Сыртқы құрылғылардың жұмысы

MS DOS пернетақталық эквиваленттер:

F2 – атауын өзгерту

F3 – табу

CTRL + C – көе енгізу – шығару үшін телетайпшіру

CTRL + X – қиып алу

CTRL + V – қою

Shift – DELETE – корзина енгізбей өшіріп тастау;

ALT + Enter – қасиеттері

{Enter} -  жүйелі блок орындауға арналған командаларды енгізу, (кейбір Return, енгізу    CR пернетақталарында) әдетте енгізу және белгілі бір объектіні аяқтау үшін де қолдана береді. Мысалы, DOS командаларын енгізгенде әрбір командалық жол Enter батырмасын басу арқылы бітеді.

Мәтінді редакторда тергенде Enter батырмасы арқылы абзац бітіп отырады.

{ESC} – кезкелген әрекетті жою;

{TAB} – таблица позициясына курсорды көшіру.

{INB} – символ енгізу тәртібін курсор жағдайына ауыстыру;

{DEL} – курсор жағдайындағы символдарды өшіру.

{BACKSPOCC} – курсордан сол жақты орналасқан символды өшіру;

{HOME} – курсорды мәтін басына ауыстыру;

{END} – курсорды мәтін аяғына ауыстыру;

{PGUP} – мәтіннің бетінен жоғары бір экрандық параққа көшу;

{RGUP} – мәтіннің бетінен төменгі бір экрандық параққа курсорды көшіру.

{Alt} және {CTRL} – бұл батырмаларды бір мезгілде басу соңғысының әрекеттерін өзгертеді.

{Shift} – бұл батырманы ұзақ басып тұрған кезде регистр ауысады;

{CAPS LOCK} – бас әріптердің режимін қосу және өшіру.

                            Мәтіндер редакторлары.

      Мысалы: World Peefect: Microsoft World, World Star, Kin rite Lexicon:

Мәтінді қарау және жылжыту.

Абзацты автоматты түрде форматту 

Фрагменттерді ауыстыру№

Әртүрлі шрифтармен басып шығару.

Бірнеше құжаттарды бір уақытта басып шығару.

Дұрыс жазуды тексеру.

Пернелер:

              F1 - көмек

              CTRL + F1 – жоғырарғы іздеу

              Alt – F1 – шрифт таңдау

F2 – пернелер атауын енгізу

CTRL – F2 – аумастыру

Shift – F2 – төменмен алмастыру

Alt – F2 – астын сызу

CTRL және екі рет шерту – альтернативті менді ашу;

CTRL және ESC – Есептеу қасиеттерін көрсет.

F4 – Құжаттар мен диск тізімін ашу;

F6 – Windows проводниктен басқа терезеге көшу;

F5 – Пернетақта эквиваленттерінің жұмысын аяқтау;

CTRL + Z – өшіру

CTRL + A – ерекшелеп алу

Backspace – жоғары қатардағы құжаттарға көшу

CTRL + TAB – бір вкладкадан 2-шісіне ауысу

F4 – құжаттар тізімін ашу

F1 – анықтау

F10 – менюге кіру

Shift + F10 – ерекшеленген объект үшін контексті менюді ашу.

CTRL+ ESC – бос менюді ашу

Alt + TAB – пуск батырмасына басу

Alt + M – бір ашылған терезеден екіншісіне көшу

Win + R –барлық терезелерді орау

Win + M – программаларды қосу терезесін ашу

              Win + F1 – Windows98 анықтау жүйесін шақыру

              Win + E –  Windows 98 проводнигін шақыру

Win + F – құжаттар мен қаптамаларды табу

CTRL + Win + F – компьютерді табу

Win + Tab – Есептеу мишиндегі терезелер арасында көшу.

Win + Break – пернетақталар эквиваленті алты қасиеттер жүйесін шақыру.

              Кейбір символдар атауы:

/ - қиғаш сызық (сиэш)

‛ - апостофор

& - амперсенд;

$ - доллар

~ -  тильда

@ - комерциялық «эт» (немесе бақа)

( ) – «ашық», «жабық» жақша

[ ]- «ашық», «жабық» тік жақша

{} – «ашық», «жабық» қиғаш жақша

< > - «үлкен» және «кіші» белгілері

—     сызу

\ - кері қиғаш сызықша (блэксиэш)

# - тор

" – тырнақша

^ - қақпақ

*- жұлдызша

Тәртіптер индикаторлары.

101 – пернелі пернетақталардың оң жақ жоғары бөлігінде блоктау индикаторлары орналасқан.  Сандарды блоктау режимі (Num Lock), бас әріп режимі (Scroll  lock).  Бұл индикаторлар таңдалған кезде жанады, ал өшірген жағдайда өшеді.

Пернелердің ерекше комбинациялары.

              Арнайы өңделетін пернелер комбинациялары бар:

              Ctrl + Alt + Del (бір уақытта басу) DOS қайта енгізу, Windows программасының жұмысын тоқтатады.

              PrtScr (немесе Shift PrtScr) - DOS экрандағы объектілерді принтердан көшіру немесе алмасу буферіндегі (clipboard) Window.

                            Пернетақтаның арнайы пернелері.

              Арнайы пернелер келесі негізгі функцияларды атқарады.

      F9 – орысша, латынша алфавиті

      CTRL-F9 – орысша ұлттық алфавиті

      Shift-F9 – дисплей режимі

      Alt-F9 – терезені ашу

      Alt-F9 – менюге кіру

      CTRL-F10 – терезе түсі, формасы

      Shift-F10 – мәтін, құжат режимі.

      Alt – сан басқа терезе

      Alt – калькулятор

      Alt – рамкаларды салу.

Өшіру

      Shift-Del – жолдың аяғына дейін өшіру

      Shift-Backsp – жолдың басына дейін.

Жылжыту

      CTRL-MINUS – артқа

      CTRL-PLUS – алдыға

      Esc – менюден жылу

Мәтін бойынша жылжу.

      сөздерді солға қарай – CTRL-Left

      сөздерді оңға қарай – CTRL-RIGHT

      сөздің аяғы – CTRL-EMPTU

      жолдың аяғы/басы – Home, end

      терезенің сол жағы – Shift-Left

      терезенің оң жағы – Shift-right

      терезенің ↑↓ - CTRL-Home, end

      терезенің ↓↑ - PGUP, PGDN

      келесі бет - CTRL-PGDN

      алдыңғы бет - CTRL-PGUP

      келесі тарау - Shift-PGDN

      алдыңғы тарау - Shift-PGUP

      мәтін басы - Sift-UP

      мәтін аяғы - Shift-DOWN

Фрагменттермен аперацияларды жерден асыру.

      болк размерін өзгерту – курсорда жылжыту сияқты.

      ерекшелеуді өшіру – {F4}

      болкты қалтаға алып ьтастау – {CTRL – F3}

      болкты қалтаға көшіру – {CTRL- INS}

      болкты қалтадан көшіру – {Shift-INS}

      мәтін жолдарын жылжыту арқылы төмен қою – {CTRL-F4}

      болкты оңға/солға жылжыту – {CTRL F5/F6}

      жолдарды оңға/солға тығу – {CTRL F5/F6}

      бірегей абзацты форматтау – {CTRL-F8}

      сәйкес келетін командалармен гирлфтерді өзгерту.

Егер мәтінде жол фрагменті ерекшеленіп тұрса, сонымен қатар басып шығару, форматтау толықтай аумасытыру, лексика, тексеру олар тек соған ғана әсерін тигізеді.

Шрифт нөмірлері.

0 – нормальный, 1 – курсив, 2 – қою, 3 – қою курсив, 4 – жоласты, 5 – жол үсті,

7 – математикалық, 8 – европалық әріптер.

Размерлері:

Милимерт,

Пиксель,

Дюйм,

Пайыз.

Жоқ белгісі ^“%

              Егер пайыз бойынша берілсе.

      Биіктігі, қалыңдығы – файлдығы пиксель саны процент бойынша есептеледі;

      Қиып алынған жұмыс аумағы – масштабтаудан кейінгі суреттің пайыздық мөлшері.

      Жылжыту - әлі қиылмаған суреттің масштабтанған пайыздың үлесі.

2.2 Тышқан.

              Көп адамдарға пернетақта компьютердің ең қиын құрылғысы түрінде болады. DOS және OS/2 интерфейстрі қателікті кешірмеу салдарынан, көптеген РС қолданушылар саны жоғалады. Бұндай қателіктер болмау үшін қолдану интерфейсінің графикалық менюі ойлап табылды.

              Бұл жұмыстар арнайы сілтеме құрылғы тудырды да, сол құрылғының жасалуы процессі 1957-1977 жылға дейін созылды. Бұл құрылғы менюді таңдауға және функцияларды экранда жылжыту үшін қолданылған. Сол құрылғыда орналасқан бірнеше шертпелер арқылы қолданушының компьютерге өз таңдаушы белгілеуді жүзеге асырған. Бұл құрылғының кішігірім размері өте ыңғайлы және алақан астында оңай сияды. Бұл құрылғының компьютерге қосылуы ұзын кабель арқылы болады, сондықтан сыртқы келбеті өте тышқанға ұқсаған. Атауы да соған сәйкес «тышқан» деп ажыратылады. Батырма санына байланысты, орталық блокқа қосылу жағдайына байланысты. Функцияларды таңдау тышқанның жылжуы арқылы, ал оларды ашу тышқан батырмасын шерту арқылы жүзеге асады, ол өте ыңғайлы. Бір батырма арқылы функцияның минимальді қасиетін жүзеге асыруға болады. Компьютердің барлық жұмысы батырма жағдайына, яғни оның қосылуына немесе өшірілуіне байланысты. Бірақ сапалы құрастырылған меню толығымен комьютердің жұмысын жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Оған қарамастан тышқанның екі батырмасы жұмысты жеңілдетеді немесе тездетеді. Мысалы: 1 батырмасы қосу үшін, ал 2-шісі өшіру үшін қолданады. Ал 3 батырмасы тіпті жұмысты жақсартады. Бірақ батырманың көп болуы тағыда пернетақтаның жағдайын туғызды. Сол үшін тышқанда 3 батырмадан аспауы керек, ел алақан астында ыңғайлы да қолайлы. Көптеген тышқан модельдері 2 немесе батырмалы, олардың ішінде ең көп тарағаны 2 батырмалы тышқандар. Тышқан типіндегі құрылғылары: джойстик, перассировка шары, графикалык планшет, трекпешнтті жатқызуға болады.

              Трекбондар, тышқандар сияқты компьютерге координаты мәліметтерді енгізу үшін арналған. Трекбол, «аударылған тышқан» тәрізді, трекболды жылжытуға корпус емес, оның шары көмектеседі. Бұл курсорды нақты әрі тиянақты жылжытуды қамтамасыз етеді.

2.3 Сканер.

              Сканер дегеніміз – компьютерге суреттерді, мәтіндерді, бейнелерді, слайдтарды, фотосуреттерді және т.б. графикалық ақпаратты енгізуге арналған құрылғы.

              Сканердің көптеген модельдеріне қарамастан ең алғашқы танысуда оларды тек бірнеше сипаттама арқылы классификациялауға болады. Мысалы: кинематикалық мезанизмі және енгізілетін бейне арқылы ажыратуға болады.

              Қазіргі кезде барлық атақты модельдерді 2 типке бөлуге болады. Қол және үстелдік. Сонымен қатар комбинирленген құрылғылар да болады, олар өзге 2 типті де енгізеді.

Қол сканері.

              Компьютерге кезкелген графикалық бейнені қол сканері арқылы енгізу үшін, артық қозғаусыз сканер бетімен графикалық бейне үстімен жүргізіп өту керек. Біркелі жылжу handheld енгізілетін бейне сапасына әсерін тигізеді. Енгізілетін бейне жалпақтығы 4 дюймнен (10см) аспау керек. Қазіргі кездегі қол сканерлер автоматы «жапсыру», яғни енгізілетін суретті толығымен енгізеді. Ол негізінен қол сканерге тіпті А4 форматынан біркелкі түсіру мүмкін еместігіне байланысты. Бұндай сканердің артықшылығы кішірім размері соған байланысты бағалануы.

Үстелдік сканер.

              Үстел үстіне арналған сканерлер парақтық, планшетті, авто сканерлі болады. Сканердің сондай түрлері 8,5 - 11 немесе 8, 5- 14 дюймді суреттерді енгізуге арналған. Үстел сканерлердің 3 түрін ажыратуға

болады: планшетті (flatbed), орамалы (Shut-fed) және проекциалық (ovenhead).

              Планшетті сканерлердің негізгі ерекшелігі, олардың сканер басы қағазды қадамды жылжыту арқылы жылжиды. Планшетті сканерлер – қымбат құрылыс, бірақ ішіндегі ең сапалысы. Бейнелерді сканерлеу үшін сканер қақпағын ашу керек, сканерленетін парақты шыны үстелге суреттен төмен қаратып орнату керек, одан кейін қақпағын жабу керек. Қалған жұмыстар сканер процессорына пернетақта арқылы жүзеге асырылады. Сканер конструкциясы («ксекоркс» сияқты) бөлек парақтардан ғана емес, сондай – ақ журнал, газет, кітаптардан да енгізуге мүмкіндік береді. Ең көп тараған сканер түрлері Hewlett Packard фирмасының сканерлері.

              Орамалы сканерлер қарапайым факс машинаның жұмысы еске салады. Жекеленген қағаз орамалары, құжаттар арнайы құрылтлардан өткізіледі, сол уақытта олар сканерленеді. Сондай жағдайда сканерлеу басы бір орнывнда тұрады, бірақ астынан қағаз жүріп отырады. Бұндай сканерлеу кезінде газет – журналдарды сканерлеу мүмкін емес. Сканерлер OCR (Optical character Recognition) символын оптикалық анықтау саласында кеңінен қолданады.

              Сканерлердің үшінші түрі – проекциялық сканерлер көбінесе проекциялық аппаратты (немесе фотосуретті үлкейткішті) еске түсіреді. Енгізілетін объект сканерлеу құрылғы бетіне суретпен жоғарыға қаратып салынады, одан кейін сканерлеу блогы жабылады.

              Бұл кезде сканерлеу құрылысы ғана жылжиды.

              Niscan Page сканері 2 режимінде жұмыс атқарады. Парақтарды суыру (оримкалды форматтарды сканерлеу, «Визитная» карталардан бастап 21,6 см – ге дейін) өзі жылжитын сканер. Соңғы жұмысты атқару үшін астыңғы қақпақты ашу керек. Сол кезде жылжытуға арналған кодтар да болады, яғни парақ жылжып отырып сканерленеді. Екі режимда да парақтар размері А4 форматына сәл үлкендеу болады.