Озат тәжірибені тарату әдіс - тәсілдері, түрлері

Ұстаздарға  

 Басы 

Озат тәжірибені тарату әдіс - тәсілдері, түрлері 

 Мұғалім портполиосы 

 ОЗАТ ТӘЖIРИБЕ  ДЕГЕНIМIЗ НЕ ?    

Ең бiрiншi кезекте  мұғалiмнiң «өзiндiк жаңалығы»  болуы қажет. Ғылым жаңалығын  түрлендiруде өз үлесiн қосу арқылы жасаған нәтижелi жұмысы өзгелердiң тәжiрибесiн толық көшiрмей, жаңа ортаға икемдеп, өзiндiк iс-әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткiзу керек.

        Жинақтай айтсақ, ол – оқыту  методикасына әдiсiне жаңа элементтер  ендiру, оның нәтижелегi арқасында  уақытты тиiмдi пайдаланып, сапалық биiкке көтеру. Мұғалiм – оқушы арасындағы жаңа, өзiндiк педагогикалық ынтымақтастық жолдарын табу, дарынды, уақытша үлгiрiмi төмен оқушылармен жеке, топтық жұмыс жүргiзудiң жаңа әдiстерiн өндiру. Мұғалiмнiң пәндер, ғылымдар арасындағы байланысты жетiлдiрудегi өзiндiк улесi, оқушыларға бiлiм стандарттарын оқыту мазмұнын игеруiне тиiмдi өзiндiк бақылауы, талдауы.   

   Озат  тәжiрибенiң алғы шарттары:

 • Сапалы  бiлiм, саналы тәрбие беру арқылы  оқушыны өзiн-өзi жетiлдiруге, дамытуға  баулу. Соның арқасында Отансүйгiштiкке, имандылыққа, адам табиғат және қоғам арасындағы қарым –қатынасты терең бiлуге игеруге тәрбиелеу арқылы оқушының мектеп бiтiргеннен соңда өмiрден өз орнын таба бiлуiне бағыт сiлтеу.

 • Оның  бағдары, талап – белгiлерi, жиынтығы, тұжырымдамасы, оқыту жүйесi, оқыту мазмұны, оқыту құралы, материалдық базасы оқыту мазмұны мен базасының отандық стандартына сай келуi.

 • Оқыту  методикасына әдiстемесiжаңа технологияларды  ендiру, НОТ еңбектi ғылыми ұйымдастыру,  оқу негiздерiн тиiмдi ұтымды пайдалану.

 Сабақ мақсатын  сабаққа игеру, үйде дамыту, қосымша  әдебиеттермен жұмыс, дарынды  балалар мен үлгерiмi төмен  балаларды теңестiру жұмыстары,  тиiмдi көрнекiлiктердi табу. Оқушы  мұғалiм арасындағы педагогикалық  ынтымақтастыққа халық педагогикасы тұрғысынан тиiмдi ықпал ету, табиғаттану, тарихтану, өнер – салт, дәстүр тану, әдебиет тану, ой дамыту, руханият әлемiн кеңейту. Бiлiм стандарттары мен әлемдiк стандарттардың ара жiгiн кiрiктiру.  

        Озат тәжiрибенi жинақтаудың жолдары 

 - Ең бiрiншi кезекте мұғалiмнiң шығармашылық – проблемалық тақырыбын анықтау керек. Оны, әрине, өзi анықтауы мүмкiн. Болмаса, әдiстемелiк бiрлестiк жетекшiсi, тәлiмгер, мектеп басшылары, аудан әдiскерлерi, облыстық мұғалiмдердiң бiлiктiлiгiн арттыру институтының әдiскерi, жоғарғы оқу орнының жетекшi ғалымы, республикалық Бiлiм және ғылым министiрлiгi мен республикалық басшы кадрлар бiлiктiлiгiн арттыру институты, авторлық оқу орындары ұсынуы мүмкiн.  

     Тақырып  анықталып болған соң әдiстемелiк  тақырып пен жұмысты мынандай кезеңдерге бөледi:

1. Ғылыми –  теориялық дайындық жасау.

2. Объектiнi өтiлетiн,  жүргiзiлетiн жұмысты терең анықтау,  болжау.

3. Мектептi, сыныпты,  пәндi, оқушыны жан-жақты дайындау.

4. Кiшi эксперимент  кезеңдерi.

5. Салыстырмалы  нәтижелерi.

6. Өзiндiк әдiстемелiк  бiрлестiктiң, мектеп басшыларының, әдiскер – мұғалiмдердiң талдаулары.

7. Жүйелi, тұрақты  түрде нәтиже көрсету, басқа  сыныпта, мектепте байқаудан өткiзу.

8. Қорытынды,  сараптау, талдау жасау.

9. Әдiстемелiк  кеңесте (әдiстемелiк бiрлестiк отырыстарында, мектептiң педагогикалық кеңесiнде, аудандық, облыстық, республикалық әдiстемелiк кеңестерде )қорғау.

10. Ғылыми тақырып  ретiнде ғылыми жұмыспен айналысу  – ғалым жолы. 

Басына 

Озат тәжiрибенi тарату әдiс – тәсiлдерi, түрлерi   
 

-  Анықтама  түрiнде мектеп, аудан

- Бұйрық түрiнде  анықтама қоса тiркеледi

- Альбом, альбом  – эстафета бiр сала бойынша,  мысалы Экологиялық тәрбие беру

- Реферат түрiнде

- Бүклет түрiнде

- Баспасөз құралдары  газет, жорнал арқылы

- Бейнеқор түрiнде

- Плакат түрiнде

- Кiтапша

- Бюллетень  түрiнде  

          Озат тәжiрибенiң жинақталып, ендiрiлу  жолдары:    

• Әрине, iстiң  көзiн тапқан адамға озат тәжiрибенiң  ендiрiлу жолын табудың қиындығы жоқ. Ендiрiлу жолдары мына төмендегiше:

- Ғылыми –  практикалық конференция арқылы.

  - Ашық сынып  сағаты арқылы

- Семинар –  практикум арқылы

- Үлгiлi тәрбие  мектебi арқылы

- Әдiстемелiк  бiрлестiк немесе кафедра арқылы

- Педагогикалық  оқу арқылы

- Тамыз, қаңтар  педагогикалық кеңестерi, секция  жұмысы арқылы

- Жас мұғалiмдер  мектебiндегi оқу-практикум арқылы;

- Теледидар  арқылы, бейнефильмдер арқылы;

- Баспасөз, ақпарат  құралдары арқылы;

- Ендiрiлген  озат тәжiрибе нәтижесiн анықтау  жолдары

- Жартыжылдық,  жылдық /бiрнеше жылдық/ салыстырмалы  бақылау, байқау жұмыстарының нәтижелiгiнен;

- Оқушылардың  пәндiк олимпиадаларда жақсы нәтиже  беруi;

- Жоғары оқу  орында грант, несиеге түсу  санының артуы;

- Оқушылардың  ойлау жүйесiнiң, парасат-пайымының  артуы;

- Отандық патриотизмi;

- Ғылыми жобаға  қатысушылар саны және нәтижелiгiнiң артуы;

- Тереңдетiп  оқуға ынталылық бiлдiруi, нәтижелiгi;

- Өзiн-өзi дамыта  бiлуi;

- Оқушылардың  өмiрлiк белсендiлiгiнiң артуы, өзiндiк  көзқарастарының қалыптасуы;

- «Алтын белгi»  орта мектептi үздiк бiтiруi, негiзгi мектептi үздiк бiтiруi, жеке пәндер бойынша ғылыми жұмыспен айналысуы;

- Уақытты тиiмдi пайдалану /азуақытта көп iс  тындыру/;

- Мұғалiмнiң,  оқушының зертханалық жұмысын  НОТ /еңбектi ғылыми ұйымдастыру/  нәтижесi арқылы.     

Басына 

Мұғалімнің сабақты  өзіндік талдауы: сабақтың тиімділігінің бағалау критерилері 
 
 

1. Оқу үрдісінің  заңдылығы 

2. Сабақты талдау  түрлері мен типтері 

3. Сабақты талдаудың  жалпы критерилері 

4. Сабақты өзіндік  талдаудың деңгейлері 

5. Өзіндік талдау 

6. Әдебиеттер 
 
 

 

Сабақ – логикалық аяқталған, толық, шектеулі бағандармен негізделіп қамтылған оқу-тәрбие үрдісі. Оның құрамында күрделі тығыз байланыста оқу процесінің негізгі элементтері қамтылған: мақсат, міндет, мазмұны, әдісі, тәсілі, түрі, оқушы мен оқу арасындағы іс-әрекеттің байланысы.

 Сабақ өз  алдына мұғалімнің шеберлігінің  айқын көрінісі болғанымен , бір  жағынан оқытудың психолого –  педагогикалық заңдылықтарына, екінші  жағынан білім беру стандартының  қоятын талаптарына негізделген.   

             Оқу үрдісінің жалпы заңдылықтары:   

1. Мақсат қою  қоғамның қажеттілігі мен даму  деңгейіне, білім үрдісіне қоятын  талаптарына, тұлғаны тәрбиелеу  мен оқытуға тікелей байланысты.

2. Мазмұнын айқындау  оқытудың мақсаты мен міндеттеріне, оқушының жас ерекшелік және  жеке дара қабілеттеріне, оқытудың теориялық және практикалық даму деңгейіне байланысты.

3. Әдістерді  таңдау оқытудың міндеттері мен  мазмұнына, оқушылардың нақты  оқу мүмкіндіктері мен оларды  қолдануына байланысты.

4. Оқу үрдісін  ұйымдастыру формасы оқытудың  мақсаты, мазмұны мен әдістеріне байланысты.

5. Оқушылардың  оқу іс-әрекетіндегі белсенділігі  оқушылардың бойында ішкі танымдылық  түрткілердің және сыртқы ынталардың (қоғамдық, экономикалық, педагогикалық)  қамтылуымен тығыз байланысты.

6. Оқу үрдісінің  тиімділігі барлық заңдылықтардың өзара байланысы мен ұйымдастырылу жағдайына тәуелді.  

          Оқу үрдісінің жекеленген заңдылықтары:

 • дидактикалық  өз құрамына үрдістің мазмұнды  – процесуалдық сипаттамасын (мазмұны,  тәсілдері, түрі, әдісі, формасы  т.б.) қамтиды; 

 • гносеологиялық мұғалімнің басшылығымен оқушының қоршаған ортаның нақтылығын, табиғаттың, қоғамның және өз - өзін факторлары мен заңдылықтарын тану аспектілерін айқындау.

 • психикалыққа  оқушының оқу үрдісінің барысындағы  айрықша ішкі психикалық (танымдылық) іс - әрекетіне қатысты.

 • кибернетикалық  оқу үрдісіндегі барлық байланыстың  сан қырлығын, ақпараттық ағымының  таралуын, ақпаратты меңгеруін басқаруды  бейнелейді.

 • әлеуметтік  жалпы үрдіске қатысушылардың (оқушы  мен оқушы арасындағы өзара  қатынас, бағыттылық, оқудың әлеуметтік маңыздылығы т.б.) қарым – қатынасын қамтиды.

 • ұйымдастырушылық  оқу үрдісін интеллектуалдың  еңбек (оқу мен оқытушылық еңбекті  ұйымдастыру, олардың материалдық  – техникалық жабдықталуы, ынталандырылу,  өнімділік т.б.) негізінде айқындайды.

 Оқыту заңдылықтарын  білу оқу үрдісін әртүрлі нақты  жағдайларда қолайлы құруға мүмкіндігін  береді.  

                      Сабақ талдау түрлері мен типтері

 Сабақты талдау  мен өзіндік бағалаудың өзі  мұғалімнің шығармашылығының элементі:

 Өзіндік талдаусыз мүмкін емес:

 • оқытудың  толық жүйесін құру;

 • шеберлікті  арттыру, шығармашылық қабілетін  дамыту;

 • озат  педагогикалық іс – тәжірибені  жинақтау;

 • техникалық  жұмысқа уақытты жұмсауды қысқарту;

 • мұғалімнің  өзіндік қорғау мен психологиялық ахуалды қамтамасыз ету.  
 

   Сабақ  талдау типтері  

1. – толық  - мұғалім іс-әрекетінің стилін  анықтау мен іс тәжірибесін,  оқу – тәрбие үрдісін сапалы  ұйымдастыруды бақылау мақсатынды  жүзеге асырылады. 

2. – қысқа  - жалпы сапасын бағалау мақсатында  және негізгі дидактикалық категорияларды айқындайды;

3. – кешенді  – сабақты ұйымдасту формасы,  әдісі, мазмұны, мақсаты арасындағы  байланыс пен бірлінін жан  – жақты қарастыруды болжайды. Көп жағдайда бір тақытыпқа  байланысты бірнеше сабақтарды  талдауда және жас мамандарды оқытуда қолданылады.

4. – аспектілі  – сабақты бір түрін терең  қарастыру қажеттілігі туындаған  кезде мұғалімнің іс - әрекетіндегі  жекеленген амаладрың тиімділігі  мен кемшіліктерін айқындау мақсатында  қолданылады. 

 Талдаудың  әр қайсының бірнеше түрлері бар: дидактикалық, психологиялық, тбиелік, методологиялық, ұйымдастырушылық.

 Педагогикалық  талдаудың мақсаттары әр түрлі  болуы мүмкін, осыған сүйене тырып  сабақтың бір аспектісіне (жалпы  педагогикалық, психологиялық т.б.) сәйкес келетін жекеленген талдау жүзеге асырылады.  
 

          Сабақты талдаудың жалпы критерилері

 Нәтижелік.  Сабақтың нәтижелігі сабақты  өткізу технологиясына тәуелді  деп саналады, оқу үрдісін ұйымдастурудың  негізгі ережелері орындауға  негізделген және неғұрлым технология  сапалы, соғұрлым сабақты нәтижесі жоғары. Сондықтан мұғалімнің және оқушының барлық іс-әрекеті қазіргі заманғы психолого – педагогикалық жетістіктерді ескеру негізінде жүзеге асырылуы тиіс.  

 Сабақтың  тиімділігін арттырудың негізгі  жолдары  
 
 
 

• танымдылық, тәрбиелік және дамытушылық мақсатты қою мен шешу;

 • оқу  үрдісінің қолайлығы (оқушының  жеке дара мүмкіндіктері мен  қабілетін ескере отырып оқытудың  барлық кезеңдерінде ең қолайлы  нұсқасын таңдау);