Эрнест Хемингуэй: жыцце, героі, творчасць

 
 
 

Эрнест  Хемингуэй: 

жыцце, героі, творчасць 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Змест 
 

• Уводзіны

 

• Раздзел I. Жыцце
• - Першая Сусветная Вайна
• -Іншая Сусветная Вайна
• Раздзел II. Героі і творчасць

 

• Заключэнне

 

• Спіс  выкарыстанай літаратуры

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

"… ёсць  рэчы і горш войны.

Баязлівасць горш, здрада горш, эгаізм горш". 

Э.Хэмінгуэй (1937) 

Уводзіны 

Для свайго рэферата я абрала вядомага пісьменніка XX стагоддзі Эрнэста  Хэмінгуэя. Я лічу, што для любога з нас Хэмінгуэй-чалавек неаддзельны  ад Хэмінгуэя-пісьменніка, ад яго кніг і яго герояў, дакладней, ад тых  з іх, у якіх ён, не хаваючы гэтага, кахаў то ж, што кахаў у самім  сабе, - сілу, шырату, адвага, гатовасць  стаяць за сябе і за справу, які ты лічыш правым і гатовасць рызыкаваць жыццём.

Яго героі жывуць высокімі маральнымі прынцыпамі, якімі  яны жывуць і дыхаюць без высокіх  слоў, прынцыпамі, якія, мяркуючы па пражытай ім жыцця, Хэмінгуэй лічыў абавязковымі і для самога сябе.

Вядома, ні жыццё  Хэмінгуэя, ні яго кнігі не зводзяцца  толькі да гэтага. Але, аднак, не будзе  перабольшаннем сказаць, што без  гэтых маральных прынцыпаў нельга ўявіць сабе ні яго жыцці, ні яго  кніг.

Каханне да жанчыны  займае велізарнае месца ў большасці  кніг Хэмінгуэя. І праблема чалавечай  мужнасці, рыска, самаахвяраванні, гатовасці  аддаць жыццё за сябра - неаддзельная ад уяўлення Хэмінгуэя пра тое, што  варта зваць каханнем і што  не варта, пра людзей, з асобай якіх слова "каханне" спалучаецца, і  пра тыя, з кім яно не спалучаецца  і ўжываецца дарэмна.

Чытаючы Хэмінгуэя, няцяжка заўважыць, што баязліўцы  ці самалюбы, у сутнасці, не здольныя кахаць. А калі яны самі і завуць тое, што яны выпрабоўваюць, каханнем, аўтар пакідае гэта на іх сумленні.

Не ўсім аднолькава падабаецца мера шчырасці, з якой апісвае  Хэмінгуэй стаўлення мужчыны  і жанчыны. Аднак варта заўважыць, што самі гэтыя адносіны цікавыя  Хэмінгуэю толькі тады, калі за імі  варта каханне ці калі з іх пачынаецца каханне. Пра тое, што не дарасло  да кахання ці ніколі і не збіралася  стаць ёю, Хэмінгуэй часцей згадвае, чым піша. І як ні далёкая яго  традыцыя ў малюнку адносін паміж  мужчынам і жанчынай ад традыцыі рускай класікі - у самым галоўным ён блізкі тут да Талстога; тое, што ні з  якога боку не заслугоўвае назвы  кахання, часцей за ўсё ганаруецца ў  Хэмінгуэя толькі згадванняў, звычайна хірургічна дакладных, але рэдка  падрабязных.

Ужо не паўгода, не сем гадоў, а сорак тры гады прайшло з таго дня, як Хэмінгуэй  сышоў з жыцця. За гэтыя гады апублікавана шмат кніг пра яго, некалькі яго біяграфій  і аддана друку некаторая колькасць  плётак пра яго. Пачалі і працягваюць  публікавацца раней невядомыя нам  творы Хэмінгуэя, якія ён не паспеў ці не злічыў патрэбным апублікаваць пры жыцці. Словам, усё ідзе сваім  парадкам.

Але галоўнае сярод  усяго гэтага - павольна і непераадольна  нарастальнае адчуванне маштабу  страты, панесенай чалавецтвам з  сыходам з жыцця Хэмінгуэя. І  адначасова ўсё больш выразнае разуменне  сапраўдных маштабаў таго ўнёску, які  ён унёс у сусветную літаратуру XX стагоддзі.

І менавіта гэтаму выдатнаму літаратурнаму дзеячу  я жадаю прысвяціць сваю працу "Жыццё, сюжэты, творчасць". 
 
 
 
 

Частка I 

Ж І З Н Ь 

Эрнэста Хэмінгуэя  з поўным правам можна назваць  аднагодкам XX стагоддзі. І не толькі таму, што ён нарадзіўся на самай  мяжы стагоддзя - у 1899 году. І нават  не таму, што ўсё сваё жыццё, якая захапіла больш полустолетия (ён скончыў з сабой 2 ліпеня 1961 гады), Хэмінгуэй жыў жыццём свайго стагоддзя, быў актыўным удзельнікам шматлікіх буйных падзей гістарычнага маштабу - досыць сказаць, што ён добраахвотна ўдзельнічаў у трох войнах, дзве з якіх былі сусветнымі войнамі. Ён апынуўся сапраўдным аднагодкам XX стагоддзі таму, што з лімітавай сумленнасцю вялікага мастака імкнуўся адказаць на самыя вострыя, самыя хворыя пытанні сучаснасці.

Калі жыццёвая біяграфія Хэмінгуэя пачалася па істоце, у акопах на рацэ Пьяве, тое яго літаратурная біяграфія бярэ свае вытокі ў Парыжы 20-х гадоў. Парыж у тс часы быў Мекай мадэрнізму. Пісьменнікі, паэты, мастакі са мноства краін з'язджаліся сюды, каб акунуцца ў гэту атмасферу, дзе звяргаліся былыя каштоўнасці і ствараліся, здавалася б, новыя, народжаныя да жыцця XX пеком. У гэты бурлівы вір і пагрузіўся малады журналіст, цвёрда які рашыў стаць пісьменнікам.

У Парыжы Хэмінгуэй  пазнаёміўся з такімі слупамі  мадэрнісцкай літаратуры, як Джэймс Джойс, Гертруда Стайн. Яны былі кумірамі, непарушнымі аўтарытэтамі для маладых літаратараў. І трэба было валодаць вельмі цвярозым розумам і прыроджаным нюхам пісьменніка-рэаліста, каб не даць захапіць сябе моднымі ідэямі міс Стайн, яе суб'ектывізмам, дэманстратыўным грэбаваннем да сацыяльных пра-блемам, яе эксперыментамі, якія зводзяцца да чыста фармальнай славеснай гульні. Малады Хэмінгуэй прыслухоўваўся да рад Стайн, уважліва вывучаў досвед Джойса. Прыслухоўваўся, вывучаў, але ў сваёй працы шукаў уласны шлях.

У пошуках гэтага ўласнага шляху Хэмінгуэю дапамагла  вялікая руская рэалістычная літаратура. "З тых часоў як я выявіў бібліятэку Сільвіі Бізун, - успамінаў  Хэмінгуэй у кнізе "Свята, які  заўсёды з табой",- я прачытаў усяго Тургенева, усе рэчы Гогаля, перакладзеныя на ангельскі, Талстога ў перакладзе Констанс Гарнет і ангельскія выданні Чэхава". Ён адкрыў, па яго словах, "іншы, цудоўны свет, які дарылі табе рускія пісьменнікі. Спачатку рускія, а потым і ўсе астатнія. Але доўгі час толькі рускія".

Якія ж літаратурныя задачы ставіў перад сабой распачыналы  пісьменнік Хэмінгуэй? Пра гэта дакладней  усяго сказаў ён сам: "Пракрасціся  ў самую сутнасць з'яў, зразумець  паслядоўнасць фактаў і дзеянняў, якія выклікаюць тыя ці іншыя пачуцці, і так напісаць пра дадзеную з'яву, каб гэта заставалася дзейсным і  праз год, і праз дзесяць гадоў..." Глыбіні даследавання, уменню перадаць і "замацаваць" сапраўдныя чалавечыя  эмоцыі ў творы, так, каб чытач  і праз шмат гадоў выпрабоўваў  пачуццё суперажывання, ён вучыўся  ў рускіх пісьменнікаў. "У Дастаеўскага,- пісаў Хэмінгуэй,- ёсць рэчы, якім верыць і якім не верыш, але ёсць і такія  праўдзівыя, што, чытаючы іх. адчуваеш, як змяняешся сам, - слабасць і ўтрапёнасць, загана і святасць, апантанасць рызыкі станавіліся рэальнасцю, як станавіліся  рэальнасцю пейзажы і дарогі Тургенева  і перасоўванне войскаў, тэатр ваенных  дзеянняў, афіцэры, салдаты і бітвы  ў Талстога".

Адначасова з  пошукам свайго шляху ў літаратуры вызначалася і светапогляд пісьменніка, фармаваліся яго палітычныя перакананні. Ён шмат ездзіў у тыя гады па Еўропе, у якасць журналіста прысутнічаў  на некалькіх міжнародных канферэнцыях. У Італіі ён зразумеў, што такое  фашызм, і на ўсё жыццё зненавідзеў  яго. Для ўсякага пісьменніка  важна вызначыць сваё месца ў  свеце. Хэмінгуэю ў гэтым дапамагла  грэка-турэцкая вайна. Ён убачыў пакуты людзей, убачыў вайну зусім іншымі вачамі, чым у 1918 году на італьянскім  фронце. Праз трыццаць гадоў ён успамінаў: "Я памятаю, як я вярнуўся з  Блізкага Ўсходу з зусім пабітым  сэрцам і ў Парыжы імкнуўся вырашыць, ці павінен я прысвяціць усё сваё жыццё, спрабуючы зрабіць што-небудзь  з гэтым, ці стаць пісьменнікам. І я вырашыў, халодны, як змей, стаць пісьменнікам і ўсё сваё жыццё пісаць так праўдзіва, як смогу". У гэтым сэнс грамадскай пазіцыі Хэмінгуэя, якую ён абраў у самым пачатку сваёй літаратурнай кар'еры,- ён лічыў, што дапаможа людзям, калі будзе пісаць бязлітасную праўду пра жыццё.

Эрнэст Хэмінгуэй  нарадзіўся 21 ліпеня 1899 гады ў Ок-Парку, маленькім, чысценькім мястэчку, побач з Чыкага - гэтым найбуйным гандлёва-прамысловым Цэнтрам Сярэдняга Захаду. Гам рабіліся справы і Грошы, а тут, у гэтым мястэчку катэджаў і каледжаў, толькі абсоўвалася нажытае ў Чыкага.

Ён рос у  культурнай, забяспечанай сям'і, і бацькі, кожны па-свойму, спрабавалі накіраваць яго інтарэсы. Бацька - лекар па прафесіі і этнограф-аматар па душэўнай схільнасці - захапляўся паляваннем, браў з сабой  Эрна ў лясы, вадзіў у індзейскія мястэчкі, імкнуўся прызвычаіць сына назіраць прыроду, звярэй, птушак, прыглядацца да незвычайнага жыцця індзейцаў. Мабыць, ён спадзяваўся, што старэйшы сын працягне традыцыю сям'і Хемингуэев, якая налічвала некалькі прыродазнаўцаў, лекараў, этнографаў, вандроўцаў-місіянераў.

А маці - аматарка музыкі і жывапісу, якая навучалася спеву і дебютировавшая ў нью-ёркскай філармоніі, тут, у сваім мястэчку, прымушана была здавольвацца выкладаннем, спевам у царкоўным тхару, а сына імкнулася навучыць гульні на віяланчэлі. Музыкі з Эрна не атрымалася, але каханне да добрай музыкі і да добрых карцін з новай сілай абудзілася ў Хэмінгуэю ўжо ў спелыя творчыя гады.

Бацька - спадарожнік  яго дзяцінства і малалецтва. Але "пасля таго, як яму выканалася пятнаццаць гадоў, у яго не было нічога агульнага з "бацькам" ("Бацькі і дзеці"). Пазней бацька ўзнікае толькі ў змрочных успамінах і снах начнога існавання, а спадарожнік яго ўзмужнеласці, прыклад зацятай і мужнай дзённай працы - гэта дзед, удзельнік Грамадзянскай вайны 1861-1865 гадоў.

Ок-паркская сярэдняя школа па ўзроўні агульнаадукацыйнай падрыхтоўкі была на вельмі добрым рахунку. Хэмінгуэй з падзякай успамінаў сваіх выкладчыц роднай мовы і літаратуры, а школьная газета "Трапецыя" ("Тгареге") і школьны часопіс "Скрыжаль" ("Tabu 1 а") далечы яму магчымасць паспрабаваць свае сілы і ў фельетоне (асабліва спартовым), і ў белетрыстыцы. Завошта ні браўся Эрни, ён ва ўсім імкнуўся не ў гразь ляснуцца. Ён быў капітанам і трэнерам розных спартовых каманд, браў прызы па плаванні і стральбе, быў рэдактарам "Трапецыі". У гэтыя школьныя гады ён шмат чытаў і пазней, ужо пасля "Фіесты", сцвярджаўшы, што пісаць ён навучыўся, чытаючы Біблію. З традыцыйнага школьнага чытання Хэмінгуэя не закранулі ні вершы Теннисона і Лонгфелло, ні раманы Вальтару Скота, Купера, Гюго, Диккенса. Затое Шэкспір застаўся на ўсё жыццё. Пазней ён казаў, што занадта добра памятае "Ромео і Джульету" і "Атэла", каб часта вяртацца да іх, але "Ліра", напрыклад, перачытвае кожны год. Таксама на ўсё жыццё застаўся "Гекльберри Фін" Марка Твена, кніга, якую спелы Хэмінгуэй лічыў вытокам сучаснай амерыканскай літаратуры. Але Марк Твен, як аўтар "Чалавека, які спакусіў Гедлпберг", быў, вядома, не ў пашане ў Ок-Парку і ці ледзь трапляўся на вочы юнага Хэмінгуэя. Як і Джэк Лондан, аўтар "Жалезнай пяты" і "Марціна Палону". Цікава, што і потым, вырасшы, Хэмінгуэй да Джэка Лондану ўжо неяк не вяртаўся. А з пазакласнага чытання ад гэтай пары засталіся ў памяці Хэмінгуэя простыя і цвярозыя марскія раманы Капітана Мариетта, "Каралева Марго" Дзюма, як кніга пра таварыства і пэўнасці, і аповяды Киплинга.

У бацькі быў  за возерам Мічыган, у некранутых яшчэ тады лясах, маленькая паляўнічая хатка на беразе Валун-Лэйк, куды ён ратаваўся ад сваіх гарадскіх абавязкаў і жончыных госцяў, дзе ён паляваў, дарма лячыў індзейцаў найблізкай рэзервацыі, збіраў калекцыю прадметаў індзейскага побыту. Туды ён браў з сабой сына;

там жа, пазней, на Біг-Ривер, паляваў, ужо ў адзіночку, і каханы герой Хэмінгуэя Нік Адаме. Але і ў гэтай хатцы верхаводзіў не доктар, а яго жонка.

Эрни было мала рэдкіх паляўнічых вылазак з бацькам. Ён жадаў пабачыць святло сваімі вачамі. На вакацыях ён не раз пускаўся ў бегі - працаваў на фермах ці мыйшчыкам посуду ў прыдарожных барах. За тыдні, а то і месяцы гэтых тулянняў ён сустракаў нямала валацугаў, п'янюжак, гангстараў, жанчын лёгкіх паводзін - словам, усякае прыдарожнае шумавінне, пра якую пазней ён пісаў у аповядах "Чэмпіён", "Святло свету". Але прыходзіла восень, і Эрни, сербануўшы волі, вяртаўся да душнай школьнай і хатняй руціны. 

Першая  Сусветная вайна 

Наступным з  жыццёвых універсітэтаў стала для  Хэмінгуэя першая сусветная вайна. У тыя гады, калі Еўропа была ўжо  абхоплена вайной, у ЗША свядомасць сваёй магутнасці і непаражальнасці  спараджаў настрой самаздаволенага  ізаляцыянізму і крывадушнага пацыфізму. З іншага боку, у працоўнай, у інтэлігенцкім  асяроддзі нарастаў і свядомы  антымілітарызм. Аднак ЗША ўжо  з пачатку стагоддзя сталі  імперыялістычнай і нават каланіяльнай дзяржавай. Як урад, так і найбуйныя  манаполіі былі зацікаўлены ў  рынках, раўніва сачылі за перадзелам асад, сфер уплыву і т. п.

Хэмінгуэй, як і шматлікія яго  аднагодкі, ірваўся на  фронт. Але  ў амерыканскае войска яго зацята не прымалі, і таму разам з таварышам  ён у красавіку 1918 года залучыўся  ў адзін з санітарных атрадаў, якія ЗША накіравалі ў італьянскае  войска. Гэта быў адзін з самых  ненадзейных участкаў заходняга  фронта. І бо перакіданне амерыканскіх частак ішла павольна, гэтыя добраахвотныя  санітарныя калоны павінны былі таксама  дэманстраваць амерыканскую форму  і тым самым паднімаць дух  неахвотна якія ваявалі італьянскіх  салдатаў.

Неўзабаве аўтакалона Хэмінгуэя патрапіла на ўчастак  каля Фосс альты, на рацэ Пьяве. Але ён імкнуўся на перадавую, і яму даручылі раздаваць па акопах падарункі - тытунь, пошту, брашуры.

У ноч па 9 ліпеня Хэмінгуэй абраўся на высунуты наперад  наглядальны пост. Там яго накрыў снарад аўстрыйскага мінамёта, які  прычыніў цяжкую кантузію і шмат дробных  раненняў. Два італьянца побач  з ім былі забіты. Прыйдучы ў свядомасць, Хэмінгуэй пацягнуў трэцяга, які  быў цяжка паранены, да акопаў. Яго  выявіў пражэктар і закранула  кулямётная чарга, якая пашкодзіла калена і галёнка. Паранены італьянец быў  забіты. Пры аглядзе тут жа на месцы ў Хэмінгуэя вынялі дваццаць восем аскепкаў, а ўсяго налічылі іх дзвесце трыццаць сем. Хэмінгуэя  эвакуявалі ў Мілан, дзе ён праляжаў некалькі месяцаў і перанёс шэраг  паслядоўных аперацый калена. Выйдучы  са шпіталя, Хэмінгуэй дамогся прызначэнні  лейтэнантам у пяхотную ўдарную  частку, але быў ужо кастрычнік, і хутка было складзена перамір'е "Тененте Эрнэста" - Хэмінгуэй быў узнагароджаны італьянскім ваенным крыжом і срэбным медалем за доблесць - другім па значэнні ваенным адрозненнем.