АО Қант туралы қазақша

Дайын өнімді буып- түю, қапқа буу:

Буып –түю келіп түсетін рафинад қант физика- фимиялық және органолептикалық көрсеткіштері бойынша МЕСТ 22-94 талаптарына сәйкес алуы тиіс. Рафинадталған шекер таза салмағы 50 кг маталы қапқа салынады. Ал кесекті престелген рафинад қантты 40 кг массасымен мата қаптарға салынады.

Рафинад кесектерінің сапасына бақылау жасау, дақтары бар, дұрыс емес формалы кесектерді алып тастау, сондай- ақ ұсақты және ұнтақты бөліп тастау виброконвеерде жүзеге асырылады. Виброконвеерде тесік 18х18 мм шамасында болуы тиіс. Өлшемдері орташа ауытқу ±0,25% шамасында болады. Жылына 1 реттен кем емес таразы мемлекеттік стандарттық аумақтық органына мемлееттік тексеруге беріледі. Шекер салынған қапты МЕСТ 22-94 талаптарына сәйкес әдіспен тігіледі. Буып- түюден кейін өлшенген және есепке алынған өкілі бар қаптар конвеер арқылы қоймаға ұзақ мерзімге сақталуға жіберіледі.

Кесте - 1 Технологиялық  процестегі  сапаны   бақылау

5 Қанттың сипаттамасы және жіктелуі

Қант - әртүрлі тағамдардың, сусындардың, нан, кондитер өнімдерінің маңызды ингредиенті болып табылады. Оны шайге, кофе, какаоға қосады, ол конфет, глазурь, крем, балмұздақ және т.с.с негізгі компоненті. Қантты етті консервілеу, былғарыны өңдеуде, темекі өнеркәсібіне де қолданады. Тоспа, желе және т.с.с. жеміс- жидектердің консерванты ретінде қолданылады. Химия өнеркәсібінде қанттан мыңдаған туындылар алынады, олардан әртүрлі облыстарда қолданылатын заттар алынады: пластмасса, фармацевт препараттары, сусындар, тоңазытылған тамақ өнімдерінің өндірістерінде.

Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ, рафинат қантты қолдану барлық адамдарға тіке пропорционалды. Көш басшысы ретінде, мысалы, Австралия, Ирландия и Дания, мұнда адам басына жылына 45 кг қант жұмсалса, Қытайда бұл көрсеткіш - 6,1 кг. Көптеген қант тростниктерін егетін тропикалық елдерде де төмен, мысалы АҚШ-қа қарағанда (41,3 кг), бірақ мұнда адамдар сахарозаны таза күйінде емес, жеміс және тәтті сусындар құрамында қолданады.

Табиғатта қанттың бірнеше жүздеген түрлері бар. Кез – келген жасыл өсімдік осы топқа жататын бір затты түзеді. Атмосферадағы көмірқышқыл газын фотосинтездеу үрдісінде және топырақтың суынан күн энергиясының әсерімен глюкоза пайда болады, содан соң басқа қантқа айналады.

Әлемнің әр жағында тәттілендіру үшін әртүрлі өнімдерді қолданады:

- тростник және қызылша қанты;

- сорга қанты;

- пальма қанты;

- солод қанты.

Рафинатты тростник және қызылша қанты дәмі жағынан өте ұқсас. Ал шикізат түрінде өндірістің аралық өнімі, табиги шырынның қоспасы болып табылады. Тростник қанттың шикізатын қолдануға болады, ал қызылша қанты таза түрінде дәмі жағымсыз. Меласса да дәмі жағынан басқа және қант өндірісінің бастапқы өнімі ретінде қолданылады. Англияда тростник қантын тағам ретінде қолданып, қызылша қантын тағам ретінде қолдануға жарамсыз деп санайды.

Нан соргосының бұтақшаларынан қант сиропын алады. Ол ерте Қытайда қолданылып келе жатқан өнім. Бірақ қызылша және тростник қанты сияқты нарықта кең қолданылған емес.

Пальма қантын алу үшін қолданылатын шикізат ретінде пальманың 10 үрі қолданылады, мысалы қант пальмасы (Argena pinnata). Бұл өсімдіктің шырынында 16-20% қант болады. Пальма қантының өндірісі Оңтүстік-Шығыс Азияда (Индия, Бирма, Малайзия, Индонезия, Филиппины) жақсы дамыған. Бірақ Индия – коммерциялық масштабта пальма қантын алатын жалғыз мемлекет. Кхмер асханасы пальма қантынсыз іс- жүргізе алмас еді. Ал екінші маңызды өнім пальма арағы мен шырыны.

Жапонияда 2 мың жылдан астам тәтілендіру өнімі ретінде солод қанты қолданылады. Ол күріштің крахмалынан алынады. Бұл зат (мальтоза) кәдімгі крахмалдан ашықтқы қосу арқылы да алынады. Сахарозаға қарағанда тәттілігі жағынан әлсіз болсада нан өнімдерін және балалар тағамын әзірлеу үшін қолданылады.

Бұрынғы кезде бал мен жеміс- жидектермен тамақтану арқылы қантқа деген құмарлығын жеткізген болса, Индияда 4мың жыл бұрын мадук ағашынан алынатын қант- шикізатын алған. Африка елінде Melianthus major түрін қолданған.

Бүгінгі күні қанттың төмендегідей түрлерін бөлуге болады:

- мөлшері 0,5мм-ден 2,5мм-ге дейінгі жеке кристалл түріндегі өнім, негізінен, сахараза құрамымен;

- қант пудрасы – 0,1мм көп емес бүтін немесе үгітілген қант кристалы;

- қант ұтағы – 0,5 мм артық емес өлшемді бүтін немесе үгітілген қант кристалы;

- рафинад- қанты құмшекерге қарағанда тазалығы неғұрлым жоғары сахарозадан жасалған тағамдық өнім;

- кесекті рафинад – қант – белгіленген өлшемді кесектен жасалған рафинад қанты;

- рафинадталған құмшекер – жеке кристалл түріндегі рафинад қант;

- рафинад пудра – мөлшері 0,1 мм артық емес рафинадталған құмшекердің ұнтақталған кристалы;

-қант шикізатытікелей тағам ретінде қоолдануға болмайтын құмшекерге қарағанда тазалығы жоғары, негізінен сахарозадан тұратын, тростник немесе қызылшаның өңделген  өнімі.Құмшекер мөлшері 0,2-2,5мм кристалдардан тұратын өнім. Сапалық көрсеткіштері төмендегідей:

Кесте 1 - Құмшекердің сапалық көрсеткіштері

Қанттың ылғалылығын беткі (бос), байланысқан және ішкі деп үшке бөледі. Ылғалдылығы жоғары болғанда – беткі, яғни кристалдың жоғары бетіне ылғал шығып тұрғанда. Мұндай ылғалдылықты кептіру арқылы оңай ажыратуға болады. Беткі ылғалдылық тауарлық қантта шамамен 0,02-0,14% аралығында болуы тиіс. (сақтау шарттарына байланысты).

Байланысқан ылғалдылықта оны ажырату қиын, себебі ол өте қойылтылған қаныққан пленка түрінде толады және кристалдар конгломератпен байланысуына әсер етеді. Конггломераттағы ылғал беткі ылғалдан 115%-ға дейін болуы мүмкін. Ылғал бұл жағдайға 2-4 күн сақтағаннан кейін ғана беттік ылғалға айналады. Ішкі ылғал, яғни «аралдар» ылғалын кетіру арқылы жойыла алмайды. 0,03-0,5%-ға дейінгі бұл ылғалдылық ұзақ процестер жүргізілуі тиіс: Ылғал кристалл бетіне диффузия арқылы өтіп құмшекердің физика- химиялық қасиеттеріне әсер етеді. Әсіресе қаннтың көп массасы әртүрлі өлшемдегі кристалдардан тұрса және майда кристалдар көп болған жағдайда процесс күрделене түседі. Сақтау кезінде қантты ылғалданса сахароза глюкоза мен фруктозаға ыдырап кетеді. Ауның және қанттың құрамындағы микроорганизмдер сахарозаның қасиетін жоғалтып қант өнімі ретінде қолданылмай қалуына әсер етеді. Қанттың ұзақ сақталуын қамтамасыз ету оның ылғалдылығы  тарасыз болса - 0,02-0,04 % аралығында, ал тарамен сақталғанда 0,14% болғаны жөн. Мұнда сақтау режимі: қоршаған ортаның температурасы 10- 30 0С және салыстырмалы ылғалдылығы 50-70% аралығында сақталады.

Құмшекердің төмендегідей салыстырмалы ылғалдылық болған жағдайдағы күйі:

100 % - жоғары ылғал, шық пайда болғанда – құмшекер суланып кетеді;

90-80 % - қауіпті аймақ – қант ылғалды;

70-60 % - қауіпсіз аумақ – сақталу кезінде қант қасиетін өзгертпейді;

50-0 % - құрғақ аумақ- егер алдында салыстырмалы ылғалдылық 70%-дан аспаған болса қант қатып қалады;

        Қанттың гигроскопиялығы (массасы жоғарылайды %%):

салыстырмалы ылғалдылығы 60 % 10 күн  ішінде - 0,1

салыстырмалы ылғалдылығы 100 % 20 күн ішінде – 18

Кристалдың бетінде сироп пленкасы болады: рафинад-қанттың бетінде шамамен 0,04 мкм, қант шикізатында – шамамен 4мкм.

Алу әдісіне байланысты рафинад қанты төмендегідей түрлерге бөлінеді:

- пресстелген;

-рафинадталған құмшекер;

- рафинад пудрасы.

Рафинад қантының алу әдісіне қарай төмендегідей бөлінеді:

престелген (кесекті);

-рафинадталған құмшекер;

-рафинадталған пудра;

Рафинад қантының төмендегідей ассортименті бар:

- пресстелген майдаланған пачкадағы, коробкадағы және  пакеттер мен қаптарға сусымалы салынғын;

- престелген пачкалар ен қорабтарға салынған тез еритін;

- престелген майда қораптардағы;

- пакеттегі рафинадталған майда қораптардағы;

- шампанға арналған сахароза;

- пакеттегі рафинад пудрасы немесе қапқа салынатын;

Рафинадталған құмшекер кристалдардың төмендегі өлшемдерімен шығарылады (мм):

0,2 - 0,8 – майда

0,5 - 1,2 – орташа

1,0 - 2,5 – ірі.

Шампанға арналған сахароза 1,0-2,5 мм өлшемдегі кристалл түрінде шығарылады. Рафинад пудрасы 0,2 мм өлшемді майдаланған кристалл түрінде.

6 Өнім сапасы бойынша көрсеткіштері

«Қант» АҚ қанттың әртүрлі ассортиментін өндірумен айналысады. Қант өндірісінің негізгі мақсаты-құрамында 99,9%-дан аз емес таза сахарозасы бар жоғары сапалы кристаллдық өнімді алу. Шақпақ қантты құмшекер және шағымды шақпақ қант, уатылып престелген, тез еритін, соның ішінде жолға арналған майда қорапты және құйылған уақ түрінде жасайды. Престелген шақпақ қантты бөлек шағым түрінде шығарады. Қазіргі таңда құйылған шақпақ қантын процестің еңбек сиымдылығына байланысты өте аз көлемде шығарады. Аналитикалық бақылауға жататын  қосалкы  материалдар мен дайын  өнім шикізатының номенклатурасы 2-ші кестеде берілген.

Органолептикалық көрсеткіштері бойынша шақпақ қантты келесі талаптарға сәйкес болуы қажет: түсі ақ (дақтарсыз және басқа қоспаларсыз), кейде сәл көгілдірлеу болуы мүмкін, дәмі-тәтті, өзге татымдарсыз және т.б.

Қант зауыттарының өндірістік қуаттылығын қолдануды жақсарту, қанттың өндіріс тиімділігін өсірудің маңызды қоры болып табылады. Қант зауытының өндірістік қуаттылығын қолдануды жақсарту жолдарының бірі болып, олардың бүкіл өндірісі мезетіндегі біркелкі де, ырғақты жұмысы болып табылады. Сондықтан технологиялық процесте ақаулар мен ауытқуларды анықтап, жұмыста құрылғылардың жөндеуге жарамсыздығы мен оларды жедел түрде жоя білу өте маңызды.

Кесте – 2 Аналитикалық бақылауға жататын  қосалкы  материалдар мен дайын  өнім шикізатының номенклатурасы.