Сутнасць сталыпінскай аграрнай рэформы і яе вынікі на Беларусі

2. закон меў не меней ярка выяўленую класавую сутнасць. Ён не дапушчаў у земства большасці сялянскіх дэпутатаў.

3. Асноўнае новаўвядзенне  складалася ў паніжэнні напалову  ў параўнанні з цэнтральнымі  губернямі Расеі маёмаснага цэнзу  для атрымання права ўдзелу  ў выбарах земскіх галосных, г.  зн. выбарнікамі павятовых земскіх  галосных станавіліся не толькі  буйныя, але і сярэднія ўласнікі.

 Уводзячы земскія органы самакіраванні ў заходніх губернях, царскі ўрад пераследвала мэты абвастрыць тут і без таго моцную нацыянальную розніцу, умацаваць пазіцыі і ўплыў рускіх абшарнікаў і праваслаўнага духавенства сярод сялян, стварыць спрыяльныя ўмовы для палітыкі іх русіфікавання і дужання з нацыянальна-вызваленчымі памкненнямі. Нарэшце, уводзіны земства давала магчымасць пакончыць з манаполіяй каталіцкага прадстаўніцтва ў Дзяржаўнай радзе ад заходніх губерняў.

 Такія прычыны і  ўмовы выклікалi да жыцця закон  14 сакавіка 1911 г. аб ужыванні Становішча  аб земскіх установах 12 чэрвеня  1890 г. да губерняў Віцебскай, Валынскай, Кіеўскай, Менскай, Магілёўскай і Падольскай.

 Земскае самакіраванне  з 1890 гады ператваралася з ўсесаслоўнага  ў саслоўнае, вяртаючыся на  асновы адміністрацыйнай прылады XVIII стагоддзя. У земствах, пачыная з 1890-х гадоў сялянскае прадстаўніцтва рэзка скарачалася, але ў яго ўліліся адукацыя ў земскіх школах, гімназіях, вучэльнях.

 Да 1912 г. земства заснавалі  40000 пачатковых школ, каля 20000 лякарань, сетка бібліятэк, чытальняў, аптэк,  фельчарскіх пунктаў. Для выканання  сваіх функцый земства атрымалі права абкладваць падаткамі насельніцтва і наймаць службоўцаў. Земскі бюджэт вырас з 1865 да 1912 гг. у 45 раз, склаўшы 254 млн. руб. 30% земскіх выдаткаў у 1912 г. ішло на народную адукацыю, 26% на ахову здароўя, 6,3% на развіццё мясцовай гаспадаркі, 2,8% на ветэрынарную справу. На службе ў земскіх управах у 1912 г. складалася каля 150000 адмыслоўцаў настаўнікаў, лекараў, аграномаў, ветэрынараў, статыстыкаў і інш.

 Літаратура

 Именной указ Николая  II о Положении, о губернских  и уездных земских учреждениях  – распространении действия Положения  на губернии Витебскую, Минскую  и Могилёвскую. (Извлечение). 1911 г. // История Беларуси в документах  и материалах.–Мн., 2000. С.243–244.

 Гісторыя Беларусі: У  2 ч. Ч.1.–Мн., 2000. С.327–334.

 Гісторыя Беларусі  з 1795 г. да вясны 1917 г.: Вуч.  дапам.–Мн., 2001. С.295–309.

 Сталыпінская аграрная  рэформа і яе ажыццяўленне  на Беларусі // З гісторыі эканамічных рэформаў на Беларусі: Метад. зб.–Мн., 1994. Вып. 1.

 Эканамічная гісторыя  Беларусі.–Мн., 1999. С.196–205.

 Энцыклапедыя гісторыі  Беларусі: У 6 т. Т.1–6.–Мн., 1991–2001