Акуацыйны рэжым на тэрыторыі Беларусь

Акупацыйны рэжым на тэрыторыі Беларусі 

Захапіўшы тэрыторыю Беларусі, гітлераўцы ўсталявалі тут акупацыйны рэжым, так званы «новы парадак». Па плане «Ост» меркавалася пакінуць у Беларусі толькі 25% насельніцтвы для выкарыстання ў якасці працоўнай сілы. Астатнія 75% падлягалі знішчэнню ці высыланню. Было ўсталявана новае адміністрацыйнае дзяленне Беларусі. Усходняя частка была аднесена да «вобласці армейскага тылу». Улада тут ажыццяўлялася ваеннымі і паліцэйскімі органамі, падпарадкаванымі штабу групы войскаў «Цэнтр». Паўднёвая частка Беларусі па лініі 20 км паўночней чыгункі Брэст-Гомель была аднесена да рэйхскамісарыята Ўкраіны. Паўночна-усходнюю частку немцы ўключылі ў склад Прусіі і генеральнай акругі «Літва». Пакінутая 1/3 тэрыторыі Беларусі - Баранавіцкая, Вілейская, Менская (без усходніх раёнаў), паўночныя раёны Брэсцкай, Пінскай і Палескай абласцей - увайшла ў склад генеральнай акругі Беларусь, які быў уключаны ў рейсхкомиссариат «Остланд» з рэзідэнцыяй у г. Рызе і паасобны на 10 акруг. На чале гэтых акруг стаялі нямецкія службоўцы (гебiтскaмiсары). Дапаможную ролю гулялі мясцовыя ўстановы - управы, на чале якіх стаялі прызначаныя гітлераўцамі бургамістры, старасты, войты.  

Так званы «новы  парадак» падтрымліваўся ўзброенымі фармаваннямі СС (ахоўныя атрады), СА (штурмавыя атрады), паліцыяй бяспекі і службай бяспекі СД, гестапа, таемнай палявой паліцыяй, контрразведыватель-ными органамі «Абвера», жандармерыяй і інш. Былі створаны адмысловыя аператыўныя групы (айнзацгруппы) для барацьбы з партызанамі і падпольшчыкамі.  

На тэрыторыі Беларусі дзейнічала 260 лагераў смерці, іх філіялаў і аддзяленняў. Толькі ў Тросцянецкім лагеры смерці было знішчана 206500 чалавек. Ва ўсіх гарадах былі организованны гета для габрэяў. Адным з найболей буйных было Менскае гета, у якім было знішчана каля 100 тыс. габрэяў. За перыяд акупацыі акупанты правялі ў Беларусі больш 140 буйных карных аперацый супраць партызан і мірных жыхароў. Падчас 28 такіх аперацый толькі ў 1942-1943 гг. карнікамі было забіта 70 тыс. чалавек. Карнікамі было знішчана звыш 5295 населеных пунктаў, у тым ліку 628 спалілі разам з жыхарамі. У перыяд вайны ў Беларусі загінула 2 млн. 200 тыс. чалавек, 380 тыс. жыхароў было вывезена ў Нямеччыну. 

Каб паставіць на службу рэйху эканоміку Беларусі, акупанты арганізавалі працу прамысловых прадпрыемстваў. Яны правялі рэгістрацыю працаздольнага насельніцтва. Працоўны дзень працягваўся 12 гадзін. Заработная плата была мізэрнай. Нават за малаважнае непаслушэнства працоўнага маглі адправіць у канцлагер. Увесну 1942 г. на тэрыторыі генеральнай акругі Беларусі была праведзена зямельная рэформа. Усе калгасы былі распушчаны, а іх землі перайшлі ў сямейнае карыстанне сялян у рамках так званых зямельных кааператываў. На тэрыторыі ўсходняй часткі Беларусі калгасы яшчэ доўга захоўваліся. Нямецкую адміністрацыю ў Беларусі з 17 ліпеня 1943 г. па 22 верасня 1943 г. узначальваў генеральны камісар (гауляйтер) В. Кубе. Пасля таго, як Е. Мазаник і М. Осипова прывялі прысуд партызан у выкананне, генеральны камісарыят узначаліў генерал паліцыі К. Готберг. В. Кубе імкнуўся прыцягнуць да супрацоўніцтва мясцовых жыхароў у рамках дапаможных органаў кіравання і паліцыі. 22 кастрычніка 1941 г. была створана Беларуская народная самадапамога (БНС), узначаленая доктарам І. Ермаченко. Яна ўзяла на сябе функцыі па забеспячэнні якое патрабуе насельніцтва, мела права арганізоўваць прытулкі, медыцынскія ўстановы, праводзіць культурныя мерапрыемствы, выдаваць кнігі, часопісы на беларускай мове. 29 чэрвеня 1942 г. было абвешчана пра стварэнне Беларускага корпуса самаабароны (БКС). З чэрвеня 1942 г. па красавік 1943 г. было створана 20 батальёнаў. Яны былі слаба ўзброены, не рваліся ў бой, лёгка паддаваліся прапагандзе партызан. Увесну 1943 г. атрады БКС былі расфармаваны.  

22 чэрвеня 1943 г. быў створаны Звяз беларускай моладзі (СБМ). Вышэйшым органам СБМ быў Цэнтральны штаб на чале з М. Ганько і Н. Абрамовой. Задачай гэтай арганізацыі было выхаванне моладзі ў духу гитлерюгенда, падрыхтоўка яе да працы на ваенных заводах Нямеччыны і службе ў ваенна-дапаможных частках Вермахта. Чальцы арганізацыі насілі адмысловую форму. СБМ налічваў у 1944 г. 12635 чалавек. Каля 5 тыс. з іх былі накіраваны на працу і вучобу ў Нямеччыну.  

У снежні 1943 г. была створана Беларуская цэнтральная радая (БЦР). Прэзідэнтам БЦР быў прызначаны Р. Астроўскі. Рада стала дарадчым органам. Ёй фармальна акупацыйныя ўлады перадалі сацыяльнае забеспячэнне, культуру і адукацыя. 23 лютага Готберг выдаў загад пра стварэнне Беларускай краявой абароны (БКО) і даручыў БЦР правесці мабілізацыю мужчынскага насельніцтва 1908-1924 гг. нараджэнні. На канец красавіка 1944 г. было сфармавана 45 батальёнаў, якія налічвалі каля 30 тыс. чалавек. Галоўнай задачай БКО была барацьба разам з паліцыяй супраць партызан. Аднак створаныя батальёны не апраўдалі надзей немцаў. Пасля вызвалення Беларусі частка фармаванняў БКО апынуліся ў Нямеччыне. Па розных крыніцах, коллаборационистское рух у Беларусі налічвала 80-100 тыс. чалавек, значная частка з іх была залучана ў розныя фармаванні немцаў .

  Артыкулы | Партнеры | Кантакты |