Түсініктеме жазба

 

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ӨНДІРІСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ 

3 кредит 

Түсініктеме жазба 

     Нарықтық  қатынаста экономикалық реформа  жүргізуге байланысты студенттерге экономикалық-ұйымдастыру  мамандығы  пәнін анағұрлым  тереңдеп оқуға  қажеттілік туады. Жоғары техникалық оқу  орындарында инженер-бағдарламшыларды, инженер-жүйе техниктерді экономикалық дайындау экономикалық теория негіздері, экономика және өндірісті ұйымдастыру, менеджмент және маркетинг негіздері пәндерін оқыту жолдары бойынша жүзеге асырылады.

     Экономика және өндірісті ұйымдастыру пәнін оқыту дәрістік және практикалық сабақтар өткізу арқылы, сондай-ақ, курстық жұмысты орындау жолымен орындалады. Өндірісті ұйымдастырудың кейбір мәселелерін студенттер өздігінен оқиды, соныен қатар, экономикалық тарауда дипломдық жобалар мен жұмыстар қарастырылады.

     Пәннің  негізгі мақсаты мен міндеттері тұтас және жеке экономикалық субъектінің (кәсіпорынның) заманауи экономикасның  атқарылымдық механизімін оқыту  және шаруашылық шешімдері мен оны жасау үдерістерін  қабылдау, экономикалық ресурстарды пайдалану және қаржылық нәтижені талдау,  еңбекті және өндірісті ұйымдастыру,  ғылыми-техникалық прогресті дамыту мәселелері мен оның тиімділігін бағалау болып саналады.

     Экономика және өндірісті ұйымдастыру пәнін оқыту үшін студенттерге сонымен бірге, «Экономикалық теория негіздері» пәнінің тарауын меңгерту қажет.

     I Тарау. Бастапқы жағдай

     2. Тақырып. Экономикалық дамудың  жалпы жағдайы 

     3. Тақырып. Нарықтық ұйымдастыру:  мазмұны мен құрылымы.

     II  Тарау Микроэкономика

     6. Тақырып. Өндірістік шығындарды талдау

     8. Тақырып. Нарықтық экономикада  кірістерді бөлу.

     Бұл пәнді оқудың нәтижесінде студенттер:

     - экономикалық жағдайға талдау  және бағалау негізінде дербес  шешім жасауды үйренуге;

     -  негізгі экономикалық  проблемалардың  мазмұнына және оларды шешудің  әртүрлі көзқарастарына бағытталған экономика және өндірісті ұйымдастырудың түсінігін меңгеруге;

     - пайдаланылған ресурстарды өңдеу  және бағалауға дағдылануға;

     - тиімді экономикалық шешімдер, бағдарламалық  құралдар, ақпаратты өңдеу жүйесі, есепте жүйесі мен желілер салаларына баға беруді білуге құштарлық көрсетуі тиіс. 
 

     Пәннің  мазмұны 

     Кіріспе

     Экономика және өндірісті ұйымдастыру пәнін оқыту экономиканың аса маңызды сферасы өндіріс болып саналады. Өндірісті дамытпай нарықтық қатынас болмайды. Өндірістік үдерістің негізін білу арқылы практикалық өндірістік мақсаттарды жүзеге асырудың шаруашылық әдістері жасалады. Кәсіпорынның жұмысының табысты болуы үшін заманауи электронды техникаларды ақпараттық технологиялар негізінде қолдану арқылы  ақпараттық қамтамасыз етілуі тиіс. Барлық ақпараттық үдеріс жоспарлауды, оқытуды, бақылау және ақпараттық талдауды меңгеруге бағытталған. 

     I Тарау. Кәсіпорынның экономикасы 

1. Пән жне курстың міндеттері

     Кәсіпорынның  экономикасы – ғылым және оқу пәні. Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының халық шаруашылығын экономикалық қайта құру. Нарықтық қатынасқа көшудің ерекшеліктері. Нарықтық қатынасқа көшуді реттейтін заңдылық және нормативті актілеріне сипатама. Қазақстан экономикасында басқару жүйесі мен автоматтандыру құралдарын,  прибор жасауды дамытудың маңызы.

     Курстың негізіг міндеттері, оның құрылмы  мен мазмұны. Пәннің  инженер-бағдарламшыларды, инженер-жүйе техниктерді ұйымдастыру-экономикалық  дайындаудағы рөлі.

     1. 2 Нарықты құрудағы теориялық негіз,  мәні мен ұстанымдары

     Нарықтың мәні, түсінігі және элементтері. Нарықтың, түрлері, нарықтың құрылымы мен атқарылымы. Нарықтық инфрақұрылымның құрамы және оны құру. Коммерциялық банктердің, тауар және биржа қорлары мен маркентингтік және консалтингтік оратлықтар. Жарнамалық-ақпарттық фирмалар. Нарықтық қатынасты құруда мемлекеттің рөлі.

     1.3 Прибор жасау кәсіпорнының негізгі қорлары

     Өндіріс тиімділігін арттырудың экономикалық мәні және негізіг қорлардың рөлі. Негізгі қорлардың құрылымы және классификациясы, өндірісті автоматтандырудың олардың  құрылымын  өзгертуге ықпалы. Негізгі қорларды жоспарлау, бағалау және есептеу әдістері. Машиналардың, жабдықтаулардың және приборлардың тозуының экономикалық мәні. Тозу түрлері және олардың орнын толтыру.

     Аммартизация  туралы түсінік. Аммартизация қорын құру және оның қызметі және пайдалану. Негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері, резервтер мен пайдалануды жақсарту.  Негізгі қорлардың көзін құру, оларды жасаудағы несиенің рөлі. Инвестицияның құрамы және құрылымы. Нарықтық жағдайдағы инвестициялық саясат.

     1. 4 Прибор жасаудағы айналым қаржысы

     Айналым қаржысы туралы түсінік. Прибор жасаудағы айналым қаржысының құрамы, құрылымы және ерекшеліктері.

     Кәсіпорынның  айналым қаржысын құру көзі. Айналым  қаржысын элементтер бойынша нормалау. Айналым қаржысына сұранысты анықтау. Айналым қаржысын айналымын жылдамдату жолдары және көрсеткіштер. Айналымның әртүрлі кезеңдерінде айналым қаржысын пайдалануды жақсарту. Өнімнің материалды көп қолданылуын төмендету жөннідегі сала міндеттері. Кәсіпорында айналым қаржысының үйлесімді мөлшерін анықтау әдісі.

     1. 5 Өндіріс шығыны және  өнімнің өзіндік құны

     Өндірістік  шығыннң түрлері және ол туралы түсінік. Өнімнің өзіндік құнының кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметіндегі аса  маңызды  көрсеткіші ретіндегі мәні. Экономикалық элементер, шығын стаьялары, өнім шығарудың көлемін өзгертудегі қатысы, өндіріс үдерістері бойынша прибор жасаудағы шығынның классификациясы.

     Өндірістегі шығын сметасының сипаты. өзінідік құн калькуляциясы және оны анықтайтын факторлар.  Өнімнің өзіндік құнынын төиендетудің қажеттігі, резервтер және төмендету жолдары. Шартты-ауыспалы және шартты-тұрақты шығындар және олардың өзіндік құнды төмендетудегі ықпалы. Өнімнің өзіндік құнына талдаудың бағдарламалық құралын жасау.

     1. 6  Кәсіпорын өнімііне баға белігілеу

     Баға және өнімнің өзіндік құны туралы түсінік. Бағаның атқарылымы: жоспарлау-есептеу, бөлуші, ынталандыру,  сұраныстың тепе-теңдігі және ұсыныс. Бағалардың түрлері және олардың құрылымы. Келісімді және еркін баға, тарифтер, бағаны белгілеудегі жеңілдік жүйесі мен қосымша. Саланың жаңа өніміне ауыспалы баға тәртібін анықтау. Нарықтық қатынасқа көщу жағдайында бағаның жасалу жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттары. Кәсіпорынның баға саяаты және стратегиясы.

     1. 7 Өндірістің кірісі, түсімі және рентабельдігі

     Кәсіпорының кірісін қалыптастырудың негізгі көздері. Түсімнің түрлері. Кәсіпорының түсімі мемлекеттік бюджетті және кәсіпорынның қорын құру ретінде.  Түсімді бөлу әдістемесі.  Түсімнің салық төлеміндегі жаңа жүйесі. Өнім және өндірістің рентабельдік көрсеткішің сипаттамасы. Рентабельділікті көтеру жолдары.

     1. 8 Кәсіпорының қаржылық қызметі

     Кәсіпорының қаржылық қызметінің мәні. Қаржыландырудың көіз, заем алудың амалдары. Меншікті және заем қаржылары арасындағы үйлесімді қатынасты қамтамасыз ету. Кәсіпорының есеп айырысу, несиені ұйымдастыру және үйлестіру ретіндегі банкінің рөлі. Несиенің түрлері, мөлшері және мерзімі.Прибор жасаудағы қаржылық тәртіп және қаржылық бақылау. Нарықты қалыптастыру жағдайындағы қаржылық-несиелік жүйені қайта құру.

     1. 9 Ғылыми-техникалық прогресті дамытудағы инвестицияның рөлі

     Инвестицияландырудың  мәні және міндеттері. Инвестициялық жобаны  жасау алдындағы сипат. Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалаудың негізгі әдістемелері. Өнеркәсіп кәсіпорындарыынң қаржылық жүйесіндегі инвестицияның көзі. Инвестициялық жобаның коммерциялық тиімділігі.  Тәуекелдік  факторларды ескергендегі  инвестициялық үдерістерді модельдеу.

     1. 10 Ақпараты өңдеудегі бағдарламалық құралдарды компьютерлі басқару жүйесінің экономикалық тиімділігін бағалау

     Өндірістің  тиімділігін арттырудағы жаңа техникалар мен АӨКЖ (КСОИ) мен Б (У) экономикалық маңызы. Жаңа техникаларды енгізген кездегі  әсердің түрлері. Инвестицияныңжалпы және салыстырмалы экономикалық тиімділіг, оларды қолданусферасы, өлем көрсеткіштері.

     Экономикалық  тиімділіктің ерекшеліктері және (КСОИ) мен Б (У), соынен қатар, бағдарламалық  өнімдерді құрудың мақсаттылығы. Базистік мәліметтер деңгейін анықтау. Тиімділік көрсеткішіінң есебі.

     1. 11 Кәсіпорынның сыртқы  экономикалық қызметі

     Сыртқы  экономикалық операцияның түрлері мен әдістері. Бірлескуен кәсіпорын құру. Экспорттық-импорттық операцияның техникасы және ұйымдастыру. Кедендік тарифтер. Экспортты ынталандыру формалары. Валюталық қатынас және валюталық жүйе. Валюталық-қаржылық сферадағы мемлекетаралық құрылым. Сыртқы экономикалық қызметтегі мемлекеттік саясат.

     II Тарау. Өндірісті ұйымдастыру

     2. 1 Өндірісті ұйымдастыру және оның нарықтық қатынасқа көшу жағдайындағы рөлі

     Қазіргі жағдайдағы өндірісті ұйымдастырудың формалары мен әдістерін жетілдіру. Курстің міндеттері, оның құрылымы және басқа пәндердің оқыту жоспарымен байланысы. Өндірістік ұйымдардың (кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдардың, фирмалардың, серіктестіктердің және т. б.)  негзігі ұййымдастыру формалары.

     Өндірістік кәсіпорындардың ұйымдастыру құрылымдары.  Шаруашылықтарды және қызмет көрсету орындарына қызмет ететін негізіг цехтар мен қосымша өнідірістердің классификациясы. 

     2. 2 Өндірістік үдерістерді  ұйымдастырудың негізі

     Өндірістік  үдерістердің қағидаларын ұйымдастыру және олардың классификациясы. Өндірістік үдерістердің негізгі кезеңдері және баспалдақтары. Өндірістік цикл және оның құрылымы. Өндірістік циклдің ұзақтығын анықтайтын фактор. Өндірістік үдерістерді ұйымдастырудың бірнеше түрлерінің жағдайы және қоладанылу саласы.Өндіріс үлгілері түрлерінің технико-экономикалық сипаттамасы.  Ағымдық өндіріс, оның мәні мен сипаттамасы. Ағымдық желінің негізгі түрлері және ұйымдастыру формалары. ТөзімдіаАвтоматтандыырлған өндірістерді дамыту болашағы және ұйымдастырудың ерекшелігі.

     2. 3 Өндірісіті конструкторлық және технологиялық дайындауды ұйымдастыру

     Жаңа  техниканы игеру және ұйымдастыру  қағидалары мен ерекшеліктерін құру. «Өндірісті-зерттеу» циклінің негізгі  бағыттары.

     Өндірісті конструкторлық дайындаудың (ӨКД)  мақсаты, критерийі және мазмұны. ӨКД атқарылыым және баспалдағы. Конструкторлық бөлімшелердің құрылымы, тәжірибе өнідірісін ұйымдастыру және жаңа техникаладрды игеру жүйесі. Өндірісті конструкторлық дайындаудыңмазмұны, мақсаты мен технологиялық критерийі. Технологиялық үдерістерді таңдаудың дәйегі және салыстырмалы технио-экономикалық талдау. Өндірісті технологиялық басқаруға ұйымдастыру және дайындау..

     2. 4 Өнімнің сапасын бақылауды ұйымдастыру

     Өнімнің сапасын бақылауды бағалаудың көрсеткіштері және экономикалық мәні. Өнім сапасын бақылау жүйесі, оның техниалық, ұйымдастыру және экономикалық факторлары. Өнімнің сапасын бақылаудың техникалық (СБТ) формаларын ұйымдастыру және әдістері. Кәсіпорындағы СБТ жүйесін ұйымдастыру құрылымы. Автоматтандырылған өндірістегі және МАК-тағы техникалық бақылауды ұйымдастырудың ерекшеліктері.

     2. 5 Кәсіпорынның инфрақұрылымын ұйымдастыру

     Зауыттың  инструменталдық шаруашылығының құрылымы және міндеттері.

     Зауыттыңэнергетикалық шаруашылық жұмысын ұйымдастыру. Энергоресурстар шығынын нормалау. Энергияның барлық түрлері бойынша тұтыныуды анықтау. Энерго балансты құру. Энергияның ішкі және сыртқы көздері.