Арнаулы салық режимдері

Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі салықты  есептеудің оңайлатылған тәртібі: біржолғы талон, патент, оңайлатылған декларация негізінде жүзеге асырылады.

Салықты есептеудің оңайлатылған тәртібі салық салу объектісіне белгіленген ставканы қолдану жолымен жүргізіледі. ЕСЕПТЕУ=ССО*С.ставкасыына [11].

Салық салу объектісі болып ҚР-ң аумағында және оның шегінен тыс жерлерде алынған табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс табылады.

Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін  тапсырудың мынадай тәптіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:

1. Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2. Біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;
3. Патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.

Салықтарды  есептеу мен төлеудің жалпыға  бірдей белгіленген тәртібіне ауысқан  кезде жалпыға бірдей белгіленген тәртіп екі жыл қолданылғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.

Салықтарды  есептеу мен төлеудің АСР қолдануға  құқығы жоқтар:

• филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалар;
• заңды тұлғалардың еншілес ұйымдарының және тәуелді акционерлік қоғамдардың;

Арнаулы салық  режимі:

1. акцизделетін өнім өндіретін;
2. консультациялық, қаржы, бухгалтерлік қызмет көрсететін;
3. мұнай өнімдерін өткізетін;
4. шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
5. жер қойнауын пайдаланатын
6. мыналарды:

• медициналық, дәрігерлік және мал дәрігерлік қызметті;

• өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен қорғау құралдарын өндіруді және сатуды;
• жолаушылар лифтілерін монтаждауды, жөндеуді және оларға қызмет көрсетуді;
• дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдары мен препараттарын дайындауды, өндіруді, ұқсатуды және көтерме саудада сатуды, сондай-ақ оларды пайдалануға байлансты жұмыстар мен қызметтер түрлерін;
• алкоголь өнімдерін бөлшек саудада сатуды және т.б. лицензияланатын қызмет түрлеріне
• және т б (СК 371б. 4 тармақ, 6)-тармақшасы) қолданылмайды [12-16].

 

2.2. Шаруа  қожалықтарына арналған арнаулы  салық режимі

Шаруа қожалықтарына  арналған арнаулы салық режимі бірыңғай жер салығын төлеу негізінде бюджетпен есеп айырысудың айырықша тәртібін көздейді және акцизделетін өнімдерді өндіру, ұқсату және сату жөніндегі қызметті қоспағанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі шаруа қожалықтары қызметіне қолданылады.

Шаруа қожалықтары  осы арнаулы салық режимін немесе салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін дербес таңдауға құқылы.

Шаруа қожалықтары  арнаулы салық режимін 20 ақпанға дейін таңдау керек, таңдап алынған арнаулы салық режимі салық кезеңі ішінде өзгертуге жатпайды.

20 ақпаннан кейін құрылған шаруа қожалықтары Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін алған күні АСР қолдану құқығына өтініш береді.

Күнтізбелік жыл бірыңғай жер салығы бойынша салық кезеңі болып табылады

Шаруа қожалықтары  салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің мынадай түрлерін:

• Қызметтен түскен шаруа қожалықтарының табысынан ЖТС
• ҚҚС
• Жер салығы
• Көлік құралдарына салынатын салық
• Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайды.

Жер учаскесін бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу үшін негіз болып табылады.

Жер учаскесін  айқындау ҚР-ң жер заңдарына белгіленген  тәртіппен жүргізіледі.

Бірыңғай жер  салығын есептеу жер учаскесін  бағалау құнына 0,1% ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.

Бірыңғай жер  салығын төлеу жер учаскесі орналасқан жер бойынша тиісті бюджетке екі мерзімде:

• Ағымдағы төлем ағымдағы салық кезеңінің  20 қазанынан кешіктірілмейтін мерзімде, жалпы сомасының бөлігінен кем емес мөлшерде төленеді;
• Бірыңғай жер салығы бойынша түпкілікті есеп айырысу есепті кезеңнен кейінгі салық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде жүргізіледі.

20 қазаннан кейін  құрылған бірыңғай жер салығын  төлеушілер есепті жылдан кейінгі  жылдың 20 наурызынан кешіктірілмейтін  мерзімде ағымдағы есепті кезең  үшін төлеуге тиісті жалпы салық сомасын енгізеді. 

Шаруа қожалығы жер учаскесін басқа шаруа  қожалығына жалға берген кезде тараптардың  әрқайсысы осындай жер учаскесі бойынша бірыңғай жер салығын  жалға беру шартында көрсетілген  жер учаскесінің нақты пайдаланылу  кезеңін негізге ала отырып есептейді және төлейді.

Жер учаскесін  жалға беруден алынған табыс  бойынша шаруа қожалығы салықты  жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен  есептейді және төлейді. Бұл орайда осындай жер учаскесі бойынша  бірыңғай жер салығының төленген сомасы салық салынатын табыс айқындалған кезде шегерілуге тиіс [13-16].

Бірыңғай жер  салығын төлеушілер жыл сайын  ағымдағы салық кезеңінің 15 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде жер учаскелері орналасқан жердегі салық органдарына  өткен салық кезеңі үшін бірыңғай жер салығы мен әлеуметтік салық бойынша декларация тапсырады.

Бірыңғай жер  салығын төлеуші осы арнаулы  салық режимін қолданған бірінші  жылдың 15 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде мынадай құжаттарды:

• Ағымдағы кезеңі үшін бірыңғай жер салығы бойынша ағымдағы төлем есебін;
• Нотариат немесе селолық атқарушы органдар куәландырған жер пайдалануға құқық беретін құжаттардың көшірмелері;
• Жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган берген жер учаскесін бағалау құнын анықтайтын актінің нотариат немесе селолық атқарушы органдар куәландырған көшірмесін;
• әлеуметтік салық сомаларын есептеу үшін қажетті деректерді міндетті түрде көрсете отырып, қызметкерлерді алдағы салық кезеңінде жалдау туралы мәліметтер табыс етеді.

Таратылған  немесе қайта ұйымдастырылған кезде  бірыңғай жер салығын төлеуші қызметті тоқтату немесе қайта ұйымдастыру туралы өтінішті салық органына бергеннен кейін 15 күн мерзімде өткен салық кезеңі үшін декларация тапсыруға міндетті.

Бірыңғай жер  салығын төлеушілер шаруа қожалығының  басшысы және мүшелерін қоса алғанда, әрбір қызметкер үшін АЕК-ң 20%-қ ставкасы бойынша әлеуметтік салық сомасын ай сайын есептеп отырады. (1қызметкерге 1030(1АЕК)*20%=206 әлеу.салық)

Әлеу.салықтың есептелген сомасы Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасына азайтылуы тиіс.

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына есептелген әлеуметтік аударымдар сомасы әлеуметтік салық  сомасынан асып кеткен кезде әлеу.салық  сомасы нөлге тең [6-8].

Төлем көзінен  ұсталатын ЖТС есептеу жалпыға  белгіленген тәртіп арқылы есептелінеді және жүреді.  ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарын есептеу ҚР-ң зейнетақы заңдарында белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

Төлем көзінен  ұсталатын ЖТС-ң, әлеуметтік салықтың, ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарының, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемнің және жер бетіндегі көздерден су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақыны есептелген сомасын төлеу үшін көзделген мерзімдерде мынадай тәртіппен жүргізіледі:

• Ағымдағы салық кезеңінің  20 қазанынан кешіктірілмейтін мерзімде 1 қаңтардан 1 қазанға дейінгі кезең үшін есептелген сома төленеді;
• Есепті кезеңнен кейінгі салық кезеңінің 20 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде 1 қазаннан бастап 31 желтоқсаннан аралығындағы кезең үшін есептелген сома төленеді.

Төлем көзінен  ұсталатын әлеу.салық пен ЖТС  төлеу жер учаскесі орналасқан жер  бойынша жүргізіледі.

Бірыңғай жер  салығын төлеушілер бірыңғай жер  салығы бойынша декларация табыс  ету үшін белгіленген мерзімдерде:

• төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығы бойынша есепті;
• ЖЗҚ-на міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі есептілік;
• Жер бетіндегі көздерден су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы бойынша және қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы бойынша декларацияны;
• Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдар бойынша есепті табыс етеді [5-10].

 

 

 

2.3.  Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші  заңды тұлғаларға арналған арнаулы  салық режимі

Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық режимі патен негізінде бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібін көздейді және заңды тұлғаларды:

• Жерді пайдалана отырып, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру, өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі;
• Толық кезеңді мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының, ара шаруашылығының ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру жөніндегі, сондай-ақ  , өзі өндірген ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсату және оны өткізу жөніндегі қызметіне қолданылады.

Мыналардың:

• Еншілес ұйымдары, филиалдары мен өкілдіктері бар заңды тұлғалардың;

• Заңды тұлғалар филиалдарының, өкілдіктері мен өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің және т.б. АСР-н қолдануға құқығы жоқ.

АСР салық төлеушілердің  акцизделетін өнімді өндіру, ұқсату және өткізу жөніндегі қызметіне қолданбайды. Таңдап алынған салық салу режимі салық кезеңі ішінде өзгертілмеуге тиіс.

Күнтізбелік жыл патент құны есебіне енгізілген салықты және жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақыны есептеуге арналған салық кезеңі болып табылады.

АСР-н қолдану үшін салық төлеуші жыл сайын 20 ақпаннан кешіктірмей жер учаскесінің орналасқан жері бойынша салық органына уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша патент алуға өтініш береді.

Патент беру әрбір салық кезеңіне жүргізіледі, салық органы 5 жұмыс күні ішінде патент береді.

Патен құнының  есебіне КТС, әлеуметтік салық, меншік, жерді тұрақты пайдалану немесе бастапқы өтеусіз уақытша жер  пайдалану құқығымен жер учаскесі болған кезде төлейтін жер салығы, уақытша өтеулі жер пайдалану  учаскесі болған кезде жер учаскесін пайдаланғаны үшін төлейтін ақы, мүлік салығы, көлік құралдары салығы, ҚҚС енгізіледі [1,2,16].

Салық кезеңінің  басында патент құнының есебіне  енгізілген салық сомаларын есептеу:

1) КТС және  ҚҚС белгілеу кезңнде-өткен 5 жыл  ішінде шаруашылықтың табысы мен шығындарының көрсеткіштері негізінде жүргізіледі. Патент құнын есептеу кезінде бюджетке төленуге тиісті салық және жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлейтін ақы сомасы 80% азайтылады.  

Патент құны есебіне енгізілетін салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы сомаларын бюджетке төлеу 20 мамырдан және 20 қазаннан кешіктірілмей, патент құны есебінде көрсетілген салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы соманың тиісінше   және мөлшерінде және патент құны есебіне енгізілген салық және жерді пайдаланғаны үшін ақы бойынша берілген қайта есептеулерді ескере отырып, патент құнының қалған бөлігі мөлшері есебінде келесі кезеңнің 20 наурызында жүргізіледі [2].

 

2.4. Кәсіпкерлік  қызметтің жекелеген түрлеріне  арналған арнаулы салық режимі.

КҚЖ түрлеріне  арналған АСР:

• Ойын бизнесі саласында;
• Ақшасыз ұтыс ойын автоматтарына;
• Боулинг бойынша;
• Картинг бойынша;
• Бильярд бойынша;
• Лото ойын ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсететін жеке кәсіпркерлердің, заңды тұлғалардың, олардың филиалдарының,  өкілдіктерінің және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінің қызметіне қолданылады.

АСР осы тұлғалар үшін:

• КТС немесе ЖТС және ҚҚС есептеудің және төлеудің;
• Акциз бойынша оңайлатылған тәртібін белгілейді.

Корпорациялық (жеке) табыс салығы-тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 30%, ҚҚС- тіркелген жиынтық салық мөлшерінің 70% құрайды. Салық төлеуші тіркелген жиынтық салықты төлеумен бірге акциз төлейді, оның сомасы жалпы белгіленген тәртіппен анықталады.