Арнаулы салық режимдері

МАЗМҰНЫ

Кіріспе .....................................................................................................................3

 

І  Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне салық салудың теориялық негіздері

1.1 Кәсіпкерлік  қызметпен айналысатын тұлғаларға салық салудың теориялық негізі ......................................................................................................5

1.2 Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнайы салық режимінің экономикалық мәні.............................................................................11

 

ІІ Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналған арнайы салық режимінің қолдану тәртібі экономикалық мәні

2.1 Арнаулы салықрежимі және оның жүргізілу тәртібі ..................................19

2.2. Шаруа қожалықтарына  арналған арнаулы салық режимі..........................21

2.3.  Ауыл шаруашылық  өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға  арналған арнаулы салық режимі..........................................................................................25

2.4. Кәсіпкерлік  қызметтің жекелеген түрлеріне  арналған арнаулы салық режимі. ...................................................................................................................26

 

Қорытынды..........................................................................................................29

 

Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi..........................................................................31

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Салық жүйесі мемлекет және заңды тұлғалар арасындағы қаржы қатынастарының жиынтығының, салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен тәсілдері, салық заңдары мен салыққа қатысты актілер, салық салу органдары мен салық қызметінің жиынтығын құрайды.

Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерінің түсімдерінің негізгі  құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта саяси - әлеуметтік шараларды толығымен іске асуға мүмкіндік жасайды.

Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 - желтоқсанында қабылданған  «Қазақстан Республикасындағы салық  жүйесі туралы» Заңы, тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін қүрудың ең алғашқы бастамасы больш табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердщ бірегейі екендігі айқын. Осы мезгілден бастап ел экономикасында бүрын болмаған жаңа құбылыстар іске аса бастады. Оларды атап айтсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі; меншік түрлерінің бір-біріне өзара тепе -теңдігі; шаруашылық жүргізуші субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың қүқыктық негізде жүргізілуі т.б.

Бұл заң салық  жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салықтық түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгелеген тұңғыш тарихи құжат болып есептеледі. Салық - мемлекеттік бюджеттің негізгі көзі болып табылады.

Президенттің  нақты тапсырмаларының ішіндегі аса өткір әлеуметтік мәселе ретінде  толық көлемде зейнетақы, жалақы және әлеуметтік жәрдемақыларды төлеуді қамтамасыз ету қойылқатар салық жүйесіне де уақытгық өзі үлкен міндетгер жүктеліп отыр.

Саңғы жылдары  салық жүйесін арқылы бюджет кірісін  молайтуда бірқатар жаңа үлгілер  тәжірибеге енді, кадрлармен жұмыс  сапасы жақсарды. Сонымен қатар жергілікті ауылдық аймақтардағы төлеушілердің есебщ толық, уақгылы алу. Олардың белгіленген тәртіпте мәлімдеме тапсыруы, оңайтылған салық салу жолына көшу жайлары емулі нәтиже беруде.

Өкінішке орай экономикадағы қиындықтар, әсіресе, отандық ірі өндіріс орындарының қалыпты жұмыс  істемеуі,  қаржы, төлем  қабіле нашарлауы, неше беру, басқа да түрлі оракторлардың өтпелі нарық кезеі толық үйлестірілмеуі - қиындықтарды одан әрі шешінестіруде. Біз облысымызда кейінгі жылдары шетелдік инвесторлар тұрақты жұмыс іс шағын және орта бизнес кеңінен орыс алды.

Деген мен кейбір өндіріс орындарында, оның ішінде шетелдік инвесторда табысты кемітіп көрсету  фактілер кездесуде.         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І  Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне салық салудың теориялық негіздері

1.1 Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғаларға салық салудың теориялық негізі

 

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатың жеке тұлғаларға салықтың салынуын мемлекеттік қолдауға, бизнестің  дамуы үшін және оны ынталандыру  үшін экономикалық және кұықгық жағдайлар жасау, сонымен қоса оларға материалдық және қаржықдық салымдарды жеңілдетілген түрде ұсыну жатады. Кәсіпкер тұрғысынан қарайтын болсақ, тек мемлекет оның көздеген мақсаттарға жетуіне (табыстың максималды болуы, инвестицияның тиімді болуы, тәуекелдің минималдануы, жекеменшіктегісін корғау және күту) жағдай жасау керек.

Мемлекет тұрғысынан Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын  жеке түлғаларғаның тауар шығарьш  сатуы жоғарырық тараптан қаралады. Мысалы, қоғамдық жалпы жағдайдың өсімі, халықтың жұмыспен қамтылуы, ұлттық қауіпсіздікті нығайту және тағы басқалары сияқтылар.

Мемлекет пен  бизнестің мақсатгары мен мүдделерінің қиылысатын аймағы тиімді мемлекеттік  саясапы жүзеге асыру болып табылады.

Дамыған елдер  және Қазақстан Республикасы нарықтық қатынастарға өту тәжірибесі көрсстіп тұрғандай, өндірістің тұрақты дамуы және экономикалық өсімнің жаңаруы, тек экономикалық сектордың бәсеке қабілетті Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың тез дамуы аркзсында жұзегс асады. Сол себепті мемлекеттік көмекгі ескі болашақсыз өңдірістен Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың дамуьша және жеке инвестицияның көркеуіне бағьптауы экономикалық тұрақтылық пен дамудың бастамасы болып табылады.

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатын жеке тұлғаларға ерекше өсер етуші, даусыз мемлекеттің салық саясаты. Ол тауар өндірісінің және қызмет көрсетудің дамуы аркасьшда тресурстарьшың орталықгандырылған қоръш өсіресе мемлекеттік бюджетгің кзлыптастырушы міндссгін алады. Нарықтық қатынаста салық саясаты шаруашылық формаларьшың ұтымдысын анықтап, олардың рентабельділігін артгыруға жағдай жасау керек.

Кәсіпкерлік қызметпен айналысатың жеке тұлғаларды сипаттаудың түрлі критериялері бар, мысалы, өндіріс көлемі, жүмыс істеушілердің саны, депозиттердің көлемі, негізгі өңдіріс қорларының атив бөлігінің өлшемі, кіріс мөлшері. Ең кең тараған критерийлердің бірі жұмыс ютеуішлердің саны. Кейбіреулер жұмысшылар саны 100-ге дейін, тагы біреулер 50-деи 1000-ға дейін, үшіншілері 100 ден 1500-ге дейін жететін кәсшорындарды шағын бизнес кәсіпорындары деп санауға ұсынуда.

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатьш жеке тұлғаларды дамыту Қазақстан Республикасының экономикалық саясатының негізмі бағыттарының бірі болып отыр. 1998 жылдан бастал Кәсіпкерлік  қызметпен айналысатын жеке тұлгалардың санының артьш келе жатқандығы байқалады. 2000 жылы 1998 жылмен салыстырғанда кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалардың саны 1,3 есе артқан.

Қазақстаңда қалыпта  калыптасқан әлеуметтік экономикалық жағдайларда кәсіпкерлік қызметпен  айналысатьш жеке түлғалар қорғаныссыз болып отыр. Бірінші кезекте, салық жүйесіне байланысты больш отыр, оның жағымсыз жағдайлары Кәсіпкерлік қызметпен айналысатъш жеке түлғалардың дамытудың тежеуші фактор болады. Кәсіпкерлік кызметнсн айналысатын жеке түиғаларға салық салуцы дамыпудың тезеушілерінің бірі салық саясатының жетілділмеген болуы.

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатын жеке тұлғаларға салықтарды салуды    жетілдірудегі    өзекті    проблемалардың    бірі    салық өте жиі өзгеріске  ұшырауы.

Жапонияда занды  түрде белгіленген кәсіпорындар критерийлері бар; өнеркәсіп, көлк және қурылыста - 300 адамнан көп емес, көтерме саудада - 100, бөлшек сауда және қызмет көрсету саласында - 50, олар осы критсрийлерге карай шағьш және орта көсіпорын статусын ала алады. Сондай-ақ жарғылық капитал мөлшсрі де шектелген: өнеркәсіп, кұрылыс және көлікте - 770 мың доллардан жоғары емес, көтермс саудада - 230 мың доллар, қызмет көрсету саласында 77 мың доллар.

Қазақстаңда адам саны айтарлықтай аз кәсіпорындар шағын  болып саналады. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 8-сәуірдегі нөмірі 499 қаулысына сәйкес шағын кәсіпорындарға:

• өндірісте, кұрылыста және шаруашылықга - 50 адамға дейін;

• сауцада жәие турмыстық қызмет көрсетуде - 30 адамға дейін;

• келік және байланыста — 25 адамға дейін;

• ғылымда және жадартпашылық қызметте — 20 адамға дейін;

жұмыс істейтін кәсшорындар жатады.

Жұмыс істеушілер саны 300 адамнан аспайтын кәсіпорыңдар орта бизнеске жатады. 

Кәсіпкерлікпен  айналысатьш жеке түлғаларға қатысты  және оларға салық салу бойынша салық заңнамасының кейбір пунктерін нақтылау керек сияқты. Казакртан Республикасының Кіріс Министірлігінің ауызша келісімімен, бірыңғай жер салығын төлеу арқылы жұмыс істейтін кәсіпкерлік қызметпен айналысатьш түлғалар үшін өзіне және өр бір мүшесіне міңдетті зейнетақы төлемдерін және әлеуметтік салықты бір жылға (он екі айға) есептеп, төлесе. Өйткені кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалар жұмысы науқандық нысанда көрінеді. Бірақ бұлай міңдетгі зейнетақы төлемдері және әлеуметтік салықтық төлемді жүргізу туралы "Бірыңғай жер салығын есептеу және бюджетке төлеу туралы" Нұсқауда да, салық заңнамаларындя да көрсстілмеген.

Тағы бір  тұсініксіздігі, көлік құралдары  салығынан салықтық жеңілдікгі алу  үшін авто келік құраддарын кімге  құжатгалуы керекгігі - көсіпксрлік қызметпен айналысатьш тұлғалар (немесе мүшесіне) ме. Бұл жерде менің ұсьшатыным авто көлік кұралдарын нақты шаруа кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалар кұжаттап толтыру керек.

Тағы бір  өткір сұрақтардың бірі кәсіпкерлік  қызметпен айналысатын тұлғалар жұмыс істейтін адамдар саны. Бәрімізге белгілі ауыл елді мекендерінде жұмыссыз халықтың аз еместігі, сол себепті кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалар жұмыссыздарды ешқандай келісім-шартсыз да ала алады. Ал мұның ешқандай кұжат беттерінен, көрініс таппайтыны белгілі және оларға жалақыны натуралды түрде төлеу арқылы жүргізеді. Әсіресе Өзбекстан Территориясын жақын орналасқан елді мекендерден мақта жиналым уақытысы келген кезде резидент емес жалдамалы жұмысшылар шамадан тыс артып кетеді. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалар өзінің жұмысшылар санын азайтып көрсетуге тырысады. Өйткені міндетті зсйнетақы төлемдерінің және әлеуметтік салық төлемдерінің көлемдері тікелей кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалар өзінің жұмыс істейтіндерге байланысты, жұмысшылар көп болса есептелген салық сомасы көп және керісінше. Мақта жинау келген кезде 1-ден 20 адамға дейін жұмысшылар жалданады, әрине олар сол жерде тұрақты істейтіндер емес. Бұны бақылап тұру мүмкін емес, оған себеп ауылшаруашылығының жұмысы наукандық және егістік алқаптарының өте-алыс жерлерде орналасуы және салық қызметкерлерінің санының аздығы. Бұдан шығу үшін мен 1 гектар жерге науқандық мерзіміне қарай: егу, жинау, қайта өңдеу және егетін егін түріне, сонымен қоса егістік аймағына қарай жұмысшылар санын норматив ретінде бекіту және сол бойынша әлеуметтік салық пен міндетті зейнетақы аударымдарын есептеу керек.

Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемді төлеуде  де, 1 гектар жерге қарай норматив бойынша жанаржағармайдың кету шығынын  есептеп сол бойынша есептеген дұрыс болар. Өйткені біз кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғалардың қанша жанаржағармай қолданғанын, олардың жанаржағармайды қолма-қол ақша төлеу арқылы сатып алуынан және шығындар есебін шаруа (фермер) қожалықтарының жүргізбеуінен біле алмаймыз.

Өкініштісі, салық  саясаты салықтың қиындығынан жеткіліксіз  икемділігімен ерекшеленеді. Салық  салу жүйесі жоғары салық салу деңгейімен өзгеше. Мұның барлығы жазылған экономикалық шындықтарға кайшы келеді. Өйткені  елдің экономикалық өсу деңгейі  жалпы ішкі өнімдегі бюджет үлесі тікелей корреляциялауы. Осыған қарай Қазақстандық кәсіпкерлік актуалды сұрақтардың бірі болып келеді. Оған себсп, салық төлемдерін есеп және есеп беруді талтыруға қиын және көптеген талаптардьщ болуы.

Көп кәсіпкерлер  бұл сұрақтар бойынша қиналады. Оған белгілі шығындар, білім және аз емес уақыт, сонымен қоса тәжірибелі бухгалтерді ұстау қаражаттары қажет. Ал ол барлық кәсіпкердің калтасына сай емес.

Табысты көптеп алуды ойлап жүрген, бірақ, одан бюджетке төленетін төлемдерді толтыру кезінде қиналатын кәсіпкерге тағы бір кедергі мемлекеттік салық зандылықтарының өте жиі өзгеруі. Құжаттарды әрең толтырып жүрген ол бойынша жиі өзгерістерге еріп үлгере алмайды да мемлекеттік органдармен жиі түсініспеушілікке барады. Бұл ретте, кәсіпкерлік қызметпен айналысатьш тұлғалардың заңнаманың өзгерістеріне үлгеріп, оған сәйкесінше есеп дайындап отыруы керек.

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатын тұлғалар Қазақстанда  әлде де болса экономиканың қажет  тұтатын саласы бола алмай тур  және өндіріс көлемінің артуына үлес қосу деңгейі де төмен, халықты жұмыспен қамту мәселесіне де көмегі шамалы.

Қазақстандағы жағдайды ескере қарасақ, кәсіпкерлік  қызметпен айналысатын тұлғалар, іріге қарағанда нәзік және қорғаусыз  секілді. Бірінші кезекте ол салық  жүйесімен байланысты, оның кейбір кедергілері отандық тауар өңдірукшілердің дамуына тежегіш болуда.

Келесі мәселе салық оргаңдарымен қарым-қатынастардың  қиындығы. Көп жағдайларда кәсіпкерлік  қызметпен айналысатьш тұлғалар осы құрылым қызметкерлерінің арасында даулы жағдайлар туындайды, бірак, салық инспекторларын даудан жеңу төжірибе жүзінде жеңу мүмкін емес. Мынандай жағдайлар болған, кәсіпкерге айыппұл мен осімпұл заңсыз түрде салынған, бірақ мұны соттың алдында да, әкімшілік тәртіпте де шешу мүмкін болмай, оған ешкім де жауапқа тартылмады.

Кәсіпкерлік қызметпен  айналысатын түлғалар үшін салық  комитеттерімен жұмыс істегендегі  басты кедергілердің бірі шенеуніктердің өз қызметіндегі мүмкіндіктерін артық  қолдануы. Екінші орында салық қызметкерлерінің сауатсыздығы түр. Кейбір жағдайларда тіптіолардың әрекеттері Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" заңына қарсы келеді.