Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау

Ол кестеден көрiнiп тұрғандай меншiктi капитал құрамында тек қосымша төленбеген капитал ғана емес бөліебеген табыс та  орын табады. Оны жылдар бойына қарастыратын болсақ, бірінші бөлім бойынша  2008 жылы 43477 мың теңгенi құраған болса, 2009 жылы оның көлемi 40241мың теңгеге түсiп құрады. Ал 2010 жылы ол тiптен төмендеп 35035 мың теңгеде болып, барлық қаржыландырудың 2,4% құрағанын көремiз. Ал жарғылық капиталдың көрсетілмеуі кәсіпорынның филиалы болғанымен сипатталады. Ал қарыз қаржыттар құрамында бiз тек алынған аванстар және кредиторлық берешек баптарын көре аламыз. Қарыз қаражаттары 2008 жылы жалпы қаржыландырудың 97,6% құраса,  2010 жылы олар 97,6% болды.

Кредиторлық берешектiң қозғалысын талдайтын болсақ жоғарыдағы кестедегi мәлiметтерiне зер салып өтейiк. Кесте көрiнiп тұрғандай кредиторлық берешек 2010 жыл басына барлық сомасы 2161971 мың теңгенi құрағанын көруге болады. Ал 2010 жыл аяғына оның сомасы 744002 мың теңгег төмендеп, 32135820 мың теңгенi көрсеттi. Кредиторлық берешектiң осындай азаюы негiзiнен кредиторлық берешектiң құрамындағы iшкi шаруашылық есептесу бойынша берешектiң азаюы есебiнен кемiгенi көрiнiс табады. Ал кредиторлық берешектiң құрамындағы басқа түрлерi бойынша кему емес арту көрiнедi. Мысалға басқа кредиторлармен есептесу 2010 жыл басына 42657 мың теңгенi құраған болса, 2010 жыл аяғына ол 1321364 мың теңгені көрсеттi.

Кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығыныталдау кестесiнiң мәлiметтерiнен көрiнiп тұрғандай кәсiпорының тұрақтылығын талдауда негiзгi тауарлы-материалдық қорларды қалыптастыру үшiн меншiктi және ұзақ мерзiмдi көздерiнiң , тауарлы-материалдық қорларды қалыптастыру үшiн негiзгi көздерiнiң жалпы шамасының, тауарлы-материалдық қорларды қалыптастыу үшiн меншiктi және ұзақ мерзiмдi қаражаттардың 3 жыл бойынша да кемшiлiгi көрiнiс табады. Сондықтан да кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығының 3 компонентi көрсеткiшi (0;0;0) өрнегiнде болады. Бұл яғни кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығының тұрақсыз немесе дағдарыс алдындағы кезеңiн сипеаттайды.

Өтiмдiлiк көрсеткiштерiн талдау кестесiнiң мәлiметтерi бойынша көрiп отырғанымыздай кәсiпорынның өтiмдiлiгiн сипаттайтын 3 негiзгi өтiмдiлiк коэффициенттерi анықталады. Бiздiң кәсiпорынымыздың абсолюттi өтiмдiлiк коэффициентi 0,002-ге 2008 жылы тең, ал қалыпты мәнi 0,2-0,5 аралығын қамтиды, алайда 2010 жылға назар аударсақ ол 0,002-ге өсiп, сәйкесiнше 0,04 құрады. Тез өтiмдiлiк коэффициентiн қарастырсақ, онда оның 2008 жылы 0,11 көлемiнде болғанын көруге болады. Ал 2010 жылы 0,01 төмендеп, 0,10 құрағанын анықтауға болады. Жалпы өтеу коэффициентi, яғни ағымдағы өтiмдiлiк коэффициентi 2008 жылы 0,3 болса, 2010 жылы 0,1-ге азайып 0,2 болғанын көре аламыз.

Кәсiпорынның тиiмдiлiгiн сипаттайтын негiзгi тиiмдiлiк көрсеткiштерiн талдау нәтижесiнде кәсiпорынның қызметiн тиiмдi деп айтуға болмайды. Өйткенi қарастырылып отырған 3 жыл iшiнде де кәсiпорынның залалға ұшырағанын анықтауға болады. Сондықтан меншiктi капитал, өнiмдi өткiзудiң жалпы және ағымдағы активтердiң тиiмдiлiгiн анықтаған кезде олар оң емес, терiс мәнде көрiнiс табады. Яғни тиiмсiздiгiн сипаттайды.

Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициентi 2008 жылы 0,20 құраса, ал 2010 жылы 0,39 рет болды. Көрсеткiш кәсiпорынның жалпы капиталын пайдалану тиiмдiлiгiнiң 0,19-ға артқанын көрсетедi. Егер 2008 жылы кәсiпорында активтердiң әрбiр ақша бiрлiгi 20 тиын келтiрсе, 2010 жылы ол 39 тиын келтiрдi. Нәтижесiнде кәсiпорынның барлық мүмкiншiлiктерiн пайдаланып, өнiмдi сатудан түскен табыс түрiндегi жалпы тиiмдiлiгi 2002 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 276080,26 мың теңгеге (1453054 · 0,19) өстi. Жалпы (авансталған) капиталдың орташа шамасының 2008 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 0,78 есе (1453054 : 1853515) кемуi, 2008 жылмен салыстырғанда өнiм сату көлемiнiң ((1453054 – 1853515) · 0,80) 80092,2

“Торғай боксит кен басқармасы” ашық акционерлі қоғамының жағдайын талдай барысында төлемге қабілетсіздігін қарастыратын болсақ, төлем қабілетілікті қалпына келтіру коэффициенті 0,015, яғни өте төмен. Бұл кәсіпорын үшін төлем жағдайын қиындатады. Кәсіпорын үшін алдағы кезеңде қаржыландыру көздерін немес инвестициялық тартуларды жүзеге асырған жөн болады.

Пайдаланған әдебиеттердің тізімі

1        Дұйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г., Кәсiпорынның        қаржылық жағдайын талдау.Алматы 2001

2        Абрюкина М.С, Грачев А.В, Анализ финансово-экономической деятельности предприятия: учебно-практическое пособие.М.1998

3        Артеменко Финансовый анализ.М.1999

4        Ашенова А.А. Анализ финансового положения  предприятия// Библиотека аудитора 1999,№10

5        Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория анализа хозяйственной деятельности, учебник, издание 4-е перераб. М. Финансы и статистика,1997.

6        Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. М.2000

7        Бердникова Т.Б. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия.М.2001

8        Бланк И.А. управление прибылью. Киев 1998

9        Вакуленко Т.Г., Фомина Л.Ф, Анализ финансовой отчетности для принятия управленческих решений. Москва-Санкт-Петербург 1999

10   Жапаров К.Ж. Учет и анализ: учебное пособие. Алматы 1999

11   Жапаров Т.К. Анализ финансовой отчетности хозяйствующих субъектов. Алматы 1998

12          Ковалев В.В. Методы оценки инвестиционных проектов. М.1998

13          Кеулiмжанов К.К., Әжiбаева З.Н., Қаржылық есеп Алматы 2001

14          Ковалев В.В. Финансовый анализ.М.1998

15          Риноль Ф.Б. Финансовый и управленческий анализ. М.1998

16          Ришар Ж. Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятия.

17          Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности М.1998

18          Русак Н. А. Анализ финансовогоположения предприятия Минск 1995

19          Справочник по функционально-стоимостному анализу.М.1988

20          Строжев В.И. Анализ хозяйственной деятельности в промышленности

21          Чучелов Е.А., Бессанов Н.И. Приемы экономического анализа ,1988

22          Хелферт Э. Техника финансового анализа М.1998

23          Шеремет А.Д. Методика финансового анализа предприятия М. 1999

24          Чечета А.П. Финансовый анализ.М.1998

25          Құлпыбаев С. Хамбар Б, артанова Н Қаржы Алматы 2007

26          Финансовый анализ фирмы –М.:ИСТ-Сервис, 1994

36