Автор работы: Пользователь скрыл имя, 23 Октября 2011 в 16:39, реферат
1.Маънавиятнинг таърифи тугрисида мулохазалар ва унинг фалсафий тахлили.
2.Маънавиятнинг асосий категориялари,унинг ривожланиш конуниятлари.
3.Маънавиятни ривожлантириш давлат сиесатида устивор соха.
МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ
1-МАВЗУ:МАЪНАВИЯТНИНГ
ПРЕДМЕТИ,ТУШУНЧАСИ,УЛАРНИНГ
МУНОСАБАТЛАРИ
ВА ХУСУСИЯТЛАРИ
Р Е Ж А :
1.Маънавиятнинг таърифи тугрисида мулохазалар ва унинг фалсафий тахлили.
2.Маънавиятнинг асосий категориялари,унинг ривожланиш конуниятлари.
3.Маънавиятни
ривожлантириш давлат
1-масала
баени: Укитувчи маънавият
Укитувчи аввало, маънавият инсонни жамики бошка мавжудотлардан ажратиб туришлигини алохида уктириб утиш лозим.Инсон табиатнинг, барча мавжудотнинг гултожи дейилганда унинг ушбу хислати яъни юксак маънавият эгаси була олиш имконияти назарда тутилади. Бу имконни бошка жонзотларда курмаймиз.
Моддий нарсалар одамга жисмоний озик ва кувват берса, маънавият унга рухий озик ва кудрат багишлайди. Факат моддий жихатдан таъминланиш билан кифояланиш-онгсиз ва рухсиз махлукотларга хос фазилатдир. Маънавият одамнинг рухий ва аклий оламининг мажмуи каби мураккаб ижтимоий ходисадир.
Юкорида айтганимиздек, маънавият жуда кенг камровли тушунча булиб, уни бир жумлада ифодалаш нихоятда мушкул.
Маънавият купрок инсон калбига, ботиний томонига каратилганлиги билан ажралиб туради. Шу маънода маънавият инсон калбидаги илохий бир нур саналадики, бу илохий нур хеч бир жонзотда йук. Маънавият шундай сехрли тилсимки, уни тугал ечишга башар кудрати етмайди. Шундай экан укитувчи дарс давомида маънавият тушунчасига бир йула мукаммал таъриф беришга уринмаслигини, мавзуга мукаддима тарзида унинг баъзи жихатларини акс эттирувчи таърифларни бериб утишини маслахат берамиз.
Бу борада
Президентимиз И.Каримовнинг
Бу таърифда инсон фаолиятининг барча маънавий кирралари камраб олинган булиб, биз бундан буен маънавият хакида суз юритганимизда унга методологик асос сифатида таянамиз.
Кейинги
пайтларда маънавиятга оид
Куринадики, бир муаллифнинг узи маънавиятни таърифлашга турлича ендашадики, бу хам маънавиятнинг куп камровли тушунча эканлигини курсатади.
"Ватан
туйгуси" китобининг
Бундан ташкари бир катор олимларимиз анжуманларда килган маърузаларида " маънавият инсондаги ахлок, одоб билим,илм, иймон, ихлос ва инсоният камолоти учун ижобий таъсир килувчи тизим еки маънавият инсоннинг аклий ахлокий,илмий, амалий,мафкуравий карашлар йигиндиси хисобланиб, диний ва дуневий карашларнинг акс этиш даражасидир", деб таъриф бериб келмокдалар. А.Эркаевнинг фикрича "Маънавият - инсоннинг ижтимоий -маданий мавжудот сифатидаги мохиятидир, яъни инсоннинг мехр-мурувват, адолат, тугрилик, софдиллик, виждон, ор-номус, ватанпарварлик, гузалликни севиш, завкланиш, евузликка нафрат, ирода, матонат ва шу каби куплаб асл инсоний хислатлари ва фазилатларининг узвий бирлик, муштараклик касб этган мажмуидир".
Маънавият муаммоси билан анчадан буен шугулланиб келаетган олимларимиздан бири М.Имомназаров мазкур масалага багишлаб иккита китоб чикарди.Муаллиф биринчи китобида "Маънавият инсон калбидаги илохий нур..." деб езган булса иккинчи китобида "Маънавият инсон калбида, кунгил кузгусида акс этган хакикат нуридир, дейилган таъриф, дархакикат суфиена рамзий таърифдир, зотан бошкача таъриф бу чексиз мохиятни чеклаб куяди" деб езади.
Таникли файласуф академик Э.Юсупов инсонда мавжуд буладиган хамма хислатлар эмас, балки ижобийларигина маънавият була олишини курсатиб:"Маънавият инсон ахлоки ва одоби, билимлари, истеъдоди, кобилияти, амалий малакалари, виждони, иймони,эътикоди, дунекараши, мафкуравий карашларнинг бир-бири билан узвий богланган, жамият тараккиетига таъсир этадиган муштарак тизимдир" - деб таърифлайди.
Албатта,
юкорида келтирилган
нади. Хали яна куплаб олимларимиз маънавият тушунчасига уз муносабатларини билдирадилар ва ана шу билдирилган турли фикрлар асосида умумий мукаммал таъриф шаклланади, деган умиддамиз. Халига кадар маънавиятга мукаммал таъриф шаклланмаганлиги сабаб унинг кенг камровли , мураккаб ва айни вактда содда тушунча эканлигида.
Маънавият купрок инсоннинг ички, ботиний, яширин, дунесини акс эттиришдадир. Инсон ички , ботиний дунеси эса гавхар тула тубсиз денгиз сингаридир. Бу денгиздан канча олсангиз тугамагани сингари инсон ички дунеси хам тубсиз, ранг-баранг тарзда намоен булади. Инсон калбига, ботиний дунесига канчалик чукур кириб борсангиз шунчалик турли-туманлик билан тобланиб узиниб янгидан-янги кирраларини намоен этади. Мана шунинг учун хам маънавият тушунчасига мукаммал хар тарафлама тулик таъриф бериш мушкулрок.
Юкоридагилардан келиб чикиб, маънавият инсоннинг ички рухиятини, унинг уз узини англаши, диди, фаросати, адолат билан разилликни, яхшилик билан емонликни, гузаллик билан хунукликни, вазминлик билан жохилликни ажрата билиш кобилиятини, акл-заковатини, юксак максад ва гояларини куя билиш, уларни амалга ошириш учун харакат килиш ва интилиш кобилиятидир,-деб таъриф бериш уринли деб хисоблаймиз.Албатта бу таъриф энг охирги, киемига етган, мукаммал деб айтишимиз мумкин эмас.
И.А.Каримов
айтганидек, маънавият-
эмас.Маънавият инсон калбида камол топиши учун калбан ва виждонан, акл ва кул билан мехнат килиши керак.
Маънавият инсонда тугилишида она сути, унинг алласи, мехри, аждодлар кадриятлари, таъсири остида шаклланади. Унинг шаклланишида оиладаги мухит,жамиятдаги хамжихатлик, давлат олиб борадиган сиесатдаги адолатпарварлик ва инсонпарварликнинг кайси даражада ташкил килиниши асосий уринни эгаллайди.
Маънавиятнинг моддий кучга айланиши хар бир инсоннинг хатти харакатларида , уз оиласи миллати ва Ватанига булган муносабатларида намоен булади. Юкорида айтганимиздек,унинг шаклланишида ота-она, инсон яшаетган атрф-мухит, миллий, диний кадриятлар, жамиятдаги инсонпарварлик ва адолатпарварлик сиесати мухим ахамиятга эга.
Одам ота-онадан тугилади, аммо унинг ахлоки, одоб борасидаги фазилатлари , яъни маънавий дунеси жамиятда , ижтимоий сиесати, иктисодий муносабатлар таъсирида шаклланади. Инсоннинг маънавий олами асосан ижтимоий тараккиетнинг махсули булса хам, у уз навбатида, жамият тараккиетига нихоятда катта таъсир курсатади, уни белгилаб берадиган омиллардан бири саналади. Укитувчи маънавиятнинг жамият тараккиетига таъсири хакида гапирар экан, одамларда ахлок,, одоб, иймон, виждон, халоллик, мехнатсеварлик, инсонпарварлик, ватанпарварлик, миллий ва инсоний гурур туйгуси, бурч ва масъулиятни хис килиши канчалик кучли, юкори булса жамият тараккиетининг заминлари хам кенгайиши, тинчлик, осойишталик, хамжихатлик, баркарор булишлигига талабалар диккатини тортиши мухим.
Шу уринда
укитувчи И.А.Каримовнинг Олий Мажлиснинг
биринчи чакирик Биринчи
Жамият тараккиетининг хар бир янги боскичи кишиларнинг маънавий камолотида хам янги даврнинг юзага келишидир. Маънавиятсиз адолатли, юксалиш имкониятига эга булган жамият булмаганидек,жамиятсиз маънавият хам ривожланиши мумкин эмас.
Жамиятнинг иктисодий, ижтимоий-сиесий сохаларида мавжуд булган муаммоларни маънавиятни кутариш, унга таяниш оркали хал этиш мумкин.
Маънавият миллатни тараккиетга етакловчи, давлатнинг кудратини оширувчи мухим омил саналади. Чунки каерда, кайси мамлакатда маънавият булса, уша жойда, уша мамлакатда жохиллик, хасадгуйлик, бепарволик, худбинлик, ялковлик, манманлик, текинхурлик, гийбат килишлик, куролмаслик, евузлик, тухмат килиш каби салбий иллатлар маънавиятсизлик куринишларига урин колмайди.
Укитувчи маънавиятнинг жамият хаетидаги ахамиятини баен этар экан, унинг маърифат билан хам чамбарчас боглик эканига талабалар диккатини каратмоги максадга мувофикдир. Чунки маънавият хар доим маърифат билан уйгун холатда ривожланиб боради. Маърифат -билиш, билим таниш ва маълумот, - деган маънони англатади.
Инсониятнинг
бир жамиятдан иккинчи
Билингки, билим ва маънавият уйлаб курилса мисоли бир жилов. У инсонларни барча емон , ярамас ишлардан , яъники маънавиятсизликлардан тийиб туради. Шу туфайли ота-боболаримиз, авлод-аждодларимиз доимо маърифат ва маънавиятга интилиб яшаганлар. Улар маънавият ва маърифат чирокларини машъала сингари екканлар. Юксак маънавият ва маърифат туфайли Турон замин ер юзида шухрат козонган.
Президентимиз
И.Каримовнинг мамлакатимизда маънавият
ва маърифатга катта эътибор
Укитувчи маърифат ва маънавиятлилик унинг инсон, жамият хаетидаги ахамияти устида фикр юритиш жараенида, яна бир нарсага чунончи маърифат ва маънавият, маънавийликнинг нисбати масаласига хам талабалар диккатини тортишини маслахат берамиз.
Маънавиятли одамларнинг хаммаси хам доимо маърифатли булавермаганлар. Шундай кишиларга карата хакли равишда олим булибдию аммо одам булмапти ибораси ишлатилади. Бошкача айтганда инсонлар борки, олим эмас. Булмаса булмас. Аммо маънавияти юксак.Олимлар борки инсон эмас. Буниси огир. Улардан элга, юртга фойда йук. Шунинг учун халкимиз:"Олим булма - одам бул" иборасини ишлатиб келган. Бу маънавият ва маърифат бир-бирини инкор этади дегани эмас. Аксинча маънавият ва маърифат бир-бирига чамбарчас богликдир. Улар бир-бирини кувватлаб, узаро таъсирланиб ривожланиб боради.