Муниципалды құрылымдарда қаржы ресурстарын пайдалануда бюджеттіліктің теориялық негізі

 

1-кесте.Өскемен қаласының  экономика салалары бойынша 2005-2007 жылдарға арналған негізгі көрсеткіштері

Ақпарат көзі:Өскемен  қаласының экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі

Орта мерзімді фискалдық саясатты жүзеге асыруда негізгі бағыттар мен міндеттерді анықтау кезінде 2008-2010 жылдарға арналған Өскемен қаласының  әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспары негізге алынды.

Облыс тұрғындары, атап айтқанда өндірістік сектордың қызметкерлері  модернизациясыз және технологиялық  процестерді техникалық қайта жабдықтаусыз шығарылатын өнімдердің бәсекеге қабілеттілігіне жеткізуді қамтамасыз ету мүмкін еместігін, ол уақыт әмірі екенін сезінеді.

Осыған байланысты, қаланың  көптеген кәсіпорындары техника  мен технологияны жетілдіруге, халықаралық  сапа стандарттарын енгізуге кірісті.

Азық-түлік және өңдеу  өнеркәсібінде, металлургияда, машина жасауда және көлікте локальдық аймақтық кластерлерді ұйымдастыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізілуде. 

2007 жылдың басынан Бизнесті дамыту зонасын құру жүргізілуде, оған жалпы көлемі 313 га төрт жер телімі анықталды: Тас карьер ауданы (143 га), Самар шоссесі ауданы (35 га), «ҮМЗ» АҚ (шығыс алаңшасы) ауданы (38 га), Овечий ключ кенті (97 га). Бүгінгі күні ауылшаруашылық өнімдерінің рыногын және сүт өндірісінің кластерін құру, құрылыс материалдарын шығару бойынша 7,7 млрд. теңге сомасына 15 инвестициялық жобаларды орналастыру басталды.

Мемлекеттің басымды міндеттерінің  бірі кедейшіліктің деңгейін төмендету  болып табылады, Кедейшілікті төмендету  бойынша өңірлік бағдарлама жүзеге асырылатын болады.

Келер жылдардағы болжамға сай экономиканың өсу беталысы сақталады. 

 

Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2008 жыл	2009 жыл	2010 жыл
Өңірлік өнімнің  барлығы	млрд. теңге	367,93	445,79	543,19
Өнеркәсіптік өнімдердің көлемі	млрд. теңге	289,68	358,92	446,58
оның ішінде:
тау-кен өнеркәсібі		0,68	0,75	0,82
өңдеу өнеркәсібі		266,93	333,079	418,9
электр қуаты, газ бен суды өндіру және тарату		22,07	25,09	26,86
ауылшаруашылық өнімдерінің  барлығы	млрд. теңге	2,11	2,19	2,28
оның ішінде:
өсімдік шаруашылығы өнімдері		1,38	1,43	1,48
мал шаруашылығы өнімдері		0,73	0,76	0,8
Шағын кәсіпкерлік
Шағын кәсіпкерлік субъектілерімен өнімдер, тауарлар шығару, жұмыстар мен қызмет көрсетулер	млрд. теңге	28,82	33,1	38,1
Негізгі капиталдағы инвестициялар	млрд. теңге	47,32	51,58	56,23
Еңбекақы төлеу қоры	млн. теңге	94914,5	124219,3	165121,5
Орташа номиналды еңбекақы  төлеу	теңге	53493	65248	80454
Жалпы жұмыссыздықтың деңгейі	%	8,1	7,6	7,2
Кедейшіліктің төмен деңгейінде тұратын  тұлғалардың саны	мың. адам	1,447	1,36	1,278
Кедейшіліктің (орташа жылдық) шегі	теңге	3608	3825	4054

 

2-кесте.Өскемен қаласының экономика салалары бойынша 2008-2010 жылдарға арналған негізгі көрсеткіштері

Ақпарат көзі:Өскемен  қаласының экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі

Өскемен қаласы бюджетінің орындалуы

 

Бір сөзбен айтқанда, орта мерзімді кезеңде жүргізіліп жатқан бюджеттік саясаттың жалпы бағдары сақталады, Елбасымен және Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген стратегиялық және бағдарламалық құжаттарда анықталған мақсаттар мен міндеттерге сай келетін болады және жедел экономикалық дамуды, азаматтардың тұрмыс жағдайын жақсартуды, жоспарлау сапасын арттыруды, бюджеттің орындалуын және бюджеттік шығындардың тиімділігін қамтамасыз етуге бағыталды.

 

Фискалдық саясаттың  мақсаты мен міндеттері

Келер үш жылдық кезеңде  фискалдық саясаттың негізгі  мақсаттары: жүргізіліп жатқан әлеуметтік реформаларды қаржылық қамтамасыз ету, білім беруді, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын, инженерлік-коммуни-кациялық желілерді, сумен қамтамасыз ету және суөткізгіш жүйесін, өнеркәсіпті, ауылшаруашылығын және қоғамдық инфрақұрылымды дамыту; бюджеттік жоспарлаудың перспективалық рөлін арттыру; көлеңкелі экономика үлесін төмендету; келер үш жылдық кезеңге қолда бар ресурстардың көлемін анықтау, бюджетаралық қатынастардың айқындылығымен тұрақтылығын қамтамасыз ету, фискалдық тәртіпті арттыру мен бюджеттік процестегі сабақтастықты қамтамасыз ету болып табылады.

 

ӨӨБ-ға %

Атауы	Болжам
	2008 жыл	2009 жыл	2010 жыл
Контингенттегі бюджет табыстары, барлығы	5,6	5,1	4,8
Контингенттегі бюджеттің реттелетін табыстары (әлеуметтік және төлем көзінен ұсталатын табыстардан жеке табыс салығы)	4,2	4,0	3,7
Бюджеттің біріктірілген табыстары	1,4	1,1	1,1

 

3-сурет.2008-2010 жылдарға арналған бюджеттің болжамы

Ақпарат көзі:Өскемен  қаласының экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі

Кірістер саясаты

 

2008-2010 жылдарға арналған  Өскемен қаласының бюджетінің  кірістер саясатының жобасы Қазақстан  Республикасының Бюджет кодексімен, Қазақстан Республикасының Салық  кодексімен, Қазақстан Республикасы  Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған  орта мерзімді фискалдық саясатымен, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспары жобасының маңызды макроэкономикалық көрсеткіштерімен және 2008-2010 жылдарға арналған қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспарының параметрлерімен анықталды, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауы ескерілді.

Нақты салық салу негізінде  және салық салуда жүргізіліп жатқан өзгерістерді ескеріп 2008-2010 жылдарға арналған қала бюджетінің кіріс бөлігін қалыптастыру жүргізілді.

2008 жылдан әлеуметтік салық 30 % кемиді, ол жұмыс берушілерді  қызметкерлердің еңбеақысын арттыруға ынталандыру қажет, азаматтардың демалысына сауықтыру бойынша бір еңбекақы мөлшерінде жәрдемақы төлеу қарастырылды. 2009 жылдан бастап бюджеттік сала қызметкерлеріне еңбекақы төлеу 25,0 %, ал 2010 жылдан тағы 25,0 % ұлғайтылады, 2009 жылы әлеуметтік есептеулердің ставкасы 4,0 % дейін, ал 2010 жылы – 5,0 % дейін (2007 жылы ставка 3,0 % деңгейінде қабылданды) өседі.

2007 жылдың 1 қаңтарынан шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген бірыңғай ставкасы енгізілді. Жеңілдетілген процедуралар нәтижесінде кәсіпкерлік белсенділікте, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өндірісін кеңейту мен дамытуда жандану жүргізілуде. Бұған Бизнесті дамыту зонасында жобаларды орналастыру негіз болуда.

 

млн. теңге

Атауы	2008ж	2009ж	2010ж	2008/2007	2009/ 2008	2010/2009
1	2	3	4	5	6	7
Барлық кірістер	20590,1	22612,7	25859,5	95,9	114,5	114,4
Салықтық түсімдер	19157,2	22050,5	25327,2	99,7	115,1	114,9
Жеке табыс салығы	7916,9	9907,5	12319,0	119,3	125,1	124,3
Әлеуметтік салық	8186,9	8678,1	9025,2	83,5	106,0	104,0
Мүліктерге салықтар	1372,3	1599,0	1893,8	113,5	116,5	118,4
Жер салығы	539,5	606,2	682,9	111,9	112,4	112,7
Көлік салығы	390,9	445,4	516,1	113,5	113,9	115,9
Акциздер	272,1	282,8	289,4	92,7	103,9	102,3
Кәсіпкерлік және кәсіби қызметтерді  жүргізгені үшін алынатын салым	208,8	233,1	261,3	110,2	111,7	112,1
Мемлекеттік баж	159,3	198,9	249,7	124,6	124,9	125,6
Салықтық емес түсімдер	44,4	48,4	54,2	103,4	110,0	111,0
Жер телімдерін сатудан түсетін  түсімдер	553,0	511,8	476,4	110,4	92,5	93,1
Азаматтарға пәтерлер сатудан түсетін  түсімдер	834,0			48,9

 

4-сурет.2008-2010 жылдарға  арналған контингенттегі жергілікті  бюджет кірістері.

Ақпарат көзі:Өскемен  қаласының экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі

 

2008 жылы контингентте салықтық  түсімдердің көлемі былтырғы жылдың қатынасы бойынша 0,3 % (әлеуметтік салық ставкасының орташа  30 % кемуіне байланысты) төмендеді, 2009 жылы – 15,1 %, 2010 жылы – 14,9 % өседі.

Салықтық түсімдердің  болжамында ескерілді:

Өскемен қаласында Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттік  бағдарламасын жүзеге асырудан ипотекалық және коммуналдық тұрғын үйлерді  енгізу есебінен қосымша салықтық түсімдер;

мемлекеттік басқару  және мемлекеттік мекемелердің қызметкерлеріне  еңбекақыны 2009 жылы 25 %, 2010 жылы тағы 25 % көбейтуге байланысты әлеуметтік салық және төлем көзінен ұсталатын табыстан жеке табыс салығы бойынша қосымша түсімдер.

2009 жылы 4 % дейін, 2010 жылы 5 % дейін әлеуметтік есептеулерді ескеріп, анықталған әлеуметтік салық ставкасының өзгеруіне салықтық түсімдер түзетілді.

Салықтық түсімдер құрамындағы  аса көп көлемдер әлеуметтік салық және төлем көзінен ұсталатын табыстан жеке табыс салығының еншісіне келеді, салық салудың базасы еңбекақы төлеу қоры болып табылады.

2008-2010 жылдарға арналған  Өскемен қаласының әлеуметтік-экономикалық  дамуының орта мерзімді жоспарының  негізінде еңбекақы төлеу қорының  көлемі анықталды. Еңбекақы төлеудің өсу қарқыны өткен жылдың қатынасы бойынша 2008 жылы 126,6 %, 2009 жылы – 130,9 %, 2010 жылы – 132,9 % деңгейіне жоспарлануда.

Өнеркәсіп өнімдері 2008 жылы 17,9 %, 2009 жылы – 23,9 %, 2010 жылы – 24,4 % көлемдерінің болжамдық өсуі есептеулерде ескерілді.

Жеке меншікке салықтар 2007 жылдың бағасына 2008 жылы өсумен 13,1 %, 2009 жылы – 15,1 %, 2010 жылы – 16,7 % болжануда.  Жыл сайын мүлік салығы бойынша тіркелген көлік қаражаттарының саны ең аз есептік көрсеткіштердің өсуі – 6,0 %, 2008 жылы аумағы 132,2 мың ш. метр, 2009 жылы 135,0 мың ш. метр  және 2010 жылы 138,8 мың ш. метр жаңа тұрғын үйлерді пайдалануға ендіру есептеулерде ескерілді.

Алкогольді өнімдер бойынша  акциздер түсімі «Әділ» АҚ мен «Тамила  плюс» ЖШС қолданыстағы ставкалардың есебімен ұсынылған есептердің негізінде жоспарланды.

ӨӨБ салықтық емес түсімдердің  үлесі 2007-2009 жылдары бір деңгейде – 0,01 % болжануда. Коммуналдық меншікті жалға беруден түсетін түсімдер, әкімшілік айыппұлдар мен өсімдер, басқа да салықтық түсімдер шығындарда қарастырылды.

Капиталмен операциялардан кірістер ӨӨБ-ға 2008 жылы 0,4 %-дан ӨӨБ-ға 2009 жылы 0,08 % төмендеуі 2007-2008 жылдары негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында тұрғын үй құрылысын қамтамасыз ету үшін атап айтқанда 2007 жылы 1706,9 млн. теңге, 2008 жылы – 834,0 млн. теңге бұрын республикалық бюджеттен қайтару негізінде бөлінген қаражаттарды құрайды.

 Шығындар  саясаты

 

2008-2010 жылдары бюджеттік саясатты жедел әлеуметтік-экономикалық дамыту мақсаттары мен міндеттерін кешенді шешуге және ағымдағы міндеттемелерді бір мезгілде орындауға негізделетін болды.

Орта мерзімді кезеңдегі бюджеттік  саясаттың жалпы бағдары сақталады және келесі басымды бюджеттік шығындары анықталды: білім беруді дамыту; әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдету; көлік желісі мен инженерлік инфрақұрылымды дамыту; Меновной ауылдық округін дамыту; тұрғындарды сапалы ауыз суымен қамтамасыз ету; жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыру; ұсынылатын мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру.

Орта мерзімді кезеңде  бюджет шығындары ӨӨБ-ға 2,0 % деңгейінде болжануда.

Атауы	ӨӨБ-ға %
Шығындар	2,013
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер	0,071
Қорғаныс	0,006
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқық, сот, қылмыстық атқару қызметі	0,008
Білім беру	0,894
Денсаулық сақтау	0
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамасыз ету	0,07
Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылығы	0,498
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік	0,074
Жанармай-энергетикалық кешен және жер қойнауын пайдалану	0
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары	0,006
Өндіріс, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі	0,007
Көлік және байланыс	0,344
Басқалар	0,035

 

5-кесте. Өскемен қаласы бюджетінің шығындары

Ақпарат көзі:Өскемен  қаласының экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі

 

Келер орта мерзімді кезеңде шығындар саясаты даму бағдарламасы аясында мемлекеттік инвестицияларды тиімді пайдалануды арттыруға, бюджет заңнамасының ережесін қатаң сақтауға, әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы және жергілікті бюджеттен бөлінетін қаражаттарды тиімді қолдануға негізделді.

2008-2010 жылдарға арналған қалалық бюджеттің шығындары салааралық ерекшеліктерімен және функционалдық бағыттары бойынша біріктірілді.