикасының  заңдар кодексіндегі «Салықтар мен  бюджеттердегі міндетті төлемдер» 01.01.06 ж бойынша.

Еңбек ақы мен есеп саясатына  ЖК-тің  директоры жауапкершілік  жасайды.

Уақыттылы еңбек ақы штатының кестеге байланысты 21 разрядты тарифтік тормен жүздеге асады, келісімді  еңбек ақыға кесте жасалынған, жұмыскерлердін өндірген өндерімен, жасаған  жұмыстарын, қызметтерінің көлеміне байланысты пайыздар арқылы есептелінеді.

Еңбек ақымен есеп саясаты  және мекеменің 2001 жылғы 1 қантарда көрсетілген  ай сайынғы экологиялық апат аумағында  қызмет жасағандардың 1,5 минимальды есептеу  көрсеткіші көрсетілген.

Еңбек ақыға аудандық коэфицент  есептелінбейді. Экология бойынша қосымша  демалыс берілмейді.

Келісімді еңбек ақымен жұмыс  істейтін жұмыскерлерге демалыс 20 календарлық  күнмен, уақытпен жұмыс істейтіндерге 28 календарлық жүйемен беріледі.

Уақытша жұмыс істей алмауға  байланысты төленетін жәрдем ақы  кәсіпорынның еңбек ақы қорының 1,5 % шағылады..

Мекеменің еңбек ақы төлеу  мен бухгалтерлік есеп төмендегі  нормативті құжаттармен негізделеді:

-  Қазақстан Республикасының  «Бухгалтерлік есеп пен қаржылау  есеп беру» төмендегі заңы.

-  Бюджеттің салық пен  қаржылық есеп міндетті төлемдері  01.01.2006 жыл,

-  Қаржылық есептеу  консептуалды негізі.

-  СБУ, Қазақстан Республикасының  Бухгалтерлік есебі жөніндегі  ұлттық алқасының қаулысы 13, 14, 15 қараша 1996 жыл. № 3, 4, 5;

-  СБУ 24 «Бухгалтерлік  қызметті ұйымдастыру» Қазақстан  Республикасының қаржы министрлігінің  бухгалтерлік есеп пен аудит  методология департаментінің бұйырығымен  11.12.1997 ж. № 455.

-  Бухгалтерлік есеп  жөніндегі Қазақстан Республикасының  ұлттық комиссиясының субъектілерінің  қаржы-шаруашылық қызметіне шоттарының  типтік жоспары 21.10. 2003 жыл.

-  Қаржылық-шаруашылық  субъектілерінің бухгалтерлік есепті  қолданудың типтік жоспары бойынша  нұсқауы.

-  СБУ-ға байланыстыөдістемелікұсыныстар  еңбек ақы төлеуді және бухгалтерлік  есепті ұйымдастырудың нормативті  актілерімен, әдістелік ұсыныстары.

-  Шаруашылық субъектілерің  есептеу саясаты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

     Шаруашылық  қызметінің процесінде жұмысқа  қабылдау және жұмыстан шығару  нәтижесінде қызметкерлердің саны  өзгереді, жұмыс доынша ауысулар  жүргізіледі. Адам құрамының есебін  кдрлар бөлімі жүргізеді. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша қызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы: жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша қызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді. Адам құрамын есепке алу үшін №Т-2 нысанындағы карточка, ал ғылыми қызметкерлер үшін №Т-4 ныфсанындағы ғылыми қызметерді есепке алу карточкасы қолданылады. Жұмысқа келген соңғы адаидар жұмыс ронытуралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын кадрлар бөліміне көрсетуі тиіс.

  Кәсіпорында жұмыс  жасайтындарды тізімдік және  тізімдік емес персонал деп  бөледі. Орындайтын функцияларына  байланысты жұмыс жасайтындарды  жұмысшылар мен қызметкерлер  деп бөледі. Қызмтекерлер басшылар,мамандар  және басқа қызметкерлер болып  бөлінеді. Жұмысшыларды өндіріс  процесіне қатысуына қарай негізгі  жені көмекші деп бөледі.