Автор работы: Пользователь скрыл имя, 08 Октября 2011 в 19:40, лекция
Қатарлардың жіктелуі және олардың салу ережелері
Статистиканың негізгі міндеттерінің ішінде көрсеткіштерінің уақыт бойынша өзгеруін сипаттау, әлеуметтік – экономикалық процестердің даму динамикасын зерттеу үлкен орын алады. Еңбекақы деңгейі қалай өзгереді? Доллардың курсы қалай ауытқиды? Маңызды макро экономикалық көрсеткіштердің өзгеру тенденциясы қандай? Осы және осы сияқты сұрақтарға жауаптар динамика қатарларын талдайтын арнайы статистикалық әдістердің көмегімен алынады.
Динамика қатарлары хронологиялық тәртіппен реттелген статистикалық көрсеткіштің (нышанын) мәндерінің тәртібі. Уақыттық қатардың жеке байлаулары осы қатардың деңгейлері деп аталады. Динамиканың қатарлары уақыт мәнімен оған сәйкес қатардың деңгейінің
Мәнінен тұрады. Динамика қатарларында уақыт көрсеткіші ретінде уақыттың белгілі бір сәттері (даталары) сәттері немесе жеке кезеңдер (тәуліктер, айлар, жылдар, жартыжылдықтар) көрсетілуі мүмкін.
Уақыттық параметрдің сипатына байланысты қатарлар бір сәттік немесе интервалдық болып бөлінеді. Бөлінудің бірсәттік қатарларында көрсеткіштің мәнінің жағдайы белгілі бір уақыт сәтінің деңгейін сипаттайды. Мысалы, бірсәттік уақыттық қатарларға өнімнің белгілі бір түрлеріне бағасының қатарлары, акция курсының қатарлары жатады. Интервалдық қатарларда деңгейлер көрсеткіштің мәнін белгілі бір уақыт интервалында сипаттайды. Интервалдық қатарларға өнім өндірісінің жылдық динамикасының қатарлары жатады. 1.1 және 1.2 – кестелерде бірсәттік динамика қатарлары ал 1.3 және 1.4 – кестелерде интервалдық динамика қатарлары келтірілген.
Динамика қатарлары
Қатарлардың жіктелуі және олардың салу ережелері
Динмика қатарлары деңгейлерінің өзгеру көрсеткіштері
Т өсу қарқыны қатардың
салыстырылатын екі деңгейінің
қатынасын сипаттайды және
пайызбен көрсетілді:
Өсудің орташа қарқыны
динамиканың жалпыландыратын
сипаттамасы болып табылады
және қатардың деңгейлерінің
өзгеруінің жиілігін көрсетеді.
Бұл көрсеткіш өсудің
тізбекті қарқынының орташа
геометриялық формуласымен
есептеледі:
Өсім қарқыны салыстырмалы
шамалардағы абсолюттік
өсімін сипаттайды. Өсім
қарқыны абсолюттік өсімінің,
салыстыру базасы ретінде
қабылданған деңгейге қатынасы
болып табылады және келесі
формуламен есептеледі:
1.6-кестеде қарастырылған динамиканың аналитикалық көрсеткіштер келтірілген.
Динамиканың
негізгі көрсеткіштері.
| Көрсеткіштер | Абсолюттік өсім | Өсу қарқыны | Өсім қарқыны |
| Тізбекті | |||
| Базистік | |||
| Орташа |
Динамиканы статистикалық көрсеткіштерді есептеу және талдауды келесі мысалда қарастырайық.
Мысал: Тұрғын үйлердің іске қосу мәліметтері бойынша тізбекті базистік және орташа: а) абсолюттік өсімдері; б)өсу қарқынын; в) өсім қарқынын есептеңіз (1.7 – кесте).
Базистік деңгей ретінде
қатардың бастапқы деңгейі
алынған.
Тұрғын
үйлерді іске
қосу (млн.кв.м.)
| Көрсеткіш | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 |
| Жалпы ауданы, млн.кв.м | 7 | 6,5 | 5,9 | 5,5 | 4,9 |
Шешімі: абсолюттік өсімнің
өсу қарқының тізбекті
және базистік көрсеткіштері
1.8-кестеде көрсетілген.
Динамиканың
статистикалық
көрсеткіштері
| T* | У
(млн. м ) |
Абсолюттік өсім, млн.м | Өсу қарқыны,% | Өсім қарқыны | ||||||||||
| Тізбекті | Базистік | Тізбекті | Базистік | Тізбекті | Базистік | |||||||||
| 1 | 7,0 | - | - | - | - | - | - | |||||||
| 2 | 6,5 | |||||||||||||
| 3 | 5,9 | |||||||||||||
| 4 | 5,5 | |||||||||||||
| 5 | 4,9 | |
||||||||||||
Орташа абсолюттік өсім
Өсімнің орташа қарқынын
К=Т-100%= -8,53%, яғни тұрғын
үйдің құрлысын жыл
сайын 8,53% азайды
Қолданылған
әдебиеттер:
«Статистика
жалпы теориясы»
Әміреұлы
Ызғарбек